‘Het is moeilijk te vatten hoe kennis over Christus’ voorhuid ons superieur maakt’

Niets gaat verloren bij de BBC-show QI. In de podcast No Such Thing as a Fish gaan vier QI-redactieleden al jaren aan de slag met de obscure weetjes die niet in het programma passen. Volgende week doen ze dat ook live in Antwerpen. ‘Weetjes onderscheiden ons van de dieren.’

‘Twitter’ is een Engels woord uit de negentiende eeuw voor een abces op de voet van een paard.

De dalai lama houdt van alle levende wezens, maar is desalniettemin doodsbenauwd voor rupsen.

Het vliegengeslacht Pieza kent meer dan tien soorten, waaronder de Pieza kake, Pieza pie en Pieza deresistans.

Als bovenstaande weetjes u niet minstens twee keer hebben doen glimlachen en u er niet eens aan denkt om minstens één ervan in een van uw volgende conversaties te verwerken, dan is de kans klein dat de Britse podcast No Such Thing as a Fish uw ding is. Niet erg, al zijn er ondertussen zo’n anderhalf miljoen luisteraars per week die daar anders over denken.

No Such Thing as a Fish teert op hetzelfde soort nutteloze maar triggerende weetjes als het BBC-moederschip QI, waar Sandi Toksvig ons tegenwoordig Stephen Fry aardig doet vergeten. Wekelijks presenteren QI-redactieleden James Harkin, Andrew Hunter Murray en Dan Schreiber en QI-elfje Anna Ptaszynski er elk hun favoriete weetje in wat nog het meest klinkt als een cafégesprek onder vrienden. Dat klinkt niet sexy. Omdat het ook niet bepaald sexy is. Maar wel verdomd geestig.

Voor de volledigheid: de naam haalden de vier bij een – in QI aangehaalde – stelling van marien bioloog Stephen Jay Gould. Hoewel wij het gros van wat rondzwemt op aarde gemakshalve vissen noemen, hebben nogal wat vissoorten weinig met elkaar te maken. Zo heeft een zalm biologisch gezien meer gemeen met de mens en de kameel dan met een aalvormige slijmprik. Er bestaat dus niet zoiets als ‘een vis’.

Opnieuw: als u nu niet meteen de aalvormige slijmprik aan het googelen bent, stopt u misschien beter met lezen.

Ondertussen gaat No Such Thing as a Fish ook internationaal de hort op voor live-opnames van de podcast. Voor de Sydney Opera House draaien ze intussen hun hand niet meer om, maar op 4 juni landen ze ook in de Arenberg in Antwerpen. ‘Boven op de opname krijg je trouwens ook nog een hoop feitjes, stomme grapjes en slechte woordspelingen, zoals je van ons gewoon bent’, aldus Anna Ptaszynski. ‘En breng gerust je eigen obscure weetjes mee, daar kan een prijs aan vasthangen.’

Wat koop ik met de wetenschap dat Antwerpen tot de zeventiende eeuw de rustplaats was van het preputium dominis of ook wel…

James Harkin:(verontrustend enthousiast) De voorhuid van Christus! Antwerpen ook al? Er moeten zowat twintig steden zijn die dat claimen. We hebben ooit een kwartier aan dat ding gewijd in de podcast, terwijl ik dat mij als goede katholiek niet kan veroorloven. Aangezien dat mensen eraan herinnert dat Jezus eigenlijk Joods was, is erover praten al voldoende om geëxcommuniceerd te worden.

Tijdens de beeldenstorm verdween het reliek uit Antwerpen, maar in 2012 beweerde een journalist dat hij de voorhuid opnieuw op het spoor was in Italië. Waarop huidig burgemeester Bart De Wever prompt zwoer die terug naar Antwerpen te halen.

Harkin: ( lacht) Heerlijk. Maar wist je ook dat men een tijdje geloofd heeft dat de ring rond Saturnus in feite de ter hemel gestegen voorhuid van de Heer was die de planeet omcirkelde?

Ptaszynksi: Eh, jongens?

Ter zake. Jullie publiek bestaat goeddeels uit nerds, geeks en vermoedelijk een hoop exacte wetenschappers. Hoeveel factchecks krijgen jullie zo binnen na elke aflevering?

Ptaszynksi: Heel veel. Vooral bij de trivia van Dan eigenlijk. (lacht) Die heeft niet geheel onterecht de reputatie dat hij zo enthousiast wordt over de kop van een artikel dat hij de rest amper nog leest. Zo vertelde hij onlangs over hoe je deuren en meubels kon dateren aan de hand van de jaarringen in het hout, maar kon hij niet uitleggen hoe dat precies werkte. Achteraf hebben we e-mails gekregen van zo’n dertig dendrochronologen. Dertig. Dat zijn ze allemaal, neem ik aan.

