De synagoge, zo vertelt Tulli Padwa terwijl hij een theezakje in een kartonnen bekertje sopt, is een schuilplaats, een café, de plek waar alles is wat je nodig hebt. ‘Voor mannen.’ Want met vrouwen heeft God andere plannen. Padwa is een orthodoxe jood, een koosjere chef-kok en sinds kort een alleenstaande vader. Met dat laatste hield God bij de uitvaardiging van zijn 613 heilige wetten geen rekening. Nu hij man en vrouw is in zijn eigen huis, moet Padwa zich in bochten wringen om alle vrouwenklussen te combineren met zijn mannelijke verplichtingen. Een chassidische jood zijn betekent in de eerste plaats volgens duidelijke regels leven.
‘De jood heeft een geprogrammeerd leven’, stelt Henri Rosenberg, professor joods recht en ‘chassidisch op mijn eigen manier’. Zo hult hij zich bewust niet enkel in zwart en wit. Dat de meeste chassidische joden hetzelfde dragen, heeft volgens hem niets met regels of voorschriften te maken, maar met gewoonte en kuddegedrag. ‘Daar kan ik niet tegen’, en hij toont zijn collectie ondervesten in felroze, lichtblauw en goudbrokaat. ‘Ik wil uitblinken.’
Het is duidelijk dat Rosenberg en Padwa niet de typische orthodoxe joden zijn. Ze zijn eerder de buitenbeentjes van de gemeenschap. ‘Een exclusieve inkijk in de gesloten joodse gemeenschap’, beloven de makers van Shalom allemaal! In de begingeneriek benadrukt reportagemaker Diederik Van den Abeele nog eens dat de Antwerpse joden ‘voor het eerst hun deuren hebben opengezet’. De vraag is natuurlijk hoe representatief zijn gidsen zijn. Wie er in een gesloten gemeenschap voor kiest een buitenstaander toegang te verlenen, is per definitie meer open van geest, of eist binnen de rigiditeit van de groep een zekere vrijheid op.
Naïeve verbazing, dat lijkt de basishouding van ‘Shalom allemaal!’ Luisteren, registreren, zonder te veel onaangename of moeilijke vragen.
Het lijkt er alvast op dat Padwa het best amusant vindt om Van den Abeele wegwijs te maken in de eigenaardigheden van zijn gemeenschap. Zo houdt hij halt bij een rek vol onderbroeken. Chassidisch ondergoed, wijst hij, promoot het binnenbroekzwemmen. Het liefst zouden joden zonder onderbroek rondlopen, op z’n Schots, want ‘elke belemmering van movement is een no-go’. De edele delen moeten vrij kunnen bewegen om geen ongewenste verlangens op te wekken. Padwa grijnst erbij. Al is het niet duidelijk of hij zich verkneukelt over het ongeloof op het gezicht van Van den Abeele of dat hij die ongewenste verlangens niet de grootste zonde van de wereld vindt.
Naïeve verbazing, dat lijkt alvast de basishouding waarmee Van den Abeele het chassidische jodendom verkent. Luisteren, registreren, zonder te veel onaangename of moeilijke vragen. De exclusieve blik is een opgewekte blik met vrolijke beelden. Joden die flessen in de glasbak gooien, een joodse man die bidt voor een raam, een joodse jongen op een elektrische step. Als hij met Rosenberg naar de mikwa loopt, een betonnen bak met regenwater waarin keukengerief voor het eerste gebruik gezuiverd wordt, verzucht hij dat het allemaal best ingewikkeld is. Rosenberg hoort het graag. ‘Het is moeilijk om jood te zijn’, zegt hij.
Net zo moeilijk is het om in een docureeks over orthodoxe joden niet te verzanden in een Wikipediapagina over het doen en laten van het jodendom. Met 613 joodse wetten ben je natuurlijk wel even zoet met het uitleggen van hoe, wat en waarom. De inkijk mag dan exclusief zijn, voorlopig reikt hij niet veel verder dan de voorkamer. Want hoe kijken de chassidische joden hier naar hun geloofsbroeders in Israël? Of wat gebeurt er als zonen of dochters geen zin hebben in de rol die bij hun biologische geslacht past? ‘A real man can take pink’, zegt de zoon van Rosenberg op een bepaald moment als hij zijn collectie modieuze en ook roze keppels toont. Van den Abeele gaat er niet dieper op in. Omdat de deur die op een kier staat anders weer sluit?
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier