Anne-Laure Vandeputte speelt geen nimfachtige clichémeisjes: ‘Ik zeg niet meer zomaar ja op alles’

Ze heeft nog maar net een succesvolle theatertournee afgerond en staat al op de set van Breendonk, een prestigereeks voor VRT. Anne-Laure Vandeputte – momenteel te zien in de nieuwe Streamz-reeks Drift – is niet iemand die half werk levert. ‘Ik blijf een West-Vlaamse perfectionist.’

‘Ben ik te laat?’ Hooguit enkele minuten na het afgesproken uur beent Anne-Laure Vandeputte (31) de groen betegelde trappen op van de imposante inkomhal in het Brusselse Wiels. De actrice woont sinds kort op een steenworp van het museum en haar natte haren verraden dat ze net vanonder de douche komt. ‘Ik moet de afstand nog wat beter leren inschatten’, zegt ze glimlachend.

Het zijn drukke tijden voor Vandeputte. Ze maakt lange dagen op de set van de VRT-prestigereeks Breendonk terwijl ze nog maar net de succesvolle theatertournee afrondde van haar passieproject My Body as a Commodity. Bovendien is ze nu ook te zien in Drift, de nieuwe Streamz-serie over de relationele worstelingen van Brusselse twintigers. ‘Allemaal fantastisch werk’, zegt Vandeputte enthousiast terwijl ze zich met een koffie neerzet. ‘Maar ik had de voorbije periode wellicht iets meer weekends kunnen gebruiken. (lacht)’

De televisiekijker kent Vandeputte onder andere van series als Grenslanders en Déjà vu, maar ze was ook te zien in theaterproducties zoals JR van FC Bergman of Bruegel van Lisaboa Houbrechts. Daarnaast geeft ze les aan het Antwerpse conservatorium en timmert ze aan haar eigen weg als theatermaker. Precies daarom leek het voor de buitenwacht misschien alsof het de laatste jaren wat stiller was rond haar persoon. ‘Het is een privilege dat ik het me veroorloof om niet meer zomaar op alles ja te zeggen’, zegt ze daarover. ‘Ik heb het gevoel een ontzettend fijn evenwicht te hebben gevonden in mijn werk dat me de ruimte geeft om te gaan voor de verhalen die me raken.’

***

Enter Drift, het seriedebuut van de jonge, Nederlandse scenaristen Jip Heijenga en Fenna van der Goot, geregisseerd door diezelfde Heijenga en Brecht De Groot (De raad van Soekie, Splinter). Vandeputte speelt de rol van Sofie, de queer huisgenote van Luna (hoofdrolspeelster Mona Mina Leon). De eerste episode voelt nog wat soapy aan, maar vanaf aflevering twee biedt Drift een fijnzinnig en bijdetijds portret van een groep twintigers en hun relationele perikelen. Terwijl Luna experimenteert met een open relatie, worstelt Vandeputtes gevoelige personage met de mate waarin ze zichzelf wil wegcijferen voor een partner die het moeilijk heeft. Subtiel zoomt de reeks in op hangijzers zoals consent, psychische kwetsbaarheid en genderfluïditeit.

‘Wil je dat alsjeblieft in het artikel zetten?’ vraagt Vandeputte als ze die feedback hoort. ‘Die eerste aflevering is nodig als introductie, maar je merkt pas daarna hoe gelaagd Drift is.’ De actrice is vol lof over de serie en de manier waarop eraan gewerkt is. ‘Voor mij is de werkethiek van Jip, Fenna en Brecht een referentie die ik meeneem naar andere sets. Ze hebben niet alleen hun hart en ziel in dit project gelegd, ze hebben er ook voor gezorgd dat het hele team – een geweldige, jonge ploeg – mee was met het kader zodat de werkomgeving heel gezond en veilig was.’

Of die veiligheid bij uitstek van belang was omwille van de vele vrijscènes? Vandeputte reageert beslist. Het draait in Drift niet om sensationele seks, wel om het proces dat de personages doormaken. ‘Alle vrijscènes hebben een eigen psychologie, die op voorhand uitgebreid werd toegelicht. Niet toevallig is geen enkele vrijpartij hetzelfde. Het gaat niet over hitsigheid, maar over de psyche: staan de personages in verbinding met elkaar of niet, wat zoek je bij de ander, wil je bevestiging of net niet? Precies zoals het er in het echte leven ook aan toegaat.’

