‘Op de een of andere manier leidden onze seculiere vrijheden tot een krampachtige maatschappij’

Paul Baeten is schrijver van romans en tv-reeksen – recent nog Twee zomers op Eén. Elke week bijt hij zich hier vast in maatschappij en popcultuur.

Seculiere mensen doen graag lacherig over religie. De insteek is dat religie iets uit het verleden is – een fase waar je uit groeit als je voldoende wetenschappelijke kennis of economische welvaart hebt bereikt. Vanuit die positie kan je namelijk ook handig neerkijken op mensen die ‘nog steeds religieus zijn’: ze staan zogezegd minder ver in de evolutie. Landen met sterke religieuze fundamenten worden dan al snel ‘achterlijk’ genoemd. Opvallend wel: dat geldt meer voor islamitische landen dan voor hoofdzakelijk christelijke landen waar religie ook een grote rol speelt, zoals Mexico, Roemenië, de Verenigde Staten of Namibië.

Zelf heb ik ook lang alles wat naar religie neigt afgeschoten, gemotiveerd door mijn afkeer van de katholieke kerk. Ik hou niet van de kerk omdat ze moreel compleet failliet is. Wat al erg is als je Amazon bent, maar nog erger als je corebusiness net moraliteit zou moeten zijn. Los daarvan aanvaard ik niet dat andere mensen mij via een of andere leer zouden uitleggen hoe te leven, wat mag en wat niet mag, wat ik mag zeggen en wat niet. Kortom: wat goed is en wat slecht. Net vanuit die overtuiging begon het secularisme ooit.

Helaas kwam ik ondanks die keuzes toch in een maatschappij terecht met mensen die nog duchtiger te werk gaan dan de katholieken toen ze nog iets te zeggen hadden.

Op Eén begon onlangs een nieuwe reeks: Lost Luggage, over de emotionele nasleep van de aanslagen in Zaventem. In de vakpers las ik de vast retorisch bedoelde vraag of het echt nodig was om zo’n dramatisch moment te ‘gebruiken’ voor een tv-serie.

De zweem van verontwaardiging is nooit ver weg vandaag. Het is een populaire emotie, die vaak geveinsd wordt voor clicks en likes. Daar kan je mee lachen, maar het begrip ‘verontwaardiging’ verliest daardoor wel alle waarde. Als mensen verontwaardigd zijn over een nagespeelde situatie op hun scherm, hoe spreken we dan nog over echt geweld, mensen op de vlucht, mensen met honger? Hoe ver kunnen we onze taal misbruiken en verwateren tot er niks anders meer overblijft dan holle combinaties van letters?

Daarnaast lijken sommige mensen – oPiNiEmAkErS – vergeten te zijn dat onze cultuur een verhalencultuur is. Als we die verhalencultuur gaan beknotten, dan raakt dat rechtstreeks aan wie we zijn en vooral aan wie we worden. Want dat gebeurt er als we meer en meer taboes creëren en elke scherpe hoek afschuren tot niks ons nog kan raken: alle waarde en echtheid gaat verloren.

Op de een of andere manier leidden onze seculiere vrijheden en grote inzichten tot een extreem krampachtige, onverdraagzame maatschappij waarin zure mensen, hypocrieten, intellectuele valsspelers en fundamentele cynici graag de aandacht opeisen.

Ik weet wel waarvoor ik kies tussen de ongeziene domheid en de betekenisloze verontwaardiging waarmee we onszelf stilaan gek aan het maken zijn of een religieus sentiment om onszelf weer wat nederiger op te stellen. En ik weet ook welke landen stilaan als ‘achterlijk’ beschouwd mogen worden. Spoiler alert: het zijn niet die waar ze ‘nog steeds religieus zijn’.