Nazmiye Oral is altijd al ‘Undercover’ geweest: ‘Fake it till you make it werkt uitstekend’

Ten tijde van haar eerste theaterhoofdrol viel ze bijna elke avond flauw, maar op de audities voor Undercover klonk het onomwonden: ‘Je bent gek als je mij niet neemt’. En ze kreeg gelijk: actrice, theatermaakster en schrijfster Nazmiye Oral speelt in het derde seizoen een bendeleider tegen wie ex-agent Bob en xtc-boer Ferry het moeten opnemen. ‘Fake it till you make it werkt uitstekend’.

Na zijn wraakmissie op de West-Vlaamse broers Berger en het daaropvolgende ontslag bij de politie probeert Bob Lemmens (Tom Waes) tegenwoordig de eindjes aan elkaar te knopen als klusjesman. In afwachting van het proces dat hem mogelijk op een aantal jaren cel kan komen te staan. Ondertussen hoopt Ferry Bouman (Frank Lammers) van zijn voorwaardelijke vrijheid gebruik te maken om zijn plek als grootste pillenboer van de grensstreek weer in te nemen, tot blijkt dat een Nederlands-Turkse bende dat machtsvacuüm ondertussen heeft ingenomen. Wanneer die uiteindelijk een undercoveragent in hun midden vermoorden, ziet Bob een kans om een gevangenisstraf te ontlopen en Ferry om zijn imperium te heroveren. Nu gewoon nog de bende van de koelbloedige Leyla Bulut oprollen, zeer geloofwaardig neergezet door de Nederlandse Nazmiye Oral.

Hoe geloofwaardig, vraagt u? We zijn al een kwartier ver in ons gesprek als we merken dat we haar al de hele tijd onbewust met ‘u’ aanspreken. Zo geloofwaardig dus. ‘Het klinkt misschien arrogant’, zegt Oral, ‘maar op de audities dacht ik: dit ben ik! Je bent gek als je mij niet neemt. (lacht) Leyla heeft een soort natuurlijke, zelfzekere craziness in haar die ik wel herken. Dat is iets dat met de jaren komt, denk ik. Zoals je bijvoorbeeld zonder per se knap of sexy te zijn toch een soort charisma kan “krijgen”, door met het ouder worden steeds meer samen te vallen met jezelf.’

Kijk maar naar Tom Waes.

Nazmiye oral: ( schatert) Alle vrouwen zijn gek van hem. Dat verbaasde me niks, maar ik wist niet dat het zo erg was. Zelfs tot in Turkije doet hij vrouwen zwijmelen. Telkens ik een foto vanop de set dropte in een Whatsappgroepje gingen mijn Turkse vriendinnen helemaal los.

Waar ben je de inspiratie voor Bulut gaan halen?

Oral: Ik heb bewust niet gezocht naar gelijkaardige personages. Ik heb me hooguit wat ingelezen in de klassiekers, de vrouwelijke kartelbazen in Zuid-Amerika bijvoorbeeld. Al vond ik niemand waaraan ik me meteen wou spiegelen, want vaak leefden ze eigenlijk toch weer in de schaduw van een man.

Ook het echte leven doorstaat niet altijd de Bechdeltest.

Oral: ( grinnikt) Vaak ging het om vrouwen of vriendinnen van een belangrijke narco die vermoord werd, waarop zij uit wraak de boel overnamen. Om daarna toch weer onttroond te worden door een andere man. Beetje slapjes allemaal.

Je noemde eerder wel Matild Manukyan als inspiratiebron voor Leyla, afhankelijk van de bron een Turks-Armeense vastgoedmagnaat dan wel een hoogst succesvolle madam.

Oral:Manukyan was de grootste bordeelhoudster van Turkije. Dat is misschien niet de meest frisse manier om geld te verdienen, maar zij kocht haar eer jaarlijks af door de meeste belastingen in heel Turkije te betalen. Een van de grootste Turkse kranten publiceerde elk jaar een top tien op de voorpagina en in de jaren ’90 stond zij zes jaar op rij helemaal bovenaan, boven een heleboel steenrijke holdings. Het was een erezaak voor haar. Ze boerde niet alleen goed, ze gaf ook veel terug aan de staat en aan het volk. Leyla en haar man zitten zo in elkaar. Het is niet omdat je handen vuil zijn dat je geen respect van je gemeenschap wil. Als je bij hen komt aankloppen met problemen, zeggen ze: ‘Regelen we wel. Wij zijn toch familie?’

