‘La La Land’-regisseur Damien Chazelle zweet zijn jazzdemonen uit in Netflix-reeks ‘The Eddy’

Damien Chazelle is niet voor één gat te vangen. De regisseur die voor La La Land een Oscar kreeg, keert na de Neil Armstrong-bzzziopic First Man terug met de Netflixreeks The Eddy, waarin hij andermaal zijn jazzdemonen uitzweet. Zijn parcours leest welhaast als een grillige improvisatie.

Een tracking shot van drieënhalve minuut opent in de nieuwe, achtdelige Netflixreeks The Eddy op wervelende wijze de debatten. Wij hebben het meteen twee keer na elkaar bekeken. Alles wat we moesten weten over de gelijknamige, matig succesvolle Parijse jazzclub waar de serie zich afspeelt en haar zorgelijk kijkende eigenaar Elliot Udo (André Holland uit High Flying Bird) was terstond glashelder.

We maken ons sterk dat we ook de regisseur hadden geraden, als die vooraf niet in het lang en breed was aangekondigd. De cinéma-véritéstijl, waarbij de camera start in de nek van een man die ijsblokjes in een emmer schept om daarna op het ritme van de muziek rondjes door de club en om de muzikanten te draaien, zit samen met de jazz en de frictie tussen droom en werkelijkheid in zowat alle werk dat de nog maar 35-jarige Damien Chazelle in zijn korte carrière gemaakt heeft.

Weinig regisseurs dragen hun dada’s zo nadrukkelijk op de mouw. Zijn het variaties op een thema, zoals dat in de jazz heet, of ligt herhaling op de loer? En wie is die boy wonder met zijn uitgesproken beeldtaal die als jongste regisseur ooit een Oscar voor beste regie won met La La Land (2016) nu eigenlijk? ‘Films maken beheerst al dertig jaar zijn gedachten’, zei zijn vader Bernard bij die gelegenheid. Chazelle was op dat moment 32.

Assepoester

Het heeft er alle schijn van dat Chazelle een zondagskind is. Allebei zijn ouders zijn hoogleraars met een eigen Wikipediapagina. Moeder Celia doceert geschiedenis, vader Bernard, een Fransman van geboorte, is professor computerwetenschappen aan de universiteit van Princeton.

Een modaal nest is dat niet. De Chazelles zijn katholiek maar stuurden hun zoon een tijdlang naar een Joodse lagere school omdat ze niet tevreden waren met het niveau van het katholieke onderwijs in hun woonplaats Princeton, New Jersey. Celia huurde ook dvd’s voor hem. Damien beweert dat hij de Disney-tekenfilm Cinderella (1950) als kind eens tien keer in één weekend heeft bekeken. Voor de musicals met Fred Astaire en Ginger Rogers die zijn moeder meebracht, had hij aanvankelijk minder interesse. Aan The New York Times vertelde hij precies waarom: ‘Als kind haatte ik musicals om dezelfde reden als waarom ik er later zoveel van ben gaan houden: die altijd vreemde overgang van het echte leven naar het plotse uitbreken van een lied.’ Hij is dus toch gewoon een mens als u en ik!

Op zijn derde stelde Chazelle zijn ouders op de hoogte van het feit dat hij regisseur wilde worden, een jaar later maakte hij zijn eerste storyboards. ‘Hij schreef al scenario’s voor hij kón schrijven. Hij tekende ze uit als een strip’, liet een trotse moeder Celia in een krant uit New Jersey noteren.

Op de middelbare school raakte het wonderkind bezeten door jazz. Hij begon te trainen om een jazzdrummer te worden. Véél te trainen. ‘Ik oefende zes uur aan een stuk op mijn eentje en ging dan nog naar de groepsrepetitie’, verklaarde hij een paar jaar terug in Knack Focus. ‘Wanneer ik niet repeteerde, luisterde ik naar jazz of las ik boeken over jazz. Ik ging slapen met jazz en stond ermee op, zeven dagen per week.’ De orkestleider van de bigband in zijn school was een bullebak en vormde de inspiratie voor zijn doorbraakfilm Whiplash (2014). Daarover later meer.