Jullie hadden een intimiteitscoach om die scènes te begeleiden.

Anne-Laure Vandeputte: Ja, Zara Bracht, een ronduit fantastische vrouw. Ze heeft een heel nuchtere aanpak. Je kunt het bijna vergelijken met een stuntcoördinator. Ze bespreekt alles heel technisch en zorgt dat iedereen zich oké voelt. Ze gaf bijvoorbeeld vaak praktische tips over zaken als camerastandpunten of hoe je je hoofd moet houden. Daardoor moet je niet eerst vier uur in je blootje staan klungelen voordat het juist zit op beeld. Ik had zelf niet veel full on vrijscènes, maar we repeteerden sowieso eerst met kleren aan zodat we konden uitzoeken wat we moesten doen: eerst kus je, dan is er een zacht moment en vervolgens bouw je weer op, enzovoort. Voordat je op set staat, volgt er nog een body check samen met de coach en je tegenspeler zodat je het alsnog kunt aangeven als het die dag even niet goed voelt om pakweg aan je nek of borsten aangeraakt te worden. Dat zorgt voor veel rust en vertrouwen waardoor je je ten volle kunt concentreren op je spel en wat de scène inhoudelijk moet vertellen. Een intimiteitscoach is trouwens geen beschermingshond van de acteurs, zoals soms gedacht wordt.

Hoe werkt het dan wel?

Vandeputte: Zo iemand dient als brugfiguur en communicatiemiddel tussen de crew en de spelers. Soms merk je dat een regisseur ongemakkelijker is dan jij en het moeilijk vindt om aanwijzingen te geven. Dat kan knap lastig zijn als je zonder kleren op set staat. Op dat moment kan iemand als Zara in heel droge taal iets komen zeggen als ‘gebruik wat meer tong bij die kus’. Op die manier wordt het voor ons veel makkelijker om onze job te doen. Seksscènes kunnen zo mooi en zo cruciaal zijn om een verhaal te brengen en het doet deugd om te voelen dat je daar op een positieve manier aan bij kunt dragen in plaats van dat je door de zure appel heen moet bijten.

Maak je je dan niet druk over de manier waarop Drift nu in de markt gezet wordt? Streamz kondigde de reeks bijvoorbeeld al aan door uit te pakken met stomende seks.

Vandeputte: Kijk, ik sta als een blok achter deze reeks. Jip, Fenna, Brecht en het hele team hebben schitterend werk geleverd. Daarna kom je in een molen terecht, en je kunt als maker niet altijd kiezen hoe iets geframed wordt. Ik ben blij dat ik mee kan beslissen over persfoto’s en dat ik interviews kan nalezen. De rest moet ik loslaten.

Nog een reden waarom Drift voor jou maatschappelijk relevant is, is het feit dat jouw personage complexloos queer is. Je maakt er geen geheim van dat je geworsteld hebt met je geaardheid en pas laat ontdekte dat je op vrouwen valt.

Vandeputte: Oh ja, ik was zó blij dat ik dit mocht spelen. Ik had als tiener zo veel baat gehad bij meer gay vrouwelijke rolmodellen in fictie. Dat ik nu in Drift eindelijk een jonge vrouw mag spelen die op zo’n vanzelfsprekende manier een relatie heeft met een andere vrouw is zalig.

Sowieso is Sofie een boeiend personage. Ik word vaak gevraagd voor stoerdere rollen, maar om eerlijk te zijn vind ik haar twijfels en kwetsbaarheid heel herkenbaar. Zo’n stoere chick ben ik niet. (lachje) Sofie probeert voortdurend iedereen op hun gemak te stellen. Haar relatie met haar vaste partner Aisha zit duidelijk niet goed, maar je ziet als kijker evengoed in dat Aisha geen onmens is – ze worstelt met haar eigen demonen. Vanaf wanneer is er sprake van manipulatie in een relatie en wanneer wordt het toxisch? Je snapt echt waarom het loopt zoals het loopt en dat vind ik er zo mooi aan.