Harkin: We zullen ook nooit beweren dat we experten zijn. We botsen gewoon op interessante zaken die niet kunnen dienen voor QI en delen die met jullie. Maar omdat we zoveel luisteraars hebben, zitten we altijd wel in iemands niche.

Zijn jullie ooit tot een aannemelijke verklaring gekomen waarom we als soort zo aangetrokken worden tot nutteloze weetjes?

Harkin: Op de behoeftenpiramide van Maslow zou nieuwsgierigheid eigenlijk helemaal bovenaan moeten staan, naast slaap en voedsel. We hebben een natuurlijke drang om uit te zoeken hoe iets werkt. Dat, en we zouden werkelijk alles doen om verveling tegen te gaan. (lacht) Tegelijk zijn trivia een sociaal ruilmiddel. Een goed weetje werkt als een goede grap: het onderwerp is je bekend, maar het krijgt een andere invalshoek, én je wilt het ook doorvertellen aan anderen.

Ptaszynkski: Het is wat ons van andere dieren onderscheidt. Al geef ik toe dat het misschien moeilijk te vatten is hoe kennis over Christus’ voorhuid ons superieur maakt.

Wat is het laatste weetje dat effectief nuttig bleek in jullie dagelijkse leven?

Ptaszynksi: Een slaapstudie waaruit bleek dat je jezelf na een veel te korte nacht ervan kunt overtuigen dat je acht uur als een roos geslapen hebt, met alle cognitieve voordelen van dien. Dat groggy gevoel van een slaaptekort is voor een groot deel zelfsuggestie. Telkens als ik nu met een kater zit of pas om vier uur in mijn bed ben gekropen, maak ik mezelf wijs: ‘Je ben fris en monter, Anna. Je hebt acht uur geslapen.’ En dat werkt dus écht.

Harkin: Het is misschien geen levensveranderde zelfsuggestie, maar wie wil weten of die ene AA-batterij in de lade nog opgeladen is of gewoon nooit werd weggegooid, kan ze gewoon even laten vallen op een hard oppervlak. Als ze stuitert, is ze leeg.

Op welke manier hengelen jullie eigenlijk naar feiten?

Harkin: We hebben alle vier onze eigen methodes. Ik vis vooral op het internet, via RSS-feeds van triviasites en op locatie. Zo trok ik naar het Disgusting Food Museum in Malmö, louter om daar een paar verhalen uit te puren.

Ptaszynksi: Ik ga minder methodisch te werk, als een soort spoorzoeker. Zo hou ik ervan om in Google Books te gaan snuisteren tot ik op iets stoot dat ik verder wil uitzoeken. Of ik open twintig tot dertig tabs tegelijk tot ik ergens in een hoek van het internet een aha-momentje heb. De universiteit van Cambridge heeft onlangs ook het uitgebreide medisch archief van een paar zestiende-eeuwse dokters gedigitaliseerd – honderden pagina’s over specifieke studies en patiënten. Heerlijk. Ik heb mijn agenda al leeggemaakt.

Harkin: Als ergens een archief vrijgegeven wordt, weten we dat we Anna een paar weken kwijt zijn. (lacht)

Herinneren jullie zich nog wat jullie grootste pay-off was, na een hele week tevergeefs in archieven en boeken neuzen?

Harkin: Ik lees graag woordenboeken in vreemde talen om te zoeken naar dat ene woord dat grappig klinkt in het Engels. Dat is heel veel werk voor een heel kleine beloning, maar ontdekken dat het Russisch voor ‘sock’ fonetisch leest als ‘no sock’ maakt dan wel mijn hele week goed. Lullig voorbeeld wel, want mijn vrouw is Russisch en had me dat dus gewoon kunnen vertellen. Alleen was dat blijkbaar nooit in haar opgekomen. (lacht)

Ptaszynksi: Ik ben een tijdje geobsedeerd geweest door J.M. Barrie, de schrijver van Peter Pan. Echt weken van lezen en doorklikken. Tot ik plots ontdekte dat het meisje waarop Wendy Darling geïnspireerd is de dochter was van de man op wie Long John Silver uit Schateiland van Robert Louis Stevenson gebaseerd is. Wendy is de dochter van Long John Silver! De kans is groot dat ik de enige ben die daarom maalt, maar ik word daar dus zielsgelukkig van.