Na de middelbare school trok Chazelle naar Harvard om bierpong te spelen en film te studeren. Hij liep er Justin Hurwitz tegen het lijf, een pianist die al in de middelbare school concerto’s van Beethoven aan zijn klavier ontlokte en net als hijzelf hield van grootse, ambitieuze projecten. ‘De slimste beslissing die ik ooit heb genomen, is mijn karretje aan dat van Justin vasthaken’, aldus de regisseur.

De twee zaten samen even in het indiegroepje Chester French, maar belangrijker is dat Hurwitz al Chazelles films tot nu toe van een soundtrack heeft voorzien, te beginnen met het afstudeerproject Guy and Madeline on a Park Bench (2009). Die film, een musical in zwart-wit, vertelt het verhaal van de verkruimelende liefde tussen een ambitieuze trompettist en zijn meisje, een muurbloempje op zoek naar een baan. Het zwart-wit en de cinéma vérité roepen associaties op aan Shadows (1959), de klassieke jazzfilm van John Cassavetes, maar Chazelle is veel romantischer, een dromer die van tapdansen houdt. Zijn invloeden liggen elders: ‘Ik had geen geld maar wel een 16-millimetercamera uit de seventies, en ik wilde grootse musicalroutines doen in de stijl van Stanley Donen.’ Stanley Donen is de regisseur van Singing in the Rain (1952). Het was een kwestie van tijd voor Chazelle de budgettaire kloof met de overdonderende MGM-musicals uit de fifties zou overbruggen.

Guy and Madeline on a Park Bench moest een kortfilm worden, maar het project groeide zo snel dat Chazelle zijn studies even on hold zette om er zijn eerste langspeelfilm van te maken. Twee jaar nadat hij was afgestudeerd, kreeg de film door tussenkomst van acteur en producer Stanley Tucci een beperkte release en lovende kritieken.

Next stop: Hollywood

Chazelle en Hurwitz verhuisden in 2010 naar Los Angeles met het plan om de revival van hun geliefde musicals voort te zetten in het hart van de filmindustrie. In het nieuwe verhaal dat in hun hoofd ronddanste was Hollywood bovendien een belangrijk personage. ‘Het is een stad gebouwd door mensen met onrealistische dromen. Dat ze daar alles voor op het spel zetten, heeft iets heel poëtisch’, vertelde Chazelle jaren later aan The Hollywood Reporter.

Maar eerst moest de regisseur door de woestijn. Wie wilde er in 2010 ook een fiftiesmusical maken? Zonder bestaande songs, zoals het op Abba-hits leunende Mama Mia! (2008)? En zonder historisch personage of beroemd verhaal als aanknopingspunt om de kijkers naar de bioscoop te lokken? Het project werd bij voorbaat als een commerciële catastrofe gebrandmerkt, en Chazelle verdiende een tijdlang de kost als broodschrijver voor onder meer The Last Exorcism Part II (2013) en 10 Cloverfield Lane (2016). Voor die laatste werd hij door J.J. Abrams ook aangezocht als regisseur, maar hij had andere plannen.

Uit frustratie vanwege het mislukte musicalproject had Chazelle een kleinere film geschreven, ‘zonder honderd dansers die de snelweg inpalmen’. De herinnering aan zijn korte carrière als jazzdrummer verwerkte hij in Whiplash (2014), een rauw drama in de stijl van Martin Scorsese en de Hollywoodmeesters van de seventies. Centraal in de film stond de interactie tussen de jonge, ambitieuze drummer Andrew Neiman en Terence Fletcher, de orkestleider van de jazzband waarin hij speelt. Die laatste heeft veel weg van de drilinstructeur in Stanley Kubricks Full Metal Jacket (1987), zodat de film door één criticus omschreven wordt als ‘een oorlogsfilm die plaatsvindt in een jazzschool’. De echte orkestleider van Chazelle overleed al in 2003, maar de kans is klein dat hij even erg was als het beest dat de karakteracteur JK Simmons van hem maakte. Simmons won voor zijn rol een Oscar, Chazelle kreeg iets dat voor hem veel belangrijker was: een poot aan de grond.

