‘Ik heb TikTok van mijn gsm moeten gooien om mezelf ertegen te beschermen’

Tobias Cobbaert grasduint in het nieuwste cultureel erfgoed.

Ik ga er regelmatig prat op dat ik op de rijpe leeftijd van achtentwintig nog steeds goed mee ben met wat er leeft in de online jongerencultuur. Dat is heus geen wanhopige poging om jong te blijven en te ontkennen dat de dertig met rasse schreden nadert. Ik ben nu eenmaal opgegroeid op het internet en gedij van nature heel goed in die chaos en absurditeit die je in het echte leven amper tegenkomt.

Er gaapt echter een groot zwart gat in mijn kennis van de onlinewereld. Eentje dat elk jaar wat groter wordt en steeds zwaarder door ­begint te wegen. Op mijn gsm staat geen TikTok geïnstalleerd.

Dat is geen kwestie van principe. Het is niet zo dat ik vind dat die jongelui van gen Z in hun TikTokfilmpjes nu echt wel te onnozel zijn ­geworden. Ook ben ik niet bang van ­Chinese spionage, want ik ben er ­zeker van dat al mijn data toch al overal op het ­internet te ­vinden zijn. En op zich deel ik de vele bezorgdheden dat TikTok brandhout maakt van onze aandachtsspanne, maar zelfs dat is niet de reden ­waarom ik er zelf niet op zit.

De jongere lezer (als die bestaat) denkt nu misschien dat ik gewoon te oud was om het te snappen. Het tegendeel is waar: TikTok was veel te geschikt voor mij. Ik heb mezelf ertegen moeten beschermen.

Een paar jaar geleden was er een periode van ongeveer een maand waarin TikTok wel op mijn gsm stond. Ik was meteen mee. Er ging een hele wereld aan korte, hyper­actieve filmpjes voor me open. En doordat alles je algoritmisch ­gevoed wordt op de startpagina, hoefde ik niet eens na te denken over wat ik wilde ­opzoeken. Ik moest het gewoon ondergaan, en wanneer het ene filmpje niet ­interessant was, volstond één ­swipe om door te gaan naar de ­volgende energiebom. Mijn constant naar ­prikkels zoekende ADHD-brein was in de zevende hemel.

Al snel begon er echter een leegte te gapen in mijn dagen. Het gebeurde regelmatig dat ik op een dood moment TikTok opende om ‘vijf minuutjes te kijken’, waarna plots een uur in rook bleek te zijn opgegaan. Door de eindeloze stroom aan korte, ­prikkelende content is het namelijk heel makkelijk om kopje-­onder te gaan in de beeldenstroom. In ­feite is TikTok een heel ironische naam, want het voortschrijden van de tijd is zelden zo relatief als ­wanneer je naar die app zit te gapen.

Alleen: wanneer ik eerlijk tegen mezelf was en reflecteerde over het uur dat ik net op TikTok had gespendeerd, me afvragend wat ik nu had gezien dat echt de moeite was, dan luidde het antwoord meestal: niets.

Nochtans had ik in die maand wel mijn ­niches gevonden. Ik volgde vuilgebekte ­veertigers die ruzie zaten te zoeken met dertienjarigen. Er was een hele subcultuur van alleenstaande TikTokmoeders die constant de nood voelden om tegen niemand specifiek vurig te verdedigen dat ze echt wel voor hun kinderen ­konden zorgen. En ik ­herinner me nog levendig een video van een bejaarde vrouw die de urne van haar man omhelst en daar in autotune om zat te huilen. Triest, maar vooral ook heel bevreemdend.

Het probleem: om tot de goeie dingen te komen moest ik altijd door ­tientallen video’s ploeteren van mensen die ­oninteressante dansjes deden op ­oninteressante nummers of die ongrappige moppen zaten te tappen. Omdat mijn brein geprikkeld bleef door de constante verandering bleef ik scrollen, maar meer dan audiovisueel fastfood was het niet.

Nochtans sta ik niet boven hol, onnozel ­entertainment. Ik heb meer afleveringen van De buurtpolitie gezien dan ik durf toe te geven, en op YouTube heb ik al ontelbare uren ­gespendeerd aan bizarre, zinloze content. Toch voelt dat ­anders. In die gevallen maak ik ­tenminste een ­bewuste keuze omtrent wélke onzin ik ­consumeer. Op TikTok werd dat bepaald door een algoritme dat mijn aandacht greep, maar me zelden iets oprecht memorabels voorschotelde. Ik ben blij dat ik ervan af ben, en die herwonnen uren nu aan meer Buurtpolitie kan schenken.