Hoe PIAS een legendarisch label werd: ‘De centen moeten de muziek dienen. Niet omgekeerd’

Een greep uit de albums die PIAS de afgelopen jaren uitbracht en/of verdeelde. Met de klok mee, van linksboven te beginnen: Oscar and the Wolf, New Order, 2manydjs, Balthazar en Front 242 © /
Jan Delvaux
Jan Delvaux Belpopkenner

Bijna veertig jaar na de oprichting van PIAS krijgen bezielers Kenny Gates en Michel Lambot een MIA voor hun bijdrage aan de Belgische muziek. Niet meer dan terecht, want de geridderde punks hebben een hallucinant parcours achter de rug, van nucleair rampgebied tot grote speler in de Europese muziekscene.

[1979]

Een avond in het centrum van Brussel. Mannen in witte overalls leggen het verkeer lam. Het Sint-Jansplein wordt uitgeroepen tot nucleair rampgebied.

De performance van Human Hamburger is een initiatief van Michel Lambot. Hij heeft een platenzaak wat verderop in de Gasthuisstraat. Casablanca Moon heeft een beperkt, maar uitstekend aanbod van interessante nieuwlichters uit de new wave, punk en underground.

Lambot is ook eigenaar van een distributiefirma onder dezelfde naam en runt Sandwich Records. Dat label valt op door zijn chauvinisme – alleen Belgen – en zijn uniforme smaak. ‘Ik ben erg geïnteresseerd in elektronische muziek’, zei hij destijds. ‘Ik selecteer de groepen op esthetische basis. Er is ook een politieke motivatie: het is de hoogste tijd dat iemand hier in België toont dat het ook anders kan.’

[1982]

Uit een oude reclamecampagne van PIAS.
Uit een oude reclamecampagne van PIAS.© PIAS

De gedachte is nobel, maar blijkt nefast als zakelijk model. Het doek valt over de kleine kolchoz. Trouwe klant Kenny Gates, een 19-jarige, drietalige Brusselaar met een Brits paspoort, port Michel Lambot (21) aan om door te gaan. ‘Michel had de banden van een nieuw album van Polyphonic Size, de plaat met de culthit Winston & Julia. Alleen had hij geen geld meer om ze te persen. Ik heb 500 euro van mijn spaarboekje gehaald om de eerste duizend stuks te laten maken bij Disco-Press in Herk-de-Stad.’

De twee brengen het album zelf naar de kleinhandel. Terwijl Michel rijdt, stopt Kenny de platen in de hoezen. Het is Thelma & Louise, maar dan met muziek. Ze zijn zakenpartners. Nu nog zaken vinden.

Lambot heeft nog heel wat contacten in Londen. In een Renault R5 rijden ze elke donderdag naar de Britse hoofdstad om de nieuwe releases op te halen bij een handvol kleine platenfirma’s. Ze reppen zich meteen terug naar de ferry. Vrijdagochtend wordt er vanuit de kelder van de familie Gates in Brussel druk naar de winkels gebeld. Vrijdagmiddag – net voor de weekenddrukte – wordt er geleverd. Het is een klein gaatje in een grote markt.

Gates en Lambot doen aan nichemarketing voor het woord is uitgevonden. ‘Wat toen cult en underground was, is later de mainstream geworden. In 1985 voerden Madonna en Culture Club de hitparade aan. Rond de eeuwwisseling waren Moby en The Prodigy de veelverkopers. Namen die wij klein hebben weten beginnen. Van de eerste plaat van The Prodigy hebben we hoop en al vijftig stuks verkocht.’

Gates overtuigt zijn vader om zijn economiestudies een jaar te bevriezen. ‘Dat ging eenvoudig. Als Brit moest ik mijn legerdienst niet vervullen. Dat gewonnen jaar wilde ik voor ons avontuur gebruiken.’ De jonge ondernemers tekenen deals met hun Britse vrienden en laten een vrachtwagen het heen- en weergerij doen.

In 1982 wordt Play It Again, Sam! opgericht, een importhandel met een startkapitaal van 6000 euro. De bedrijfsnaam staat bol van de ironie: eerst failliet gaan met Casablanca Moon om vervolgens uit de as te herrijzen met de beroemdste woorden van Humphrey Bogart uit de film Casablanca (1942). Groothandelaar PIAS neemt twee handelsreizigers in dienst die aan honderd platenwinkels mogen uitleggen wat de weerbarstige jeugd graag hoort. Blue Monday (1983) van New Order is de eerste plaat waarvan ze meer dan duizend stuks verkopen. Het worden er uiteindelijk achtduizend.