‘Ik kan niet ontkennen dat ik zeer ambitieus ben’, vertrouwde Chazelle na de release van de film aan dit blad toe. ‘Ook in dat opzicht is Whiplash een heel persoonlijke film.’ En wat zijn ambitie was, weten we intussen: een persoonlijk verhaal verpakken in een grootse, meeslepende, peperdure musical.

Ook het verhaal van La La Land is genoegzaam bekend. De pianist Sebastian en de actrice Mia trekken allebei naar LA om er hun droom waar te maken. Ze worden dolverliefd op elkaar, maar hun ambitie staat een happy end in de weg. De thema’s en zelfs de plot leunen nauw aan bij Guy and Madeline on a Park Bench, wat Chazelles oude filmprofessor Robb Moss de opmerking ontlokte dat La La Land ‘de dertigmiljoenversie van zijn thesis’ was. Het verschil zat hem inderdaad in het budget, dat de casting van charismatische sterren als Ryan Gosling en Emma Stone – die overigens aan boord kwam nadat Emma Watson had afgehaakt – mogelijk maakte. Maar Chazelle was ook gegroeid als filmmaker, getuige de verbluffende musicalroutines die niemand van zijn generatie had aangedurfd – of tot een goed einde had gebracht. Muziek en film werden één en Justin Hurwitz creëerde met Mia & Sebastian’s Theme een weemoedige themasong voor de eeuwigheid. De droom werd filmgeschiedenis. La La Land won begin 2017 zes Oscars, en Damien Chazelle werd de jongste regisseur tot dan toe die het beeldje voor beste regie kreeg. Zijn carrière schoot recht de stratosfeer in.

Tussen de sterren

Terwijl hij daar toch was, maakte hij First Man (2018), waarvoor opnieuw Ryan Gosling in de huid van Neil Armstrong kroop, de man die in 1969 als eerste een voet op de maan zette. Als er in de filmografie van Chazelle een vreemde eend zit, is het deze. En tegelijk ook niet. Justin Hurwitz was immers opnieuw van de partij, en Chazelle zelf gaf blijk van de hem typerende eigenzinnigheid door níét het moment te tonen waarop Armstrong de Amerikaanse vlag in de maankorst plantte. Een schande, vond president Donald Trump, die zo boos was dat hij weigerde de film te bekijken.

Interessanter dan deze anekdote is dat Chazelle al voor First Man tekende in 2014, het jaar waarin Whiplash een hit werd maar hij nog geen idee had of La La Land er ooit zou komen. Critici waren unaniem in hun lof voor de virtuositeit van zijn ruimtefilm, maar sommigen misten een warm kloppend hart, alsof het onderwerp de regisseur net iets minder kon bekoren dan de van jazz doordrenkte genrefilms waarmee hij naam had gemaakt.

Als er na corona nog wat van de filmindustrie overblijft, keert hij voor zijn volgende terug naar LA. Babylon, waarvan de release vooralsnog eind 2021 gepland staat, gaat over het moment waarop Hollywood de overstap naar de gesproken film maakte. Wie Sunset Blvd. (1950) van Billy Wilder gezien heeft, weet dat het voor veel regisseurs en sterren van de stomme film een dramatische periode was, waarin hun carrière in de dieperik verdween. Een prachtig onderwerp voor Damien Chazelle, die opnieuw zelf het scenario schrijft en volgens de geruchten Emma Stone en Brad Pitt heeft aangetrokken als blikvangers in een ensemblecast.

En er is ook tv. Naast The Eddy, waarvan hij executive producer is en de eerste twee afleveringen regisseert, staat er een serie voor Apple op stapel. Daarvan zou Chazelle alle afleveringen schrijven en regisseren, maar sinds de aankondiging in januari 2018 werd er met geen woord meer over gerept. Intussen willen wij hem houden aan een belofte die hij in 2009 in een interview naar aanleiding van Guy and Madeline on a Park Bench gemaakt heeft: ‘Ik hou van de klassieke genres. Ik wil een grote gangsterfilm draaien, in de stijl van de fatalistische Franse misdaadfilms uit de jaren vijftig en zestig. Ik wil een gevangenisfilm maken die deels documentaire is. En op een dag wil ik nog een musical draaien.’ Dat laatste hebben we intussen gehad. Heel benieuwd naar de rest.