‘Putain’ is niet zomaar een liefdesbrief aan Brussel van Zwangere Guy

Wat we onthouden na de laatste aflevering van Putain, de krachttoer van Zwangere Guy en Frederik Daem.

Toen Zwangere Guy aankondigde dat hij een fictieserie over opgroeien in Brussel zou maken, leek het duidelijk wat voor reeks het zou worden. Hij zou vertellen over zijn jeugd. Over de ruige kantjes van Brussel en over hoe hij op zijn veertiende op straat belandde. Over de moeilijke band met zijn moeder. Kortom, het verhaal dat hij al eens vertelde op zijn album Wie is Guy?

Of dat dachten we toch.

Putain bleek al snel veel meer dan dat. Samen met Frederik Daem schreef Zwangere Guy een coming-of-ageverhaal over de zeventienjarige Gigi, die het probeert te maken in een omgeving die meer bezig is met zichzelf dan met hem, en deed dat zonder de reeks vol te stouwen met sensatie, trauma of tonnen plot. In plaats daarvan maakten ze gedurfde vormelijke keuzes, gaven ze ruimte aan de uitstekende soundtrack, tackelden ze politiegeweld en vonden ze betekenis in grote en kleine tragedies (de scène waarin Gigi’s zusje haar maandstonden kreeg, was een van de mooiste van de reeks). En misschien nog het meest verrassende: Putain was grappig. Vier sleutelmomenten.

Toen Gigi zijn eerste keer beleefde (aflevering 7)

Gigi die prutst met zijn condoom. Gigi die zijn vriendinnetje Zola beft terwijl ze in haar hoofd een les fysica begint te herhalen. Gigi die alsnog zo hard klaarkomt dat hij door een spermastroom de ruimte in gelanceerd wordt. Putain bracht de knulligheid van de eerste keer onomwonden in beeld in een van de knapste stukjes zwart-witanimatie die we al hebben gezien. En een van de geestigste.

Toen Gregory zijn eerste keer beleefde (aflevering 8)

Zwangere Guy en Daem schreven met Gregory niet alleen een van de eerste Vlaamse personages met autisme, maar ook eentje wars van clichés. Daar heeft Felix Heremans iets mee te maken, de zeventienjarige acteur die zelf autisme heeft en eerder al indruk maakte in Holly van Fien Troch. Bewonderenswaardig is dat autisme an sich nooit geproblematiseerd wordt. Hoewel het overduidelijk is dat Gregory – of ‘Snokkie’ – niet zoals zijn vrienden is, wordt autisme nooit benoemd. Zijn grootste obstakel is hoe zijn omgeving herhaaldelijk tekortschiet, met name zijn vader Rainer (Tom Vermeir) die hem ‘alles gaf’, behalve intimiteit. Gregory’s verwarring tussen liefde, seksualiteit en geld is bij momenten schrijnend, ongemakkelijk en komisch. Wanneer hij op een bepaald moment vrijwel al zijn vrienden geld aanbiedt in ruil voor seks, wisten we niet of we moesten lachen of huilen. Maar toen hij zijn eerste keer beleefde, wisten we het wel. We hebben al vaak in fictie jongeren hun maagdelijkheid zien verliezen bij een sekswerker. Zelden werden we er zo droevig van.

Toen Yves Putain zag voor wat het was (aflevering 10)

Een van de mooiste vondsten van de reeks is het personage van Yves ‘Goe Gerief’, de sjacheraar die Gigi een seizoen lang bijstaat met goedbedoelde maar nogal dubieuze wijsheden over kreeften (‘die verouderen niet’), vagina’s (‘belangrijker dan belangrijkst’) of zijn plek in het universum (hij is een ‘nevenpersonage’ in een tv-reeks). In de laatste aflevering filosofeert hij opnieuw met Gigi, dit keer onder de zonnebank in plaats van in hun vaste kledingzaak. ‘Ik vraag mij trouwens nog altijd af waarover dees hier gaat’, zucht hij. ‘Aan de ene kant proberen ze er een comedy van te maken, maar echt grappig vind ik het niet. En aan de andere kant halen ze van die hete sociale hangijzers aan die totaal niet realistisch zijn.’

Dit keer heeft Yves een punt: Putain liet zich op geen enkel moment in categorieën passen. Putain is sociaal realisme, maar ook een wrange comedy. Die – daar had hij het mis – vaak wel grappig is. Alleen al het feit dat Yves als een soort narfiguur erin slaagt om de vierde muur op een niet-geforceerde manier te doorbreken, is een prestatie. Tel daarbij het heerlijke naturel van Pierre Boeraeve, die Yves vertolkt en in het dagelijkse leven een Brusselse bokszaal uitbaat, en je hebt goud vast.

Toen Anaïs in therapie ging (aflevering 5)

‘Ik zie hem onvoorwaardelijk graag’, zegt Anaïs tegen haar therapeut wanneer ze het over haar zoon Gigi heeft. ‘Maar ik ben geen moeder. Ik kan dat niet. Ik wil dat ook niet kunnen.’ Op dat moment zou u niets dan walging moeten voelen voor een moeder die coke lijkt te verkiezen boven haar twee kinderen. Dat je als kijker toch een vorm van empathie kunt opbrengen voor Anaïs bevestigt hoe goed Liesa Van der Aa in deze reeks acteert. En vooral: hoe ongelooflijk sterk het scenario van Putain is. De bikkelharde maar genuanceerde hand waarmee Zwangere Guy verslaving behandelt, is misschien wel de grootste verwezenlijking van Putain. Hij deinst niet terug om het egoïsme dat ettert onder iedere verslaving bloot te leggen. Maar hij schopt ons net zo goed een geweten over onze omgang met de meest kwetsbare mensen in de samenleving. Al zou Zwangere Guy Zwangere Guy niet zijn als hij niet extra hard natrapte op de beleidsmakers en de politie.

Met Putain beloofde Zwangere Guy een reeks te maken over opgroeien in Brussel. Pas in de bloedmooie slotscène aan het altaar verklapt hij waarover ‘dees hier’ gaat. Al had u het ook kunnen weten als u de titels van alle afleveringen achtereen had geplakt: ‘Tout seul tu vas plus vite, mais ensemble on va plus loin!’