Volgens het World Happiness Report zijn jongeren vandaag ongelukkiger dan vroeger en zijn sociale media daar deels verantwoordelijk voor. We zijn meer verbonden dan ooit, maar voelen ons blijkbaar ook meer alleen. Het is slechts een van de dilemma’s waar een gedigitaliseerde samenleving op botst. Hoe vermijd je dat mensen zich terugtrekken in echokamers en zich afsluiten voor elkaar en van de wereld?
Amper dertig jaar is het internet. Het zou de wereld samenbrengen en alle kennis voor iedereen beschikbaar stellen. Enkele monopolistische techbedrijven later vertoont die droom behoorlijk wat duistere kanten. Een oceaan vol haaien, daarmee vergelijkt metaverse-expert Wagner James Au, het internet in de beginscène van Het digitale dilemma.
Samen met Tim Verheyden wandelt hij langs de vloedlijn van de westkust van de Verenigde Staten. Ik vermoed dat Au – golvende zwarte haren, touwtjes rond de polsen, halsketting met symbolische hanger – dat blootvoets doet, maar de camera zoemt in op de zee en de surfers. ‘De zee zit boordevol haaien,’ mijmert Au, ‘ze negeren de surfers. Dat is het internet nu. We zijn omringd door talloze gevaren.’ ‘Kunnen we het redden?’ wil Verheyden weten. Veelbetekenend tuurt Au naar de horizon. ‘We kunnen dat, maar het is uitdagend.’
Terwijl Verheyden zich op het virtuele dek van de Titanic bevindt, bedenk ik dat de meest essentiële vraag nog niet werd gesteld. Waarom hebben we dit nodig?
Geen wonder dat mensen dezer dagen met een wat bezwaard gemoed ronddolen. Niet alleen moeten we de planeet redden, ook het internet is aan herstel toe. Zo veel te doen, zo weinig tijd. Alsof hij dat laatste wil benadrukken, dendert Verheyden met een rotvaart van spreker naar spreker en van onderwerp naar onderwerp in deze docureeks. ‘We worden gebruikt, gemanipuleerd, getrold’, zegt hij met een indringende blik in de Brusselse metro. ‘Bovendien,’ gaat hij verder terwijl hij de toegangsdeur van het hoofdgebouw van de VUB openduwt, ‘is niet iedereen mee’, waarop hij prompt de hand schudt van Ilse Mariën, professor digitalisering.
46 procent van de Belgen, weet Mariën, is digitaal kwetsbaar. Tijdens corona maakten diensten en bedrijven een digitale sprong voorwaarts, maar een grote groep mensen sprong niet mee. Om de diepte van die digitale kloof te meten, haast Verheyden zich naar de Antwerpse wijk het Kiel waar hij zich opgeeft als vrijwilliger in een buurthuis. Een man oefent er geconcentreerd met een muis, een vrouw trekt Verheyden aan zijn mouw om eindelijk de Itsme-app te installeren – wat zelfs voor Verheyden een uitdaging blijkt.
Een tocht door de wijk leert dan weer dat het gemeenteloket vervangen is door een digitale zuil, dat het bankkantoor een cash-punt werd en dat je bij de politie enkel op afspraak terecht kan. Vluchtig vraagt Verheyden zich af wat dit met mensen en met een gemeenschap doet. Iets om wat langer bij stil te staan, misschien, maar Verheyden is alweer onderweg naar het volgende thema. Veiligheid op het internet, gevolgd door TikTok en privacy, China en de digitalisering, en het metaverse en wat dat betekent.
Terwijl Verheyden zich in de woonkamer van digitale trendsetter Pieter Van Leugenhagen met een Apple Vision Pro op zijn gezicht op het virtuele dek van de Titanic bevindt en giechelt dat hij het toch wel plezant vindt, bedenk ik dat de meest essentiële vraag nog niet werd gesteld.
Waarom hebben we dit nodig? Hoe maakt een VR-bril of iets als de metaverse onze levens beter? Worden we gelukkig van al die digitale kopieën van de werkelijkheid? En misschien nog het allerbelangrijkste: het is niet omdat iets digitaal is dat er geen materiële grondstoffen voor nodig zijn. Laat staan energie. Zou Verheyden ook in de vuilnisbelt van Agbogbloshie duiken? Om ook de kloof tussen virtuele realiteit en reëel afval te meten? Ik ben benieuwd.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
