Beatdokters, bombast en een brexit-bigband: dit was dag 2 van Jazz Middelheim (met Matthew Herbert en Cinematic Orchestra)

Vijftig jaar geleden stond het al op de cover van het toonaangevende jazzblad Downbeat: ‘Jazz as we know it is dead.’ Geen wonder dat dag twee van Jazz Middelheim volledig in het teken stond van pop en beats. En dat zorgde meteen voor meer volk in Park Den Brandt.

Samen met onder meer GoGo Penguin, Moses Boyd Exodus en The Comet Is Coming behoort Portico Quartet tot de new wave van de Britse jazz. De groep koos een eclectische naam – verwijzend naar Italiaanse architectuur – en een aantal leden studeerde etnomusicologie. Kunstzinnige jongens die zich bewust zijn van de actuele stromingen in het muziekwereldje, dus!

Zoals zovelen grijpen ze naar elektronische snufjes om hun muziek op te peppen. Dat leidde heel eventjes tot Sigur Rós-getinte sfeerscheppingen. Al snel wiebelde de decibelmeter echter naar rechts en was de oorspronkelijke magie verdwenen. Een paar minuten leek het of we in een foute tijdsdimensie gesukkeld waren en ons op een concert van Hawkwind bevonden. Maar zelfs die spacejongens legden meer fantasie aan de dag.

Op die manier had je de blauwdruk van de zich herhalende ritmepatronen vlug door. Zoals het hoort volgens de huidige wetten van de merchandising werd vooral materiaal uit de komende cd gebracht. Daarbij blijft de klankkleur van de “hang” bepalend. Origineel voor een paar nummers, maar geen concert om een blijvende indruk mee na te laten. Zeker geen postjazz en evenmin postrock. Postpop misschien?

Voor zijn tweede concert als artist in residence liet Guiliana zich van zijn meest elektronisch kant horen. Hij ontpopte zich tot geluidsmagiër en beatdokter van dienst. Jason Lindner was de man die de soundscapes uitvouwde en bassist Chris Morrissey vormde de onmisbare schakel tussen de akoestische en de elektronische wereld.

Ze borduurden verder op wat Portico Quartet voordien in gang zette, zij het wel met meer afwisseling en inspiratie. Verruiming en vernieuwing stonden duidelijk hoog op hun to do-lijstje. Zo koppelden ze de rock-‘n-rolldrive aan een stukje poëzie, ingesproken door Meshell Ndegeocello.

Het ‘Family First’-principe van de dag voordien werd in ere gehouden door eerst saxofonist Jason Rigby op het podium te halen en tevens toetsenist Fabian Almazan. Meteen het sein om hun versie van Bob Marley’s ‘Johnny Was’ te brengen. Nog sterker dan gisteren viel op hoe dicht Rigby’s sound bij die van Donny McCaslin aanleunt. Guiliana zelf klonk hier alsof hij workshops volgde in Kingston.

Met twee sterke concerten van de vier achter de rug bewees Guiliana ruim zijn veelzijdigheid. Wat nog volgt, zijn nu al bonussen.

Bigbands zijn opnieuw aan de orde van de dag. Snarky Puppy en Darcy James Argue’s Secret Society vinden aansluiting bij de jonge generatie, terwijl Flat Earth Society weer brokken maakt dankzij de inlijving van David Bovée. Maar je hebt bigbands, en je hebt Matthew Herbert’s Brexit Big Band.

Niet verlegen om een goede gimmick, bracht Matthew Herbert (ook gekend onder de namen Dr Rockit, Radio Boy, Mr. Vertigo en Transformer) vorig jaar nog ‘The Nude’ uit, met daarop geluiden van naakte lichamen. Voordien had hij onder de noemer ‘The Edible Soun’ al iets in elkaar geknutseld met etenswaren, meer bepaald tortillawraps.

De naam van zijn nieuw orkest is het politiek statement van een rationeel denkende Brit die tegen de uittreding van de Europese Unie is. Geen theoretisch pamflet zoals bleek in Middelheim, maar een heuse barricadestormloop, mei ’68 waardig.

Muzikaal klinkt alles nog steeds even onorthodox. De vertrouwde elementen zijn steevast aanwezig: loops gebaseerd op de meest bizarre geluiden, scheurende kranten, zwaaiende ratels en een hyperkinetische Herbert zelf die ronddolt als Buster Keaton.

Loop na loop, laag na laag werd het betoog uitgelegd. Het fameuze artikel 50 werd zelfs op muziek gezet en ingezongen als een poëtisch interludium. De traditie van een bigband als deze van Thad Jones-Mel Lewis was in eerste instantie uiterst goed verstopt. Sjostakovitsj, Stravinsky en Raymond Scott klonken dichtbij. De Britse musicaltraditie was evenmin veraf. En electroswing is dit gezelschap ook niet vreemd.

Het publiek mocht meewerken aan het creëren van drie loops. Plezier alom en zonder twijfel nu al bekroond als het fun-concert van het festival.

Herberts Brexit Big Band wordt een verhaal van twee jaar; het project zal lopen tot de dag dat Groot-Brittannië officieel uit de Europese Unie stapt. Tegen dan wil Herbert een samenvatting van de voorbije workshops, lezingen en optredens op plaat pleuren. Afspraak in 2019 voor een nieuw concert!

De discografie van The Cinematic Orchestra is een verzameling van contradicties. Cd’s boordevol electrobeats staan in schril contrast met intimistische en lyrische werkstukjes.

Live werd deze tegenstelling extra uitvergroot in grandioze cinemascope. Het publiek werd als het ware overdonderd met bombast en decibels. Aan energie ontbrak het geenszins. En aan inzet evenmin, zeker niet van de saxofonist die voor een paar loeiharde solopassages zorgde, inclusief loops.

Met afwisselend twee zangeressen werd deze tsunami wat getemperd en vertoefden we even in de desolate buurt van ‘Bagdad Café’. Om nadien meteen opnieuw in een heuse stormwind terecht te komen.

De componisten van de soundtrack voor de Disney-documentaire ‘The Crimson Wing’ lieten dat aspect uit hun verleden thuis – een verdedigbare keuze. Alleen was het evenwicht van hun totale oeuvre zoek als een gps die rondjes draait. Alle finesses werden overboord gegooid en ingeruild voor overkill. Een frontale aanval, dat was het. Maar ook daar zijn duidelijk liefhebbers voor, zo bleek in Middelheim.