Documentairemaker Younes Haidar voelt zich een soort experiment. Zijn vader is Marokkaans, maar hij heeft blauwe ogen en een bleek vel. Hij is ritueel besneden, maar is ook gedoopt, zat jaren in de scouts en ging naar een witte, katholieke school. Voor de buitenwereld is hij ‘iemand van hier’, in tegenstelling tot zijn twee halfbroers die evengoed ‘van hier’ zijn, maar er meer Marokkaans uitzien dan hij.
Maar waarover gaat al dat wij-zij-denken? En wanneer worden ‘zij’ een ‘wij’, of omgekeerd? Dat wil hij onderzoeken in Dag vreemde man. De driedelige documentaire gaat over identiteit en polarisatie, maar is evengoed een zoektocht naar wat Haidar precies zoekt – en misschien zoekt hij gewoon zichzelf. Dat zijn niet de woorden van Haidar, maar die van acteur en televisiemaker Zouzou Ben Chikha. Ben Chikha treedt op als inleesstem, vleesgeworden innerlijke criticus en misschien zelfs surrogaatvader. Hij duwt voortdurend op de pauzeknop om stil te staan bij wat hij ziet.
Zo vraagt hij waarom Haidar met bepaalde mensen spreekt, waarom hij zo veel clichés toont en waarom hij er religie bij betrekt. Maar vooral wil Ben Chikha weten waarom Haidar zichzelf naar de achtergrond duwt, terwijl alles wat gezegd wordt overduidelijk over hem gaat. Op aandringen van Ben Chikha praat Haidar over zijn Marokkaanse vader, een criminoloog die zijn hele leven bij de politie werkte, over zijn stiefmoeder en zijn halfbroers, maar nooit laat hij hen aan het woord.
Wel praat hij honderduit met Johan op een bankje op de dijk van Oostende. Naast hen zit zijn vrouw met een blik van ‘daar gaat hij weer’. Dat houdt Johan niet tegen om te oreren dat de Vlaming ‘een makkelijke mens is’ en dat ‘die anderen die naar hier komen zich moeten aanpassen’.
Waarom zit hij erbij als een opportunistische kameleon?, vraagt Zouzou Ben Chikha.
Iets gelijkaardigs is te horen in het bruine café Bij Geert in Geraardsbergen, waar de professionele terrasfilosofen Pascale en Peter bij een fles rosé (voor haar) en een paar pinten (voor hem) mijmeren over wat het betekent om Vlaming te zijn. ‘Voor uw eigen volk opkomen’, meent Peter, waarna Pascale uitpakt met de volkswijsheid dat ‘vreemden recht hebben op alles en wij op niets’. En met een blik van ‘het is toch waar’ en de glazige ogen van het derde glas rosé voegt ze eraan toe: ‘Je mag geen racist zijn, maar ze maken u racist.’
Opnieuw drukt Ben Chikha op de pauzeknop. Want waar wil Haidar naartoe? Waar gaat dit over? Hoe heeft hij zijn gesprekspartners geselecteerd? ‘Op den boef’, antwoordt Haidar. Wat niet helemaal waar is, want het volgende interview is met Tom Van Grieken en ik schat de kans klein dat je de extreemrechtse gouwleider op den boef ontmoet, tenzij in welbepaalde kringen. Bij een kopje muntthee dat Haidar hem subtiel serveert, mijmert Van Grieken over de Vlaamse ziel, maar ook over het grootste kwaad van deze tijd. Nee, niet de genocide in Gaza, de klimaatcrisis, AI, het eindtijdfascisme van de techbro’s of de oorlog in Oekraïne, maar zelfhaat.
Geeft hij niet wat veel airplay aan een bepaalde stem?, vraagt Ben Chikha nog maar eens. En wat doet dat met hem? Waarom zit hij erbij als een opportunistische kameleon? Het is duidelijk dat Haidar met veel vragen zit waarop deze documentaire geen antwoord biedt. Zijn kruistocht door Vlaanderen is onderhoudend, dat wel, maar hij toont weinig wat we nog niet weten en wat we niet kennen – het verhaal van Haidar zelf – krijgen we niet te zien.