Je had misschien geen voeling met het misdaadmilieu, maar wel met angst, zo bedacht je je in het praatprogramma van Eva Jinek. ‘Ik ken angst heel goed. En het verbloemen van angst. En over de angst heen rechtop gaan staan.’

Oral: De mannen in haar omgeving dragen pistolen, zij gebruikt haar vermeende koelbloedigheid als een wapen. Want ze weet hoe dierlijk ze zijn: als ze angst ruiken, vallen ze aan.

Op welke manier heb jij daar ervaring mee?

Oral: Ik ging destijds van een beschermend maar nogal verstikkend bestaan in de Turkse gemeenschap in Hengelo naar een totaal tegenovergesteld leven aan de kunstacademie van Arnhem. Ik volgde er een modeopleiding nota bene – aan acteren durfde ik toen nog niet te denken. Het was een leven dat ik zelf graag wilde en waarvoor ik had gevochten, maar het was ook doodeng. Ik had nooit op eigen benen leren staan, want dat was nooit de bedoeling geweest. Het pad was helder: ik zou van ‘dochter van’ naar ‘vrouw van’ gaan. Vrouw van een man die mijn ouders hadden gekozen, overigens. Om breakdowns en angstaanvallen te vermijden, heb ik lang gedaan alsof het mij allemaal ongelooflijk gemakkelijk afging.

Fake it till you make it?

Oral: Zeker. Fake it till you make it werkt uitstekend. Ik heb een enorm eergevoel, eigenlijk is het een wonder dat ik zo lang geacteerd heb terwijl ik vond dat ik er niks van bakte. Ik herinner me nog hoe ik in mijn eerste theaterhoofdrol als Andromache op de alexandrijnen van Euripides stond te kauwen en elke avond het gevoel had dat ik flauw zou vallen of kotsen. Geen idee of ik goed was, maar zolang niemand me fysiek van het podium kwam schoppen, schonk ik mezelf het recht om daar te staan. Ik deed gewoon door, omdat ik het zo fijn vond.

Mag ik stellen dat je dezer dagen zowel professioneel als persoonlijk jouw beste jaren beleeft? Sinds het Gouden Kalf in 2016 gaat je carrière alleen maar in stijgende lijn. Vorig jaar hapte je, na meerdere verzoeken, dan toch toe voor Zomergasten omdat je naar eigen zeggen eindelijk wel iets te vertellen had.

Oral:Dat zou betekenen dat het vanaf hier enkel nog bergaf kan. Maar vandaag is inderdaad de beste dag tot nu toe. Dat komt blijkbaar met het ouder en rijper worden. ( denkt na) Onze staat van zijn is nu eenmaal traumatisch. 99 procent van de mensheid heeft wel íéts meegemaakt dat die nog steeds meedraagt. Ik merkte dat ik zoveel deuken had dat ik misschien nog wel op werkvlak kon functioneren, maar niet op menselijk vlak. Ik heb heel hard moeten werken om eindelijk vrij te zijn en niet constant energie te verliezen aan mezelf overtuigen dat ik wel iets kon. Dat ik niet bang hoefde te zijn. En het pad daarheen was heel, euhm, bijzonder. Bijzonder lang ook. (denkt na) Ken je Shutter Island?

Met Leonardo DiCaprio als psychiatrische patiënt?

Oral: Omdat hij een vreselijke daad verdrongen heeft, dwingen psychiaters hem in de rol van een detective die een moord moet oplossen. In de hoop dat hij zo uiteindelijk zijn eigen trauma in de ogen zal kunnen kijken. Maar telkens hij erachter komt dat hij zijn depressieve vrouw vermoord heeft, nadat zij hetzelfde had gedaan met hun kinderen, verdringt hij het de dag erna weer. Ook ik zat lang vast in mijn eigen loop. Jarenlang ging ik van aha-moment naar aha-moment, van psycholoog naar meditatiesessie, zonder echt vooruitgang te maken. Het heeft lang geduurd tot ik inzag dat ik eigenlijk gewoon manieren zocht om mezelf te sussen en tegelijk toch van alles weg te lopen.

