Hoe Roufaida haar muziek dekoloniseerde

Op haar debuutalbum Coming Up for Air zingt de Nederlandse Roufaida over zware thema’s als oorlog en xenofobie. Maar niet zonder het geheel dansbaar te maken. ‘Zo breng je complexe thema’s makkelijker bij de mensen.’

‘Vandaag is niet gister, vandaag is niet morgen / een schone lei, een nieuw begin / dan gaan we er weer tegenin.’ Met die woorden maakt Roufaida in 2008 als 13-jarige haar debuut tijdens Junior Songfestival, de Nederlandse tegenhanger van Eurosong for Kids. Haar nummer Vandaag was een ode aan zorgeloos in het nu leven.

Deze week brengt diezelfde, ondertussen volwassen Roufaida haar debuutalbum Coming up for Air uit. Daarop lijkt de zorgeloosheid van Vandaag soms ver te zoeken. ‘Mijn ep Roufaida uit 2023 voelde als een soort verkenning, een zoektocht naar wat uiteindelijk mijn muzikale handtekening moest worden. Bij dit album voelt het alsof ik voor het eerst ook echt een statement maak.’

Dat statement beschrijft Roufaida als een reflectie op onze tijd, die getekend wordt door chaos, oorlog en onderdrukking. De chaos speelt zich soms ver van huis af, zoals in het nummer Ken Ness, dat opgedragen is aan de Palestijnse bevolking. Al brengt de actualiteit die genocide vaak ook naar Nederland, zoals wanneer we elkaar spreken, in de week dat het controversiële punkduo Bob Vylan er net heeft opgetreden, midden september. ‘Nederland is nog steeds actief betrokken in het faciliteren van de genocide in Palestina. Dan vind ik het absurd dat alle aandacht naar de uitspraken van een punkband gaat, en niet naar onze eigen medeplichtigheid. Al is dat natuurlijk heel typerend voor hoe kolonialisme werkt. Het geweld van de kolonisator kan altijd verantwoord worden, en dat van de gekoloniseerde is terrorisme. Aan de machtsverhoudingen wordt altijd voorbij gegaan.’

Codenaam: wit

De videoclip voor Ken Ness werd gemaakt door filmmakers ter plaatse en zet de veerkracht van de Palestijnen in de verf. ‘Op die manier proberen we van al die vreselijke beelden en cijfers die op ons afkomen weer menselijke verhalen te maken.’

Tijdens ons gesprek komen kolonialisme en culturele verschillen regelmatig aan bod. Zelf heeft Roufaida een dubbele culturele achtergrond. Ze is geboren in Nederland, maar haar ouders komen uit Marokko. ‘Toen ik opgroeide, had ik twee verschillende codes om me aan te conformeren. In de auto klonk vaak Arabische muziek en Marokkaans-Arabisch was altijd de tweede taal in ons huishouden. Anderzijds was er de witte code, en in een westers land merkte ik dat het wel loonde om me daar meer naar te gedragen.’

Volgens Roufaida was die witte code ook lange tijd in haar muziek te horen, waardoor ze ‘gitaarmuziek binnen een soort wit indiepop-kader’ maakte. De laatste jaren kwam ze meer met haar Noord-Afrikaanse roots in contact, wat in haar recentere materiaal ook te horen is. Zelf heeft ze het over de dekolonisering van haar muziek. ‘Toen ik me bewuster werd van dat conformisme, ben ik actiever met Marokkaanse muziek aan de slag gegaan. Concreet ben ik op een bepaald moment Noord-Afrikaanse instrumenten in handen beginnen te nemen. Op het album hoor je bijvoorbeeld guembri, een soort Noord-Afrikaanse basgitaar, en ney, een Arabische rietfluit. En natuurlijk veel percussie, zoals darbuka (of vaastrommel, nvdr.) en bendir.’

Ook in Roufaida’s teksten komen haar verschillende achtergronden samen. In verschillende nummers zijn flarden Arabische poëzie te horen. Aanvankelijk ging ze bekende gedichten zingen omdat ze wilde horen hoe haar zangstem in het Arabisch klonk, maar ze was naar eigen zeggen niet vlot genoeg om zelf in die taal te schrijven. ‘Maar als je deel uitmaakt van een diaspora en op zoek bent naar richting en identiteit, is het ook heel interessant om op de schouders te staan van wie voor je kwam. Aan de hand van hun woorden kan ik mezelf opnieuw oriënteren. Sowieso vind ik de traditie van het samplen heel mooi. Door andere teksten of muziekstukken in een nieuwe context te herwerken, draag je een hele historie in je werk, terwijl je er toch iets nieuws mee vertelt.’ Roufaida ondervond zelf al hoe ver die draagkracht kan reiken. Toen ze op tournee in Marokko het nummer Kalimat speelde, begon het publiek luidkeels mee te zingen. ‘Niet omdat ze het nummer zelf kenden, maar wel het gedicht waarop het gebaseerd was. Heel leuk om te ontdekken hoe je muziek in verschillende contexten op een andere manier gehoord wordt.’

WO III

Roufaida is een artiest met een uitgesproken mening, die haar muziek activistisch inzet. Haar albumtitel, Coming up for Air, zou daarom bijna tegenstrijdig kunnen klinken. Alsof ze net aan alle chaos wil ontsnappen om op adem te komen, in plaats van al die zware thema’s open te bespreken. ‘Volgens mij kunnen zwaarte en licht niet zonder elkaar’, licht de artiest toe. ‘Om het over moeilijke onderwerpen te kunnen hebben, moet je mentaal op een plaats zijn waar je dat aankan. Naar adem happen, is een noodzakelijke tegenhanger van die duisternis. Daarom heb ik de plaat bewust ook een beetje dansbaar gemaakt. Zo kun je complexe thema’s makkelijker bij de mensen brengen.’

En dat brengt ons terug bij Vandaag, het nummer waar het allemaal mee begon. Slaagt Roufaida er nog in om van dag tot dag zorgeloos te leven? ‘Soms benijd ik de jonge Roufaida wel. (lacht) Ondertussen ben ik zelf moeder, en het is heel onheilspellend om soms de derde wereldoorlog in de toekomst van je kind te zien. Tegelijkertijd had de Roufaida van Vandaag wel een punt. Je weet niet waar je morgen bent, óf je er nog bent, en je moet er ondertussen het beste van zien te maken. Daarom probeer ik me vooral te richten op mijn eigen invloedssfeer. Een “Derde Wereldoorlog” is geen knop waaraan ik kan draaien, ons eigen bestaan wel. Dus probeer ik mijn kind gewoon zo weerbaar en gezond mogelijk naar de toekomst te begeleiden.’