Hoe Rosalía licht in de duisternis vond op ‘Lux’

Echte supersterren delen zelden hun muziek voor de officiële release. Tenzij voor een erg select publiek, op een speciale locatie, en op voorwaarde dat je een geheimhoudingsclausule ondertekent. En nét wanneer je denkt dat de exclusieve luistersessie in Parijs voorbij is, treedt ze vol in het licht: Rosalía!

Parijs, begin oktober. We worden verwacht in het 19e arrondissement, in het vroegere hoofdkwartier van de Franse Communistische Partij (PCF). Het opvallende golvende betonnen gebouw, ontworpen in de jaren 60 door de Braziliaanse architect Oscar Niemeyer, is intussen geklasseerd en biedt niet langer enkel onderdak aan de PCF. Vandaag deelt de partij het pand met hippe bedrijven – start-ups en designbureaus –, worden er tentoonstellingen georganiseerd en wordt het gebouw verhuurd als decor voor films en videoclips. Angèle draaide er bijvoorbeeld Jalousie en Kanye West stelde er in 2020 zijn Yeezy-collectie voor. Modemerk Prada organiseerde jaren geleden een modeshow in wat ooit ‘het huis van de arbeiders’ was.

Een vijftigtal journalisten, medewerkers van platenlabels en radiozenders wachten geduldig bij een tafel met bubbels en hapjes. Voor we de ruimte binnentreden waar het allemaal gaat gebeuren, moeten we eerst door een kamer die lijkt op de luchtsluis van een ruimteschip. Onze smartphone gaat in een verzegelde envelop, en we moeten een geheimhoudingsverklaring ondertekenen. Geen enkel detail mag uitlekken over wat wellicht een van de belangrijkste muziekreleases van het jaar wordt: het nieuwe album van Rosalía.

Het is intussen drie jaar na het veelbesproken Motomami, het album dat bevestigde wat al langer in de lucht hing: de Spaanse zangeres is een van de meest invloedrijke stemmen van het moment. Ze is misschien wel de enige niet-Angelsaksische Europese artiest die mag aanschuiven aan de tafel van grote popsterren als Travis Scott, James Blake, Billie Eilish, Lisa (Blackpink), Björk en J Balvin (meer dan 2,2 miljard YouTube-views voor Con altura). De verwachtingen zijn dan ook torenhoog. In het Niemeyer-gebouw leidt Pauline Duarte, hoofd van Columbia Frankrijk, persoonlijk de luistersessie in. Behalve een geluidsinstallatie is er enkel een scherm, waarop de songteksten en hun vertaling verschijnen.

Zoals we al konden vermoeden, heet het album Lux – Latijn voor ‘licht’. Het opent met Sexo, violencia y llantas (Seks, geweld en wielen). Onder een pianoregen zingt Rosalía ‘Eerst de wereld, dan God’. Daarna volgen Reliquia en Divinize, gedrenkt in violen – eerder Bach dan disco. Na nog twee nummers, Porcelana en Mio cristo, is er nog steeds geen spoor van elektronica. Geen digitale reggaeton, geen moderne bachata. Rosalía, de popkameleon, lijkt zich te ontpoppen als operadiva. Haar muziek krijgt een sacrale grandeur. Al is dat ook weer niet zo verrassend: haar tweede album was immers gebaseerd op een middeleeuws verhaal, haar eerste draaide volledig rond de dood.

Flamenco en co.

Haar debuutalbum Los Ángeles verschijnt in 2017. Samen met Raül Refree, een experimentele gitarist uit de punkwereld, herwerkt de zangeres traditionele flamencoliederen. Nochtans komt de Spaanse niet uit dat milieu. Rosalía Vila Tobella groeit op in Sant Esteve Sesrovires, een industriestadje op 40 km van Barcelona, ver weg van Andalusië, de bakermat van de flamenco. Op haar twaalfde hoort ze voor het eerst Camarón de la Isla, een icoon van het genre, die stierf in 1992 – het jaar waarin Rosalía geboren wordt. Ze is meteen verkocht.

De tiener schrijft zich in aan de Taller de Músics in Barcelona en studeert verder aan de Escola Superior de Música de Catalunya. Ze doet mee aan talentenjachten (op haar vijftiende neemt ze deel aan The Voice España) en zingt op bruiloften en in cafés. Ze is 25 wanneer ze Los Ángeles uitbrengt, een donker, ruw, minimalistisch album dat de grenzen van de flamenco oprekt tot aan een cover van I See a Darkness van Will Oldham.

Echt doorbreken doet ze een jaar later met El Mal Querer. Met producer El Guincho herwerkt ze wat oorspronkelijk haar eindexamenproject was. Het album is geïnspireerd op het Occitaanse ridderverhaal Flamenca uit de 13e eeuw, een relaas van een toxische liefde. Flamencodrama wordt vermengd met elektronische en R&B-invloeden. Voor Bagdad leunt ze op Cry Me a River van Justin Timberlake, terwijl Malamente handgeklap (palmas) combineert met urban beats. In de videoclip zwaait een jonge toreador zijn cape rond zware motoren, terwijl gemaskerde boetelingen skateboarden op planken vol spijkers.