***

Het zijn thematieken die Vandeputte na aan het hart liggen. In haar eerste eigen theaterproductie My Body as a Commodity, wat zoveel betekent als ‘mijn lichaam als koopwaar’, keerde ze het thema grensoverschrijdend gedrag binnenstebuiten. Via verschillende perspectieven, al dan niet geïnspireerd door eigen ervaringen, geeft Vandeputte in de productie vorm aan vrouwelijke personages die opnieuw de zeggenschap opeisen over hun lichaam, nadat ze die kwijtspeelden in hun job of hun relatie. Dat doet ze weliswaar in de vorm van een pompend rockconcert doorspekt met een flinke dosis humor, maar de getuigenissen van haar personages blijven hard.

Zo voert Vandeputte een jonge actrice op die vertelt over een traumatiserende filmopname. Ook al geeft ze aan dat ze zich niet comfortabel voelt bij een vernederende gangbangscène voor een Netflix-serie, zet de regisseur haar onder druk om toch door te gaan, met alle gevolgen van dien. Kortom: het tegenovergestelde van hoe het liep bij Drift. En nee, het doet er niet toe of dit uit het eigen leven gegrepen is, stipuleert Vandeputte. Wel betreurt ze dat het op dat vlak soms nog steeds misloopt.

‘Er is voor alle duidelijkheid een grote weg afgelegd sinds MeToo,’ zegt ze. ‘In de filmwereld zijn mensen zich veel beter dan vroeger bewust van het feit dat het belangrijk is om af te toetsen of iets wel oké is. Tegelijkertijd snap ik ook dat sommige acteurs geen nood hebben aan een intimiteitscoach. Anders dan bij stunts waarbij je pakweg een been kunt verliezen, valt het moeilijk te voorspellen of iemand met een trauma naar huis gaat nadat een intieme scène op een ongemakkelijke manier werd ingeblikt. Maar het is wel van belang om alles goed door te praten en duidelijke afspraken te maken.’

Tijdens een sleutelscène in Drift vindt er een verkrachting plaats terwijl de twee personages samen naakt in bed liggen. Het raakt rechtstreeks aan misschien wel de pijnlijkste episode in Vandeputtes voorstelling. Daarin vertelt ze over de verwoestende impact van seks zonder toestemming binnen een relatie. De actrice begrijpt niet dat er in de collectieve verbeelding zo weinig ruimte wordt gemaakt voor het feit dat er ook tijdens het vrijen grenzen kunnen worden overschreden.

‘Bij een verkrachting denken we als maatschappij nog steeds aan een man die uit de bosjes springt, alleen klopt dat helemaal niet. Het leeuwendeel van de daders is iemand die het slachtoffer kent. Door dat te negeren, geven we geen bestaansrecht aan de beleving van zo veel mensen. Ik geloof op dat vlak heel erg in het belang van fictie: via die weg kunnen we vorm geven aan de gelaagdheid van de problematiek, net als aan de angst en de schaamte die er vaak bij komen kijken. Als ik aan die recente verkrachtingszaak denk door die geneeskundestudent, kan ik wel blèten. Een rechter oordeelt dat hij schuldig is, maar dat er verder niks gedaan zal worden omdat het een voorbeeldige jongen is. Really? Staan we echt dáár nog maar als maatschappij? En dan hoor ik de advocate zeggen dat het al een overwinning is dat dit vandaag juridisch als verkrachting wordt bestempeld. Hoe triestig is dat? Dat het slachtoffer de moed vond om naar het gerecht te stappen, is zo dapper, en vervolgens krijgt ze dit als antwoord. Wat voor beeld stuur je dan uit naar de maatschappij?’

***

Als we een tweede drankje bestellen, complimenteert een man Vandeputte ongegeneerd met haar rode krullen. ‘J’aime les rousses. Je vois que c’est naturel’, zegt hij luid. ‘Oui, presque naturel’, repliceert ze met een lauwe glimlach. De ironie ontgaat haar niet. Je mag je nog zo verzetten tegen alle vormen van objectivering, er volledig aan ontsnappen is duidelijk onmogelijk. Als hij weg is, vertelt ze lachend over haar oranje haarwortels. Voor Breendonk kreeg haar rosse dos namelijk nog een roder tintje.

