In première: het begin van het einde voor Ansatz der Maschine

Met de folky single Tunguska kondigt Ansatz der Maschine zijn laatste album aan. In de videoclip wordt er niet gehuild om het afscheid, maar gemijmerd over mooie tijden en over de nieuwe generatie die de toekomst verzekert.

De nieuwe single van Ansatz der Maschine is er een met gewicht. Op 23 januari 2023 brengt de groep nog een laatste album uit, en daarna gooit het project de handdoek in de ring. Nieuwe single Tunguska luidt dus het begin van het einde in. ‘Daar zijn enkele verschillende redenen voor,’ licht het creatieve brein Mathijs Bertel toe.

‘Ten eerste begon het productioneel moeilijk te worden. Met zeven muzikanten en twee technici zijn we al jaren lang elke euro in twee aan het bijten. Niet dat geld onze grootste drijfveer was, maar na een tijdje begint dat wel te wegen. Nu zagen we nog de mogelijkheid om in schoonheid af te sluiten. Daarnaast heb ik ook het gevoel dat het verhaal van Ansatz der Maschine gewoon een beetje uitverteld is. In het huidige muzieklandschap wordt er steeds meer verwacht dat je elke twee à drie jaar een plaat uitbrengt, terwijl ik van mening ben dat je enkel moet schrijven wanneer je effectief iets te vertellen hebt. Bovendien moet je soms eens uit je comfort zone komen om te herbronnen en nieuwe vertelkracht te vinden. Vandaar dat we een punt achter dit project zetten.’

Muzikale collages

Even een opfrissing van dat verhaal. In 2001 richtte Bertel Ansatz der Maschine op. De groepsnaam verwijst naar een citaat van Karl Marx waarin die beweert dat de mens na de industriële revolutie slechts een verlengde van de machines is geworden. ‘Ik wil er wel bij zeggen dat we die naam gekozen hebben toen we zeventien jaar oud waren,’ lacht Bertel. ‘Maar in principe dekt die naam onze lading wel. In het begin maakten we vooral elektronische muziek. We wilden een warm en menselijk verhaal vertellen waarin we de machines weer onze slaven maakten in plaats van omgekeerd.’ Om diezelfde redenen maakt de groep ook veel gebruik van natuurtaferelen, als een manier om te rebelleren tegen de industriële wereld.

Naarmate het geluid van de groep evolueerde, begonnen de elektronische invloeden wat naar de achtergrond te verschuiven. Bertel schrijft ook die verandering toe aan de moderne wereld. ‘Vandaag de dag kan je op één dag van jazz over klassieke muziek naar flamenco gaan. En ik hoor nu eenmaal veel verschillende dingen graag. Al die verschillende invloeden sluipen dan onbewust in de muziek die ik schrijf.’

Ondanks het steeds veranderende klankenpallet, loopt er volgens Bertel wel een rode draad doorheen zijn composities. ‘Ik werk altijd met collages. Of ik nu folky of elektronisch te werk ga, ik vertrek altijd vanuit een soort oerprincipe waarbij ik verschillende stukjes in een bepaalde context bij elkaar wil brengen. De chaos van de natuur proberen te ordenen, ook al lukt dat bijna nooit.’

Relatieve impact

Ook op de folky single Tunguska zijn er weinig elektronische klanken te horen, maar de natuurbeelden blijven aanwezig. De titel verwijs naar de Russische Toengoeska-rivier, waar in 1908 een mysterieuze explosie plaatsvond. In een omtrek van 30 tot 40 kilometer braken alle bomen om, maar vreemd genoeg werd er nooit een punt van impact gevonden. Tot op de dag van vandaag is de oorzaak van de explosie een mysterie. ‘Dat vond ik een heel mooie metafoor om rond te werken. Voor mij gaat dat verhaal over hoe bepaalde dingen een gigantische impact kunnen hebben, maar tegelijk heel erg gerelativeerd kunnen worden. Een beetje zoals Ansatz der Maschine zelf: in mijn eigen wereldje is dat iets gigantisch, terwijl dat voor buitenstaanders veel relatiever kan zijn.’

Hoewel Tunguska een afscheid aankondigt, zit er in het nummer en de bijhorende clip ook een gevoel van overlevering. Centraal staan twee kinderen, waaronder Bertels dochter, die met een mysterieuze bagage door de natuur dwalen. Naar goeie gewoonte horen daar veel imposante landschapsbeelden bij. De clou zit hem echter in het einde, wanneer blijkt de kinderen een kindervogelverschrikker rondsleuren en die naar een volwassen man en dito vogelverschrikker brengen. Alsof de toorts van generatie op generatie wordt doorgegeven.

‘”Nu is het aan jullie”, dat is inderdaad de boodschap van de tekst. Of dat nu gaat over een vader die zijn kinderen de wereld instuurt, of ik die tegen de songs van Ansatz vertel dat ik ze nu loslaat. Het is leuk geweest maar nu is het voorbij, en verder hoeven we daar niet flauw over te doen. Al was het fijn om daar in dit nummer nog even over door te mijmeren.’

Kasten timmeren

Wat de toekomst nog brengt voor Bertel na het einde van zijn groep? ‘Sowieso zit er een zekere rusteloosheid in mij. Soms is die heel tof, maar ik kan die ook vervloeken. Ik zal dus sowieso dingen blijven maken, al heb ik nog geen concrete plannen. En het hoeft ook niet per se muziek te zijn. Ik timmer bijvoorbeeld heel graag. Ook dat is creëren. Een nummer schrijven of een kast bouwen, voor mij is dat van dezelfde orde. Ik hoop vooral weer verhalen te kunnen vertellen.’