Na ‘Ons DNA’ vragen we ons af of die aanleg voor langdradigheid ook genetisch bepaald is

‘Crème glace stond in de kast. / Moeder dacht dat het boter was.’

Als Pia bang is, voor grote hoogtes, om te vliegen en neer te storten of om bang te worden, dan zingt haar grootmoeder dat liedje. ‘Dat verzet haar gedachten,’, zegt oma, ‘en dan begint ze anders te ademen.’ Waarop ze samen in zingen uitbarsten. Of er een gen is voor toonvast zingen, daar gaat Lieven Scheire niet dieper op in. Maar wat hij Pia en haar grootmoeder en zijn acht andere proefkonijnen omstandig uitlegt, is dat er niet echt een gen bestaat voor hoogtevrees, maar dat er misschien toch sprake is van genetische aanleg. Waarna hij hen minstens zo uitgebreid toont hoe hij en de rest van het productieteam hen stiekem getest hebben op dat gen voor hoogtevrees dat er al dan niet zou zijn. Twintig procent van de mensen zou die aanleg hebben en kijk, wat een verrassing, van zijn tien proefkonijnen zijn er exact twee die terugdeinsden voor de diepte onder hun voeten.

Een genetische aanleg voor tapdansen, werkelijk?

O, wat kan wetenschap toch heerlijk simpel zijn! Een complexe wereld boordevol ingewikkelde vragen, vraagstukken en kluwens van geheimen wordt plotseling ontrafeld, gewoon, omdat de DNA-streng steeds leesbaarder wordt. Maar wie zijn leven aan de wetenschap wijdt, weet ook dat snelle conclusies en simpele gevolgtrekkingen zelden met de werkelijkheid stroken. Die scoren misschien hoog en goed in populariserende tv-programma’s, maar nemen in hun snelheid ook wel eens een loopje met de onzekerheid en twijfel die wetenschap altijd als maatstaf neemt.

Door enkel naar het DNA te turen lijken levens misschien eenvoudiger te worden, maar met alleen DNA valt echt niet alles te verklaren. Ook een proef als ‘We gieten Gloria Monserez vol koffie en cafeïne, want ze beschikt over het gen dat cafeïne snel afbreekt’, zou de werkelijk wetenschappelijke toets niet doorstaan. Helemaal hilarisch wordt het als Scheire het bij de verdere analyse van het DNA van Monserez heeft over een genetische aanleg voor bepaalde sporten als ‘ijsvissen, curling, nordic walking, skateboarden, tapdansen’. Er zal wel iets van aan zijn, maar waar eindigt de strikte wetenschap en waar begint de vrije interpretatie. Een genetische aanleg voor tapdansen, werkelijk?

Terwijl Scheire zich concentreert op het DNA van een BV en op zijn tien proefkonijnen, geeft hij tussendoor in een soort studio les aan Frances Lefebure over allerlei zaken die het DNA prijsgeeft over onze ziel en zaligheid. Zo te zien moet Lefebure wel een genetische aanleg hebben voor verwonderde blikken en geïnteresseerd knikken. Verder gaat ze op bezoek bij uiteenlopende mensen die om uiteenlopende redenen iets hebben met hun DNA. Iedere aflevering is er iemand wiens familiebanden zijn doorgeknipt, waarbij Lefebure op basis van een DNA-staal de band weer probeert aan te halen.

Yannis is als baby voor adoptie afgestaan en wil nu wel eens van zijn moeder weten waarom ze dat heeft gedaan. Ook hoopt hij ooit te ontdekken wie zijn vader is en of die eigenlijk wel weet heeft van zijn bestaan. Een zoektocht die voor Yannis al een leven duurt, wordt hier met een wangswap beklonken. De moeder wordt gevonden. ‘Hoe voel je je?’ wil Lefebure weten terwijl ze aan tafel bij Yannis op de telefoon van zijn moeder wacht. ‘Emotioneel’, antwoordt Yannis. En dan rinkelt zijn gsm. Met zijn vriendin gaat hij naar de keuken. De moeder eiste privacy, dus blijft Lefebure achter, met geluidloze camerabeelden van alle gezichtsuitdrukkingen van Yannis. Een uur duurt dit programma. Zou aanleg tot langdradigheid ook genetisch bepaald zijn?