Tsar B wil vooral met u een potje janken: ‘Als het maar bevrijdend werkt’

Waarom Tsar B haar nieuwe plaat aan een Belgische astronaut heeft opgedragen en waarom het goed is dat er de voorbije jaren veel tranen gevloeid zijn.

‘Dat kunnen er toch niet veel zeggen, dat ze effectief naar space zijn gegaan?’

Ze heeft het over ‘Dirrk Frrrimout’. Justine Bourgeus, tegenwoordig beter bekend als Tsar B, woont intussen vier jaar in Brussel, maar haar in Gent geschaafde r snijdt nog steeds dwars door de fluwelen jazztonen in de bar op de Chaussée d’Alsemberg waar we onze voeten onder tafel hebben geschoven. Haar tweede album To the Stars, dat deze week verschijnt, heeft ze namelijk opgedragen aan de eerste Belg in de ruimte. Bourgeus was zelf nog niet eens geboren toen Frimout in 1992 aan boord van de spaceshuttle Atlantis stapte, maar moest tijdens het maken van To the Stars aan die kosmische mijlpaal denken. ‘Gefantaseerde nostalgie, zoals ik het noem: daar heb ik wel meer last van’, lacht ze. ‘En het is niet zo dat ik als klein meisje astronaut wilde worden of zo. Maar To the Stars is een plaat geworden over nieuwe oorden ontdekken, over ontsnappen uit de ene realiteit in een andere. Veel verder dan Frimout kun je niet ontsnappen, hè. ’

Met Escalate had ik een TikTokhitje in pre-TikToktijden, maar om daar nu nóg eens op te mikken? Dat kan ik niet, en dat wil ik niet.

Welke realiteit moest jij zo nodig ontvluchten?

Tsar B: Ontvluchten, ontsnappen… Dat is misschien wat dramatisch uitgedrukt. Maar tot mijn 24e leefde ik wel in een soort bubbel. Mijn leven zag er in elk geval helemaal anders uit. Een andere stad, een ander lief… Pas op, ik had best een gelukkig leven, hoor, maar toch voelde het alsof ik niet op de juiste plek zat.

Je was 24 toen je solodebuut The Games I Played (2018) verscheen.

Tsar B: En in diezelfde periode ben ik voor het eerst sinds mijn zestiende single geworden. Wel degelijk een nieuwe realiteit als je zoiets al zo lang niet meer gewend bent. (glimlacht) Ik ben toen veel meer beginnen te lezen, ben beginnen te zoeken naar wat ik écht wil en heb mezelf nog veel meer ontwikkeld als componist en producer. De voorbije vier jaar waren een parcours van groeien, op alle soorten manieren veel wenen en vooral veel meer leren voelen en meer léven. Ik ben volwassener geworden en dat hoor je aan deze plaat. Hoop ik toch.

Het is in elk geval geen The Games I Played 2.0 geworden: hedendaagse r&b overheerst niet meer zo. Ik moest denken aan wat wij hier drie jaar geleden over een concert van jou schreven: ‘Zou Tsar B naast haar carrière als r&b-prinses geen loopbaan als singer-songwriter zien zitten?’

Tsar B: Dat was ik toch al, singer-songwriter? Ik zing en schrijf mijn eigen nummers. Niet met akkoorden op een gitaar, maar met computerprogramma’s en beats. Dat is het enige verschil.

Voor veel mensen is het producen van elektronische en/of dansbare muziek een heel andere wereld dan die van de ‘liedjesschrijvers’.

Tsar B: Tja, ik snap het wel, hoor. Het zal een beetje veel informatie zijn om te verwerken, wat ik allemaal doe. (lacht) Net zoals ik merk dat ik pas vol voor producer aangezien wordt sinds ik voor ándere mensen aan muziek werk. Ik lig er niet meer wakker van.