Breendonk is de historische fictiereeks die momenteel voor VRT wordt ingeblikt door productiehuis De Mensen met regisseursduo Filip Lenaerts en Kevin Janssens. Vandeputte speelt de rol van verzetsstrijder Elisabeth tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ze duikt onder na een mislukte verzetsactie terwijl haar geliefde en zijn vader in het concentratiekamp van Breendonk worden opgesloten. Minder queer en een pak stoerder dan haar Drift-personage dus, maar wel even gelaagd, geeft Vandeputte aan.

De actrice vertelt gepassioneerd dat Lenaerts en Janssens alles tot in de puntjes opvolgen. ‘Alleen al de locaties zijn geweldig. Speciaal voor de reeks werd er bijvoorbeeld een heel huis opnieuw ingericht zoals in de jaren veertig. Waanzinnig knap.’ Het is een serie die onvermijdelijk bij de spelers onder de huid kruipt, zegt ze. ‘Ik heb niet veel scènes in het concentratiekamp, maar we hebben wel de volledige lezing van alle afleveringen daar ter plaatse gedaan.’ Vandeputte rilt even. ‘Dat is intens. De fictiereeks is historisch zo correct mogelijk gemaakt en daardoor komt het heel dichtbij. De verzetsgroep is bijvoorbeeld gebaseerd op waargebeurde verhalen uit het verzet en van een aantal bewakers die voorkomen in het script hangen er gewoon foto’s op. Dan besef je des te meer dat die gruwel echt heeft plaatsgevonden.’

Wat trok je zo aan in het scenario?

Vandeputte: Ik ben opgegroeid met een zwart-wit beeld over de Tweede Wereldoorlog: de Duitsers waren slecht en wij waren de goeien. Maar in Breendonk werkten veel Vlamingen, hoe zat dat dan? Dat het fascisme slecht was, is makkelijker om achteraf in te zien dan toen mensen er middenin zaten. Hoe komt het dat zovelen zich lieten verleiden? Nu Trump democratisch verkozen is, is dat weer een heel actuele vraag. Die man verkondigde al voor zijn verkiezing openlijk fascistische praat, maar heeft geen coup moeten plegen om de macht te grijpen. Doodeng vind ik dat.

 Die kwestie was natuurlijk nog niet aan de orde toen jij voor de reeks gecast werd.

Vandeputte: Nee, maar ook toen vond ik het al een heel mooie rol. Een verzetsstrijder associëren we automatisch met het goede – en terecht, veel mensen hebben hun leven op het spel gezet of zijn gestorven in een poging om de nazi’s tegen te houden. Maar ook dat personage worstelt met haar eigen vragen. Wat als je je geliefden in gevaar brengt door je daden? Kies je voor je gezin of voor het welzijn van de maatschappij? En wat als beide onverenigbaar zijn? Ik vind dat een interessant gebied voor fictie omdat het door al die grijswaarden zo menselijk is. In combinatie met de gedrevenheid van Kevin en Filip, en het hele actuele geopolitieke gegeven, geeft me dat een giga drive om die rol te spelen.

Drift is geschreven door twee vrouwen, nu word je geregisseerd door twee mannen. Staan zij evengoed open voor jouw ideeën rond hoe vrouwen worden afgebeeld?

Vandeputte: Natuurlijk ervaren twee mannen dingen anders dan twee vrouwen. Maar dat is niet per se erg, het zorgt juist voor een interessant gesprek. Zolang ze niet verwachten dat ik een nimfachtig clichémeisje speel, ben ik bovendien best bereid om mee te gaan in een bepaalde blik. Dat is een kwestie van evenwicht zoeken. Ik wil begrijpen welk verhaal ze willen vertellen en tegelijkertijd moet ik het gevoel hebben dat er gesproken kan worden over hoe je een vrouw weergeeft. En het fijne is dat die bereidheid er zeker is bij Breendonk. Ik vind het trouwens belangrijk om dat gesprek juist met mannen te voeren, anders draag je bij aan de polarisering. Soms is dat ook een spiegeltje voor mij. Dan kom ik al toe met mijn boze broek om te merken dat het eigenlijk wel meevalt.