Je schreef in je columns voor De Gelderlander over de weldaden van je Turkse lifecoach. Aangezien iedereen zich zo kan noemen, en schijnbaar iedereen zich vandaag zo noemt, sta ik daar behoorlijk argwanend tegenover. Maar ik werk eraan met mijn vertrouwenscoach.

Oral:(minzaam) Iedereen moet doen wat voor hem of haar werkt. En die wekelijkse Zoomgesprekken naar Ankara werken voor mij. Het helpt ook dat ze een Turkse is.

Omdat je haar bepaalde culturele nuances níét moet uitleggen?

Oral: Vooral omdat de taal resoneert met een stukje van mezelf dat ik had weggeduwd. En omdat ik die taal nooit geassocieerd had met zelfhulp of persoonlijke transformatie. Het Turks was voor mij uitsluitend de taal van eer, verplichtingen en verboden. Als je dan ineens iemand tegenover je hebt die in die taal spreekt over jouw innerlijke kind, over schaamte en moed, dan komt dat intens binnen.

Je gebruikt jouw literair en theaterwerk ook vaak als een vorm van therapie. Of op zijn minst als een manier van verwerken. Zo tourde je met Niet meer zonder jou twee jaar samen met jouw diepgelovige moeder, om telkens in dialoog te gaan over onder meer religie, tradities en seksualiteit.

Oral: Dat autobiografisch werk is mijn redding als mens. Alles wat ik elders niet aandurf, kan ik wél op het podium brengen. Het is een neutraal terrein en je kan er interacties een vorm geven. Ik vond het een heel liefdevolle, veilige manier om tot het uiterste te gaan. Het is waanzinnig moedig wat mijn moeder daar gedaan heeft, al had ik haar wel min of meer voor voldongen feiten gesteld. (lachje) Ik vroeg haar pas om mee op tour te gaan toen de zalen al geboekt waren. ‘Mam, ik heb een deadline, je móét me helpen.’ Gelukkig kan een zuiderse moeder geen neen zeggen tegen haar kind, dat gaat tegen hun natuur in.

Hebben die gesprekken opgeleverd wat je verwacht had? Zijn jullie vandaag in het reine met elkaar?

Oral: Zeker. Niet dat ik die gesprekken heb gevoerd om in het reine te komen. Als je een gesprek aangaat met de wens om daar iets uit te halen, dan is dat bij voorbaat al mislukt. Praten zonder specifiek doel geeft net zoveel meer vrijheid. We hadden na die tour net zo goed kunnen beslissen dat zij altijd mijn moeder zou blijven, en ik altijd haar dochter, maar dat het daar en dan ophield voor ons. Omdat de verschillen te groot waren. Had gekund. Als je die opening niet laat, praat je ook niet echt. Dan doe je hooguit een invuloefening.

‘Oral is een bruggenbouwster’, had ik hier opgeschreven. Maar bij nader inzien klinkt dat nogal knullig.

Oral: Vind ik ook, ja. (lacht) Ik denk niet dat ik bezig ben met bruggen te bouwen.

Hoe zou jij een stuk als Niet meer zonder jou dan noemen? Of pakweg de Wijksafari’s waarvoor je je tien jaar geleden liet adopteren door PVV-stemmers?

Oral: Wanneer ik zelf angst of weerstand voel, wil ik dat onderzoeken. Wilders kwam toen op en ik snapte de PVV-stemmer niet. Ik werd er zelfs een beetje bang van. Toen ik met een van hen ging samenwonen, ging ik ook niet per se voor de verzoening. Alle vuile shit in mij kwam weer boven, en daar had ik recht op. Maar als theatermaker en schrijver interesseert het me vooral wat dat doet met mij. Ik wil me blootstellen aan dingen die ik niet snap, en die ervaring doorgeven aan het publiek. Het was me er nooit om te doen om te ‘bewijzen’ dat PVV-stemmers ‘ook goede mensen kunnen zijn’. Ik wou, zoals altijd, gewoon een verhaal vertellen.