De voorbije vijf jaar, zo vertelt schrijver Bart Moeyaert in De vier seizoenen, stierven zijn beide ouders en had hij ‘nog wat andere shit’ te verwerken, waardoor zijn gemoed de hele tijd van superverdrietig naar superblij en weer terug schoot. In de documentaire De vier seizoenen wordt een persoon een jaar lang gevolgd. In het beste geval is het leven van die persoon een cirkel van herfstige melancholie over winterse rust naar zomerse uitbundigheid. Terwijl Moeyaert in de lente nog vol goede moed aan zijn nieuwste boek begint – het gaat weer over erbij horen, deelt hij achter zijn schrijftafel mee – treffen we hem in de overgang van zomer naar herfst op een bankje in het bos achter zijn huis. Daar geeft hij toe dat hij voor het eerst in zijn schrijversleven worstelt met een boek dat niet lukt. Hij mijmert luidop over de mogelijke oorzaken. Is hij zijn balans kwijt, is dit een midlifecrisis of is het de rouw die aan hem blijft kleven? In de lente had hij al gewezen op loshangend vel, zaken die op hem wogen maar waarover hij zichzelf terecht wees. ‘Moeyaert niet moeilijk doen’, zei hij dan. Dat was zijn opvoeding die woog.
Ondertussen vroeg ik me af of hij daar helemaal alleen woonde, in dat grote huis aan de rand van het bos. Want op Moeyaert na was er amper een mens te zien. Ik wilde ook wel weten waarom hij de stad achter zich had gelaten en wat was trouwens ‘al die andere shit’ waarover hij het helemaal in het begin had? Het waren vragen die in de wind bleven wapperen als het loshangend vel waarover Moeyaert het eerder had.
Misschien is het deel van de deal. Wij volgen jou met een camera, we snellen naar je toe op de enige sneeuwdag van het jaar zodat we kunnen doen alsof de seizoenen nog net als vroeger zijn, en jij bepaalt wat je wel en niet laat zien, wie je wel en niet laat zien en wat je wel en niet vertelt. Kortom, de geportretteerde regisseert en de productieploeg registreert. Het viel me al op in De vier seizoenen van Caroline Pauwels, waarin de veel te jong gestorven rector van de VUB een inkijk gaf in wat haar laatste levensjaar zou zijn. Maar daar leek het me een terechte vorm van respect. Pauwels had zichzelf nooit als zieke vrouw willen tonen. De documentaire zou mee vormgeven aan haar nagedachtenis. Geen wonder dat ze streng toezag op tot waar ze camera’s toeliet in haar leven.
Wanneer hij vertelt dat hij soms verlangt naar een bordje ‘heden niet aanwezig op deze wereld’, wil je toch horen: waarom?
Bij Moeyaert ligt dat anders. Je kan ongewenste vragen er in de montage netjes uitknippen, maar het is frustrerend kijken naar alle gaten die niet opgevuld raken. ‘We stellen te weinig vragen’, merkt Moeyaert op terwijl hij vertelt over Een ander leven, het boek dat in de plaats kwam van het boek dat hij niet afwerkte. Kinderen aan ouders, ouders aan kinderen en programmamakers aan geportretteerden.
Op een ander moment in het bos mijmert Moeyaert over de kampen die hij als kind maakte, waarin hij zich terugtrok en zich bezighield met opruimen en harken van het zand. De vier seizoenen voelt even aangeharkt als die kampen aan. De docu is mooi en zorgvuldig in beeld gebracht. Als Moeyaert het heeft over ‘bomen als kathedralen’, dan zwenkt de camera netjes omhoog om die bomen te tonen. Als hij het heeft over de uitreiking van de Boon Literatuurprijs, wordt er netjes een fragmentje tussen gemonteerd. Maar wanneer hij vertelt dat hij soms verlangt naar een bordje ‘heden niet aanwezig op deze wereld’, dan wil je toch horen: waarom? Na een jaar lang in zijn voetsporen te lopen, kom je nauwelijks dichter bij Bart Moeyaert.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
