Mugison, Pétur Ben & BOX @ deSingel: De geest als weefgetouw

De IJslandse muziekscene heeft nog veel méér te bieden dan Björk of Sigur Rós. Dat viel empirisch vast te stellen in deSingel, tijdens de première van ‘The Loom of Mind’: een magische songcyclus, geschreven door Mugison en Pétur Ben, samen met het Antwerpse barokensemble BOX.

Eigenlijk moeten we bovenstaande omschrijving al meteen nuanceren. BOX staat namelijk voor Baroque Orchestration X en daar mag u uit begrijpen dat deze groep van klassiek geschoolde virtuozen geen pure barokmuziek speelt, maar de klankkleur van haar oude instrumenten, zoals de theorbe (een soort luit), viola da gamba, harp, cornet of baroktrombone, bij voorkeur in nieuwe en onverwachte muzikale contexten aanbrengt. De X in de naam staat dan ook voor de artiest(en) met wie orkestleider en luitist Pieter Theuns voor ieder project een alliantie aangaat. Zo verbond BOX zijn lot in het verleden al met Dez Mona (herinner u: ‘Sága’) en met de als My Brightest Diamond bekende Amerikaanse zangeres Shara Worden (voor de opera ‘You Us We All’).

Zijn nieuwste wapenfeit is een muzikale symbiose met Mugison, een even exuberante als veelzijdige IJslandse singer-songwriter die zich zowel van een gitaar als laptopelektronica bedient en al sinds de eeuwwisseling indringende indieplaten heeft uitbracht als ‘Lonely Mountain’, ‘Mugimama’ en ‘Mugiboogie’. Daarop manifesteert hij zich afwisselend als een gevoelige troubadour, Tom Waits-achtige beatnik en ruige rocker die zelfs onverwacht durft uit te halen als een soort dead metalhead.

Hij schreef ook enkele filmsoundtracks, maar de inmiddels 38-jarige Örn Elías Gu∂mundsson -yep, zo heet hij écht- is vooral een begenadigde performer die nooit twee avonden na elkaar hetzelfde doet. Hij koppelt intensiteit aan een vaak grappige no nonsense-attitude en is daarmee in zijn eigen biotoop tot een ware volksheld is uitgegroeid. Zijn cd ‘Haglél’ behoort tot de meest verkochte in IJsland: zo goed als ieder gezin heeft hem in huis. Maar zijn onvermoeibare werkethiek zorgde ervoor dat hij ook internationaal werd opgemerkt. Mugison vond een gelijkgestemde ziel in Matthew Herbert en toerde met succes door de VS als voorprogramma van Queens of the Stone Age.

Rare tuigen

Toen Pieter Theuns Mugison benaderde om met BOX in zee te gaan, was het vooral diens jeugdvriend Pétur Ben die hem ertoe overtuigde de stap te zetten. Ben, zelf een prima songschrijver die zijn reputatie vestigde met platen als ‘Wine For My Weakness’ en ‘God’s Lonely Man’, is een veelgevraagd producer en arrangeur. Hij had aan het conservatorium compositie gestudeerd en was dus perfect om als ‘muzikale tolk’ te fungeren tussen Mugison en BOX. Bovendien schreef hij de partituren die als uitgangspunt zouden dienen voor de samenwerking.

Het resultaat is ‘The Loom of Mind’, een songcyclus waarin de menselijke geest wordt vergeleken met een weefgetouw. Ook het brein is een ingenieuze machine, maar soms breken er draden af of raken ze met elkaar verward en ontstaan er irrationele angsten, depressies of psychoses. Eén en ander werd op het podium aanschouwelijk gemaakt middels een decor met gekleurde, verticaal gespannen draden die niet alleen een visuele functie hadden, maar ook ‘bespeeld’ konden worden. Dit reusachtige instrument, een ontwerp van architect-designer Jeroen Theuns, werd de ‘loomion’ gedoopt, maar er vielen nog méér rare tuigen te signaleren. Zo begon Mugison de show in zijn eentje op zijn zelfgebouwde ‘mirstrument’, waarmee hij vreemdsoortige elektronische geluiden voortbracht.

Wat volgde was een reeks nieuwe songs die het midden hielden tussen pop, rock en folk en voornamelijk werden gezongen door Mugison, in zijn vertrouwde stijl. Het ging voornamelijk om melodieuze ballads, zoals ‘The River’, ‘Lazing On’, ‘Pissing in the Wind’ en het pakkende ‘Who Could I Be Holding Tight?’, waarin een trompet, xylofoontjes en de snaar- en strijkinstrumenten sfeerbepalend waren. Meteen viel op dat wie een open geest heeft ook met barokrekwisieten probleemloos eigentijdse muziek kan maken en dat drummer-percussionist Mattijs Vanderleen de nummers van een subtiele beat wist te voorzien.

Scheurende stembanden

Slechts twee keer stond ook Pétur Ben achter de microfoon, maar dat ging zeker niet ongemerkt voorbij. In het fraai getoonzette en catchy ‘With Bells On’ maakte hij optimaal gebruik van de rijk, gelaagde instrumentaties van BOX. En ‘The Wake’ (“Over liefde en dood, zoals àl mijn nummers”) klonk zelfs nog beter. Het was één van de vele momenten tijdens de voorstelling waarop je het gevoel had een potentiële klassieker te horen.

Wie aanvankelijk de indruk kreeg dat de muziek al bij al nogal braaf en beleefd klonk, kreeg lik op stuk toen Mugison, met ‘Hangover, een flard grofkorrelige psychedelische blues, resoluut buiten de lijntjes kleurde. Vooral de blazers kregen hier de vrije teugel, terwijl Pieter Theuns en Jutta Troch bewezen dat je ook op een luit of een harp overtuigend kunt ‘grooven’. In het rauwe, viscerale ‘The Wolf’ liet Mugi zijn stembanden zo mogelijk zelfs nog harder scheuren.

De songs werden verbonden met geestige verhaaltjes en enkele instrumentale stukken, zoals ‘Shepard Waltz’, dat een beetje jazzy aandeed, of ‘Strange Thinging’, waarin de mogelijkheden van de loomin werden gedemonstreerd. Na zeventig minuten eindigde de set met ‘Tipsy King’, een bloedmooie Mugisong die ergens tussen country en gospel zweefde, maar dank zij de IJslandse touch toch weer iets aparts had.

‘The Loom of Mind’ was afwisselend amusant en ontroerend, magisch en verrassend. Het is dus goed nieuws dat de muzikanten al studiotijd hebben geboekt om hun unieke samenwerking voor het nageslacht vast te leggen. Er zijn in ons land nog twee extra concerten aangekondigd. Snel kaartjes bestellen is de boodschap.

Dirk Steenhaut

DE SETLIST: Soundscape / The River / Lazing On / With Bells On / Pissing In The Wind / Hangover / Doubt / Shepard Waltz / Strange Thinging / Who Could I Be Holding Tight / The Wake / The Wolf / Cockeyed Melancholia / Tipsy King.