Het mag duidelijk zijn: Rosalía is geen eendagsvlieg. Ze heeft visie en charisma. In 2022 kan ze voor Motomami dan ook rekenen op namen als Pharrell Williams en The Weeknd. Het album wordt opgenomen in New York, Los Angeles, Miami en Barcelona en is een mengeling van grillige dembow, jazz, new wave en kinky reggaeton. Haar vrijheid en lef overtuigen zelfs haar grootste critici die haar eerder verweten de flamenco te ontheiligen of zich muziek toe te eigenen die ontstond in zwarte gemeenschappen.

Rosalía beheerst niet enkel de inhoud, maar ook de vorm. De lancering van Motomami was een live performance op TikTok, verticaal gefilmd. Die krachttoer leverde haar een nominatie op voor een Grammy in de categorie beste muziekfilm.

Van motorhelm naar nonnenkap

Drie jaar later maakt ze op dezelfde manier haar comeback bekend. Op 20 oktober kondigt ze tijdens een chaotische TikTok-livestream Lux aan. De fans zien haar zich opmaken, een tortilla eten en in een Nissan R-33 Skyline stappen. In een witte jurk rijdt ze door Madrid, Mozart knalt door de speakers, er bengelt een rozenkrans aan de achteruitkijkspiegel. Bestemming: Plaza del Callao, waar ze de albumhoes en titel onthult.

Maar voor ze daar aankomt, baant ze zich te voet een weg door een juichende menigte. Het tafereel contrasteert met haar recente mysterieuze imago. Op Instagram post ze namelijk geregeld beelden die verwijzen naar religieuze symbolen: een foto van zichzelf naast een schilderij van Anthony van Dyck van Sint-Rosalia, in een jurk met engelenvleugels. Via het platform Substack deelt ze een tekst met als titel Een trap naar God. ‘Zingen is het mooiste verzet tegen de zwaartekracht’, schrijft ze, verwijzend naar de Franse filosofe Simone Weil (Zwaartekracht en genade).

Wanneer Rosalía uiteindelijk de hoes van Lux onthult, citeert ze twee vrouwen: de soefidichteres Rabia al Adawiyya (‘Geen enkele vrouw heeft ooit beweerd God te zijn’) en – nogmaals – Simone Weil (‘Liefde is geen troost, het is een licht’). Op haar 33e lijkt Rosalía door een mystieke fase te gaan. Op de hoes draagt ze geen motorhelm meer, maar een nonnenkap, haar armen onder een witte pij. Of is het een dwangbuis? Bij Rosalía is niets eenduidig. Ze mag dan in een habijt gehuld zijn, ze raast nog altijd door Madrid met een sigaret in de mond.

Intussen verscheen ook de eerste single, een samenwerking met Björk en Yves Tumor, genaamd Berghain, naar de beroemde Berlijnse club. Maar in plaats van techno hoor je strijkers van het London Symphony Orchestra. De videoclip verwijst tegelijk naar Sneeuwwitje en Lars von Triers Antichrist. In de clip draagt Rosalía een T-shirt met de tekst ‘My intrusive thoughts sound like this’. Het moet behoorlijk stormen in dat hoofd.

Wetenschappelijk onderzoek

In Parijs, onder de koepel van het Niemeyer-gebouw, klinkt Lux als een grootse mis. Vol orkestrale grandeur, compromisloos en ongelooflijk ambitieus. Internationaal ook. We horen Spaans, Portugees, Engels, Duits, Frans, maar ook Oekraïens, Arabisch en Hebreeuws. Zelfs zonder expliciet politiek te worden – online wordt haar stilzwijgen over Gaza bekritiseerd –, is Rosalía niet blind voor de chaos in de wereld.

Meer nog: ze weerspiegelt die onrust. Lux is overdadig en zit vol tegenstrijdigheden. Is het een spirituele ode? Of een break-upalbum? In La Perla heeft ze het over een ‘compleet fiasco, een klootzak van wereldformaat’, in La Rumba del perdón over een geliefde ‘die sigaretten ging halen en niet terugkwam’. Jeanne verwijst duidelijk naar Jeanne d’Arc. Maar naar welke? De mystica of de androgyne strijder? ‘Het is mijn hart dat mij roept’, zingt Rosalía.

Na achttien nummers blijf je verbouwereerd achter. Precies dán verschijnt Rosalía zelf, half verstopt in het duister. ‘Mijn doel is om steeds vrijer te worden, in mijn teksten en in mijn composities’, zegt ze. Ze verwijst naar Giacomo Puccini en Ludwig van Beethoven. ‘Eigenlijk probeer ik al jaren een aria in het Italiaans te schrijven. (lacht)’ Lux is duidelijk geïnspireerd op klassieke muziek en is opgedeeld in vier bewegingen die draaien rond vrouwelijke mystieke figuren. ‘Het album is bijna als een hagiografie. Ik heb het leven bestudeerd van heiligen en spirituele vrouwen overal ter wereld. Ik heb hen niet toevallig gekozen. Hun gedachtegoed resoneert met elkaar. Het was haast een wetenschappelijk onderzoek. Tijdens het schrijven van het album werkte ik zelfs met een schema, ik tekende lijnen van de ene naar de andere.’

‘Maar jullie hebben vast een drukke week achter de rug, ik ga jullie niet langer ophouden’, flapt ze er snel uit, voor we de kans krijgen om een vraag te stellen – dat stond sowieso niet op het programma.

Zoals de wegen van God, zijn ook die van Rosalía ondoorgrondelijk. Je moet niet geloven om je over te geven aan haar muziek. Je voelt het tot in je botten.