Na je debuutsingle Escalate (2015) overspoelden choreografen van overal ter wereld YouTube en Instagram met clips op jouw muziek. Acht jaar later zijn zelfgemaakte dansvideo’s zowat dé manier geworden om via het internet een hit te scoren en maak jij een plaat…

Tsar B: Waarop bijna niet gedanst kan worden. (lacht) Ze is behoorlijk traag, ik weet het. Met Escalate had ik een TikTokhitje in pre-TikToktijden, maar om daar nu met voorbedachten rade nóg eens op te mikken? Dat kan ik niet, en dat wil ik niet. Er moet maar één ding aan mijn muziek zijn dat geforceerd voelt en ik word instant depressief. Mijn studio is mijn heiligdom, waar enkel mijn gang van zaken telt. Een plaats om hard te werken maar vooral om je te amuseren, zonder al te strak plan over waar het naartoe moet gaan. Ik ben nog altijd heel dankbaar voor het succes van Escalate, maar het zal waarschijnlijk altijd wat losstaan van al de rest dat ik maak. Kijk, als ik door mijn eigen ding te blijven doen nooit meer aan een track met 15 miljoen streams raak, het zij zo. Dan vind ik dat zeker niet erg.

Je ninetiesinvloeden heb je niet helemaal afgeschud: zo passeren er trancesynthesizers, gabberbeats en een stevige zweem triphop op To the Stars. Kun jij verklaren waarom voornamelijk vrouwelijke artiesten – Caroline Polachek, Grimes, Charli XCX… – tegenwoordig teruggrijpen naar die geluiden?

Tsar B: Goh, misschien omdat de pop uit die tijd nogal girly was, met Destiny’s Child en zo? Ik denk dat vooral mannen de jaren negentig misschien eerder associëren met de grunge van Nirvana en consorten. Toen waren dat compleet andere, zelfs concurrerende werelden. Tegenwoordig is die grens helemaal vervaagd.

Volgens de Italiaan Gabber Eleganza komt die fascinatie voor de jaren negentig bij jonge generaties doordat de subculturen uit die tijd de laatste zijn die onbezoedeld waren door het internet. Alles daarna is een soort mash-up.

Tsar B: Dan ben ik dus een perfect kind van mijn tijd, want álles wat ik doe, is mashed-up en hybride. Onmogelijk om er een genre op te plakken. Dat maakt ook niet uit, zolang als de mensen maar wenen op mijn muziek. Dat is wat ik het liefste wil. Samen met mij een potje janken, van verdriet of van geluk. Of dansen. Of wenen én dansen, het kan ook tegelijk. (lacht) Als het maar bevrijdend werkt. Want er zit heel veel emotie in mijn nieuwe plaat, en ik hoop écht dat de mensen dat voelen.

In 2021 maakte je de concertfilm Les dîners de Gala, waarvoor je in een barokke setting je songs herwerkte voor viool – je eerste instrument – en cello. Daarna ging je ook op tournee in die bezetting. Zat daar ook een idee van bevrijding achter?

Tsar B: In zekere zin. Het was een fuck you naar in hokjes denken en namen op dingen plakken, bijvoorbeeld. Iets waarmee ik terugkeerde naar mijn klassieke roots maar tegelijk ook dat hybride volop kon omarmen. En me met mijn viool opnieuw een beetje meer muzikant kon voelen – of singer-songwriter. (knipoogt) Eigenlijk is het ook nogal absurd: in de studio ben ik constant met mijn handen bezig, maar de voorbije jaren heb ik enkel gezongen op het podium. Met de nieuwe band ga ik de komende optredens wat minder performen en wat meer zelf spelen, en daar kijk ik heel erg naar uit. Er zullen nog steeds veel synths op het podium staan maar ook voldoende kostbaar brandhout.

In de clip bij Underwater sla ik een viool kapot. Dat deed een beetje pijn, maar het was wél een daad van liefde.

Op de hoes van To the Stars staat je viool in brand. Een statement?

Tsar B: Een viool, niet mijn viool. (lacht) En in de clip bij Underwater sla ik er zelfs eentje kapot. Dat deed een beetje pijn, maar het was wél een daad van liefde. Zoals Jimi Hendrix, die zei dat hij zijn instrument eerde wanneer hij zijn gitaar in de fik stak. Het is in elk geval een zot, intens gevoel, dat doen. Emotie, hè!

