‘Ik ben echt niet hautain en arrogant. Dat is een pantser’

Als tiener sleet Aya Nakamura uren met Beyoncé op YouTube. Sinds de Franse zangeres met hitsingles als Djadja en Pookie de wereld in de best mogelijke zin op de heupen werkt, heeft ze zelf de status van wereldster bereikt. Al is ze dan geen sant in eigen land. ‘Ik wil de Franse taal niet verkrachten.’

Het succes van Aya Coco Danioko (het pseudoniem Nakamura komt van het gelijknamige personage uit de tv-serie Heroes) is het makkelijkst samen te vatten in enkele opmerkelijke statistieken. Djadja (reggaeton en français die na één luisterbeurt tegen uw trommelvlies blijft plakken) kwam uit in 2018 en is momenteel goed voor 285 miljoen streams op Spotify. Op YouTube staat de teller van de bijbehorende videoclip op 700 miljoen views. In Nederland scoorde ze de eerste nummer 1-hit van een Française sinds Edith Piaf in 1961. Non, Aya ne regrette rien.

Ook België viel als een blok voor de in Mali geboren zangeres. Djadja sloeg voorts aan in Argentinië, Italië, Rusland, Roemenië, Zweden en andere landen waar de kennis van het Frans zich beperkt tot ‘voulez-vous coucher avec moi?’. Nakamura, het album waarop naast Djadja ook het catchy Pookie staat, haalde in Frankrijk diamant, wat wil zeggen dat er een half miljoen exemplaren van zijn verkocht. Rihanna, Madonna en Sam Smith hebben zich openlijk geuit als fan. En sierduiker Neymar Jr. laat zich voor een wedstrijd al eens opzwepen door Aya Nakamura.

Kortom: Nakamura heeft de wind mee. Ze zette zonet haar derde studioalbum Aya op de wereld, en haar ratatouille van zouk, reggaeton en hiphop gaat wel heel vlot binnen bij een divers publiek. Máár. Niet iedereen is te spreken over de Franse ster. Er wordt Nakamura in Frankrijk weleens verweten dat ze een taal hanteert die mensen die niets te zoeken hebben in een buitenwijk (of zij die voor 2000 geboren zijn) niet machtig zijn. Terwijl er toch zoiets bestaat als Google om uit te pluizen wat en catchana, tu dead ça, pookie en faut pas tchouffer betekenen.

Om die reden is Nakamura niet echt happig om de pers te woord te staan. Op Doudou steekt ze op haar eigen manier de draak met de critici. ‘Parle en français, sois clair’, spuwt ze. ‘Natúúrlijk is het vervelend om voortdurend dezelfde uitleg te geven.’ De Française zegt het met het mes tussen de tanden. Letterlijk. Op het moment van onze videochat is ze aan het koken. Voor de geïnteresseerden: ‘Du poulet fumé.’ Ook wereldsterren springen bewust om met koolhydraten.

Je moeder was een griot, een traditionele dichteres en zangeres die optrad tijdens verschillende rituelen. Wat herinner je je daar nog van?

Aya Nakamura:Dat ze voortdurend aan het zingen was. Ik herinner mij vooral de trouwfeesten. Een griot had behoorlijk wat aanzien. Het was haar taak om, zoals de traditie het wil, anderen de hemel in te prijzen. Daarvoor gingen mensen tegen elkaar opbieden. In Frankrijk noemen jongeren dat fenomeen mala – zie het als een excentrieke stijl van feesten. Er wordt op zo’n avond met veel geld gegooid. In ruil voor haar liederen ontving mijn moeder dan geld en juwelen.

Als kind was je naar verluidt erg onder de indruk van de présence en stem van je moeder, maar twijfelde je of je in haar voetsporen zou treden omdat je timide was. Wanneer is het geloof in jezelf er gekomen?

Nakamura: Ik droomde al van kinds af van een carrière als zangeres. Ik zag Beyoncé aan het werk op YouTube en dacht: dat zelfvertrouwen wil ik ook. Mijn zussen en ik bestudeerden haar concerten. Verder keken we samen naar talentenshows als Popstars en Star Academy. Dat is mijn leerschool geweest. Ik twijfelde of ik een leven als zangeres in mij had, tot er een klik kwam tijdens mijn puberteit. Ik was klaar om mij vol op mijn droom te storten. Om een artiest te worden, moet je sterk in je schoenen staan. Je moet je bewust zijn van de neveneffecten van de roem. Hoe bekender je wordt, hoe vaker je aangeklampt wordt op straat. Je moet kunnen omspringen met wildvreemden die je benaderen. Je moet daar mentaal klaar voor zijn. Dat was ik.

Keer je nog geregeld terug naar Mali?

Nakamura: De laatste keer was drie jaar geleden. Ik had plannen om rond deze tijd nog eens te gaan, maar de pandemie heeft daar anders over beslist. Ik heb nog steeds familie in Mali, met hen heb ik regelmatig contact. Al komen zij vaker naar Frankrijk dan dat ik hen bezoek.

Zijn Malinezen dankbaarder dan Fransen?

Nakamura: Wat bedoel je?

In Frankrijk komt er veel kritiek op je taalgebruik, terwijl je landgenoten ook gewoon trots mogen zijn op wat je op wereldschaal verwezenlijkt. Voel je je in Mali meer geapprecieerd?

Nakamura: Je suis un enfant du pays, dus Malinezen zijn zeker trots op me. Daarom wilde ik na drie jaar nog eens naar Mali afreizen. Ik wil me niet verstoppen. Het is tenslotte mijn geboorteland. Ik wil laten zien wat er van mij geworden is.

Wat je vraag over het Franse volk betreft: je kunt nooit voor iedereen goed doen. Ik begrijp waar je naartoe wilt, hoor. Of ik de anonimiteit mis, toch? Er zijn verschillende niveaus van bekend zijn. Als je op het toppunt van je populariteit zit, word je voortdurend bekritiseerd. Daar zal ik nu eenmaal mee moeten leven.

Wat was tot nu de moeilijkste fase in je carrière?

Nakamura: In het begin werd ik overdonderd door de vele vragen over mijn teksten. Aanvankelijk vond ik het nog grappig dat mij gevraagd werd om bepaalde woorden of zinnen toe te lichten, maar na een tijd blééf iedereen daarover bezig. Je moet ook niet overdrijven, hè. Ik dacht: je hebt je interview toch voorbereid? Je wéét toch wat het antwoord is? Ik denk dat ze een manier zochten om de taal van de banlieues te bekritiseren. Ik wil de Franse taal niet verkrachten. Ik práát zo in het dagelijks leven. Als ik op Doudou ‘ parle en français, sois clair’ zing, is dat niet per se een manier om de vele vragen over mijn taalgebruik te counteren met een gevatte songtekst. Natúúrlijk is het vervelend om voortdurend dezelfde uitleg te moeten aframmelen, maar straattaal is toch geen nieuw fenomeen? Rappers gebruiken voortdurend een specifieke woordenschat, en aan hen wordt nooit of toch zelden om uitleg gevraagd.

***

Het is moeilijk in te schatten of de stoom die het beeld van het videogesprek verstoort uit Aya’s keuken dan wel uit haar oren komt. ‘Ik word vaak afgeschilderd als hautain en arrogant’, vertelt ze. Maar zo is ze in werkelijkheid niet, verzekert de Française.

Nakamura: Het is eerder een pantser. Je wordt geacht om te praten over allerhande zaken die niets met je muziek te maken hebben, soms over onderwerpen die tot de privésfeer behoren. Er wordt verwacht dat je als succesvol persoon een bijzonder verhaal te vertellen hebt. ‘Aya groeide op in de buitenwijken van Parijs’, dus willen ze een sensationeel verhaal. Als ik zeg dat ik hier gewoon hard voor heb gewerkt en dat ik mijn droom leef – wat de waarheid is – word ik afgeschilderd als arrogant.

In de nasleep van de BLM-protesten hebben artiesten als Megan Thee Stallion het publieke en politieke debat mee aangewakkerd. Jij houdt je afzijdig.

Nakumara:Als je de noodzaak voelt om je over politieke of sociale thema’s te uiten, moet je dat zeker doen. Dat is bij mij – op dit moment alleszins – niet het geval.

Racisme is overal, vroeger ook al. En wat George Floyd is overkomen, is niet nieuw. Ik ben in een buitenwijk in Parijs opgegroeid, ik heb zulke voorvallen gezien. Niet dat ik veel moorden heb meegemaakt, maar de verzuurde relatie met de politie is niet louter van deze tijd. Als ik mij klaar voel om daar een standpunt over in te nemen, zal ik dat doen. Maar ik heb nu niet het gevoel dat mijn kennis over het onderwerp ver genoeg reikt. Zolang dat niet het geval is, zie ik er de meerwaarde niet van in om politieke boodschappen te verkondigen in mijn muziek. Je suis une chanteuse.

Je wilt gewoon je fans entertainen.

Nakamura: Precies. Ik hou ervan om de mensen te horen zingen en te zien dansen. Zo kan ik iets positiefs bijdragen.

Wanneer dacht je: nu is mijn carrière vertrokken?

Nakamura:Toen ik Comportement uitbracht (in 2017, een voorloper van haar debuutalbum Journal intime , nvdr.). J’avais le coeur qui battait fort. Ik voelde hoe plots alle ogen op mij gericht waren, hoe mijn carrière bijna letterlijk begon te bewegen. Rond die tijd heb ik voor het eerst een gevoel van druk ervaren.

Wat doet het met een mens als een paar jaar later Rihanna en Madonna je muziek delen op sociale media?

Nakamura:Je me suis dit: oh la la. (lacht) Het deed mij plezier om te zien dat Rihanna zich tijdens het uitgaan amuseerde op mijn muziek, al geeft het vooral moed dat ik een uiteenlopend publiek bereik. Je kunt wel hopen dat wat je doet aanslaat bij een grote groep mensen, maar het vervolg van je parcours kun je nooit voorspellen. Het is moeilijk om voorbereid te zijn op de toekomst. Elke stap die ik zet wordt vanaf nu van dichtbij bekeken en geanalyseerd, en dat maakt het er niet makkelijker op. Een kleine misstap kan enorme gevolgen hebben.

Ik kan tot op heden niet bevatten wat mij overkomt. Ik had nooit gedacht dat mijn succes tot buiten de landsgrenzen zou reiken, of toch niet zó ver. Is er een verklaring voor het succes? Misschien begrijpt niet iedereen wat ik zing, maar de taal van een melodie doorbreekt de taalbarrière. Hetzelfde geldt voor Engelstalige artiesten. Niet iedereen verstaat hen, maar dat hoeft geen struikelblok te zijn.

In de zomer van 2019 speelde je op het Fire is Gold-festival in Antwerpen, waar je muziek pas écht tot haar recht kwam. Hoe hard hunker je naar een mensenzee?

Nakamura:(droog) Optreden, c’est le salaire d’un artiste. Wat je in de studio doet, de singles die je kiest, je albumcampagne, het draaien van videoclips: dat alles vormt de rode loper naar de podia. Het publiek geeft je de tijd die je hebt opgeofferd terug door een ticket te kopen, maar vooral door zich voor je ogen uit te leven. Dat mis ik heel erg.