Het is trouwens niet makkelijk: heel onze beeldcultuur is doordrongen van dezelfde clichés over hoe je mannen en vrouwen moet afbeelden. Je kunt daar boos op zijn, maar alles heruitvinden betekent dat je van nul moet beginnen. Als je een aanranding afbeeldt, klaag je het dan aan of herhaal je net de onderdrukking? Dat zijn moeilijke gesprekken waarop geen eenduidig antwoord bestaat.

Jij lijkt me een actrice die voortdurend meedenkt met de regisseur en bijna zelf mee aan het maken slaat. Klopt dat?

Vandeputte: Euh ja, dat doe ik soms wat te veel. (lacht) Ik blijf een West-Vlaamse perfectionist en ik bereid me bijgevolg tot in de puntjes voor. Over elk woord denk ik na. Maar Kevin en Filip weten goed wat ze willen, dus geregeld moet ik de klik maken om te stoppen met meedenken. Ze vinden het voor alle duidelijkheid tof als ik afkom met ideeën, hoor. Mijn engagement is gewoon heel groot. Als ik een personage wil spelen, word ik helemaal verliefd en wil ik haar volledig snappen.

De overgave van Vandeputte is zowel haar grote kracht als haar achilleshiel. Na de tournee van JR moest de actrice herstellen van een verzwikte enkel en een uitgeput lijf, en aan de productie Bruegel, van Lisaboa Houbrechts, hield ze een pijnlijke nek over. Als ze de vraag krijgt of ze intussen een gezondere drive vond, valt er even een stilte. Vandeputte kijkt naar haar voeten. ‘Ik weet in alle eerlijkheid niet hoe ik dit werk moet doen zonder me volledig te smijten. Pas op, ik heb wel degelijk een beter evenwicht dan vroeger. Ik klink nu wellicht als een Dansaertvlaming, maar ik heb veel geleerd door te mediteren. Ik heb ook hulp gehad om te leren plannen en bewust te kiezen voor vrije tijd en ontspanning. Tijdens het creatieproces van mijn voorstelling heb ik bijvoorbeeld steevast in blokken van een aantal weken gewerkt zodat ik mijn grenzen voldoende kon bewaken.’

Dat is geen optie als je een serie draait, dan moet je mee met het ritme van het leven op set.

Vandeputte: Dat is zo, ja. Maar als ik geloof in een personage en in een verhaal, dan ga ik er nu eenmaal voor. Ik doe mijn best om ervoor te zorgen dat ik weekends heb, mijn vrienden zie en plezier maak omdat ik weet dat dat nodig is. Maar ik haal er ook voldoening uit als een scène waarover ik vooraf zenuwachtig was goed is gegaan. Ik wil gewoon dat het goed is en dan is die overgave nodig.

En mag ik nog iets zeggen over het theater? Burn-outs zijn namelijk schering en inslag in die wereld – ik ben heus niet de enige die keihard werkt om deze job te kunnen blijven doen. Het is zo moeilijk om aan fondsen te raken. In dat licht vind ik het onbegrijpelijk dat het kunstenaarsstatuut ter discussie stond. Zonder die uitkering had ik mijn productie simpelweg niet kunnen maken. Alleen al een dossier schrijven duurt verschillende weken zonder dat je ervoor betaald wordt. Je kan geen kunst maken zonder gratis te werken dus in die periodes maak ik gebruik van dat statuut. En dat is voor alle duidelijkheid lang geen vetpot. Het zorgt er gewoon voor dat ik de rekeningen en de huur kan betalen. Dat is niet thuis zitten en cashen, maar net heel hard werken voor weinig geld.

En wie hard werkt, mag ook hard ontspannen. Op Vandeputtes programma staat eerst nog een rondje joggen, en dan een glas wijn met vrienden. ‘Ik hoop dat het duidelijk is hoe blij ik ben met mijn job’, zegt ze nog. ‘Ik geloof echt dat mensen nood hebben aan goede, genuanceerde verhalen en ik vind het heerlijk om daar mee vorm aan te geven.’ Vandeputte kijkt ernaar uit om na Breendonk weer haar tanden te zetten in een aantal eigen projecten. ‘Ik werk samen met een vriendin aan een fictiereeks over wat het betekent om op latere leeftijd uit de kast te komen. En daarnaast broed ik op een theaterproject rond queer families. Ik heb een ontplofte kop met wel achthonderd ideeën dus we zien wel waar ik land. Maar eerst eens een vakantie plannen.’