Blijkbaar werk jij op dezelfde manier aan soundtracks: heel impulsief en emotioneel. Volgens regisseur Lenny Van Wesemael liep jij nog voor het einde van de eerste meeting voor de reeks Assisen de deur uit en kreeg ze een uur later al iets doorgestuurd.

Tsar B: (lacht) Klopt. Bon, het was een dág later, geen uur. Maar als ik iets voel, dan voel ik het meteen. Het script had ik nog niet gelezen, maar toen ik de grote lijnen van het verhaal hoorde, kwamen meteen de eerste ideeën naar boven en kon ik niet wachten om eraan te beginnen. Een mooie opdracht ook, Assisen, met al die balletchoreografieën. Het is iets heel passioneels voor mij, muziek voor series en films schrijven. Ik ga ook liever naar de film dan naar concerten.

Je bent een geschoolde violiste, studeerde economie aan de unief en als producer ben je autodidact. Stel dat je tijd cadeau kreeg om iets nieuws bij te leren, wat zou je dan kiezen?

Tsar B: (denkt) Goede vraag. Iets met mijn handen, denk ik. Glasblazen of zo? (lacht) Of iets met klei. Ik snap dat heel goed, dat pottenbakken en zo tegenwoordig een hype zijn. Dat ambachtelijke, het is een oergevoel, hè. Die nood aan wroeten, dat gaat diep.

Heb je het nieuwste album van Björk gehoord? De titel Fossora is een verbastering van het Latijnse ‘graven’. En ook zij doet iets met gabberbeats.

Tsar B: Echt? Kijk eens aan, dan zitten we een beetje op hetzelfde spoor. Björk is sowieso een heldin. En wroeten met je handen is de toekomst, ik zeg het je! (lacht)

Björk noemt het haar paddenstoelenalbum. Er nooit aan gedacht om dat ontsnappen en andere realiteiten verkennen met plantaardige hulpmiddeltjes te doen?

Tsar B: Met paddo’s bijvoorbeeld? Goh, ik denk eerlijk gezegd dat ik van nature al verbeelding genoeg heb. En mijn onrustige brein heeft eerder nood aan structuur in plaats van aan nog meer chaos. Maar ik ken iemand die in Londen onderzoek doet naar de therapeutische werking van psychedelica (psychiater Mathieu Seynaeve, nvdr.) en ik geloof er wel sterk in. Het helpt om vastgeroeste mentale constructies te doorbreken, en daar kan ik alleen maar een lans voor breken. Stel dat je tijdens een trip een diepe spirituele connectie met een koe maakt en daardoor stopt met vlees eten, hoe cool zou dat niet zijn? Maar voor mezelf? Misschien in een ander leven. Of in een andere dimensie. (glimlacht)

De eerste track van To the Stars is jouw versie van Amara terra mia, een oude Italiaanse folksong. Wat heeft je daartoe geïnspireerd?

Tsar B: Ik heb het origineel leren kennen toen ik met de Italiaans-Brusselse dj en producer Cellini aan een project over de steenkoolmijnen werkte. Zijn familie is op die manier naar hier gekomen en hij heeft me voor het eerst gevraagd om dat lied te zingen. Er zit veel weemoed in – het is een heimweelied. Ik vond dat wel passen als begin van de plaat, bij wijze van take-off. Vaarwel aarde, dat gevoel.

De origine van het nummer ligt bij olijfplukkers in de Abruzzen. Zie je jezelf ooit zo uitbollen, zingend in de olijfgaarden van Zuid-Italië?

Tsar B: Niet bepaald, nee. (lacht) Geef mij dan maar uitbollen in space, the final frontier. Of gewoon in mijn appartementje in Brussel, dat is ook goed. En daar soundtracks componeren, op papier tegen dan. Ja, zo eindigen, dan zou mijn leven geslaagd zijn.