[1984]

‘A Split Second, Front 242, The Neon Judgement… Halverwege de jaren tachtig waren dat de enige Belgische producties van belang.’

Kenny Gates

De expansiedrang meldt zich. Met het kleine Britse label Red Rhino wordt Red Rhino Europe (RRE) opgericht. Het duo wordt zelf platenbons. De eerste release op Play It Again, Sam! Records is het minialbum Faces In The Fire van de Britse Legendary Pink Dots. De opname van catalogusnummer BiaS 1 kost 600 euro, op dat moment een enorme investering.

Conform de oude idealen van Lambot wordt de Belgische kaart getrokken. De nood is acuut. Van de gevestigde platenfirma’s heeft alleen EMI (T.C. Matic, Arbeid Adelt!, The Machines) interesse in lokale artiesten. Het alternatieve segment valt al helemaal uit de boot. Het zit ook in de geest van de tijd.

Overal in Europa schieten kleine platenfirma’s als paddenstoelen uit de grond. De dwergen van toen zijn de reuzen van vandaag: Beggars Banquet (Adele, Beirut, The National), Mute (Nick Cave, Depeche Mode, Yann Tiersen), Warp (Aphex Twin, Boards Of Canada, Grizzly Bear) … En PIAS.

De eerste Belgen op PIAS zijn Aroma di Amore, Flesh & Fell en het Waalse Dole. Het zijn geen kassuccessen, maar dat deert niet. Een groep moet al bijna splitten voor ze wordt gedropt. ‘Uit de heisa met Casablanca Moon hebben we geleerd om voorzichtig te zijn,’ zegt Gates, ‘maar de centen moeten de muziek dienen. Niet omgekeerd.’

Het eerste prijsbeest is The Neon Judgement. Van het overzichtsalbum 81-84 worden tienduizend stuks verkocht. Het is de eerste grote trofee voor een alternatieve scene die experimenteert met e lektronische muziek. ‘A Split Second, Front 242, The Neon Judgement… Halverwege de jaren tachtig waren dat de enige Belgische producties van belang.’

Front 242
Front 242© /

[1986]

De Brusselse groep Front 242 gaat in zee met het jonge Play It Again, Sam!. Het genoegen is wederzijds. Kenny Gates ontwaart een kosmopolitische groep die het rockconcept met al zijn clichés countert. Front 242 vindt eindelijk de juiste zakelijke partner. De groep is koppig en principieel en die houding is alleen maar sterker geworden door de muur van onbegrip waarmee ze in haar begindagen wordt geconfronteerd.

Het album Official Version (1987) komt op nummer 2 in de Belgische hitparade en maakt heel wat los in Groot-Brittannië. Front 242 haalt als eerste Belgische groep de cover van het gezaghebbende muziekmagazine Melody Maker. Met Front By Front (1988) kraakt het de jackpot. Er worden wereldwijd meer dan vijfhonderdduizend stuks van verkocht.

PIAS proeft de zoete smaak van het succes. Er volgt een deal in de Verenigde Staten met het grote Epic. Dat hoopt op een nieuwe Depeche Mode. De groep wordt rondgereden in limousines en slaapt in de chicste hotels. Het draait uit op een teleurstelling. Front 242 belandt in een gevecht met zijn eigen uitgangspunten.

Uit een oude reclamecampagne van PIAS.
Uit een oude reclamecampagne van PIAS.© PIAS

‘Na Headhunter is het hen niet meer gelukt om songs te maken die én herkenbaar én bijzonder zijn. De groep ging dan donkere nummers maken. De erkenning van de andere bands in de kleedkamer was belangrijker dan de bijval van het grote publiek in de zaal. En toen was het weg. The Sisters Of Mercy is dat ook overkomen.’

Het is jammer, want de erfenis is groot. Front 242 steekt een lange rij aan: van Nine Inch Nails tot Underworld. Het wordt bedankt voor de input op Music For The Jilted Generation (1994), de doorbraak van The Prodigy. ‘Neem Nitzer Ebb. Een duidelijke kopie die kiest voor eenvoudige songs en daarmee scoort. Terwijl de kwaliteit en de vernieuwing van Front 242 veel groter waren.’

[1988]

PIAS groeit in de eerste vijf jaar – vooral dankzij de distributiepoot – van een omzet van 200.000 naar 3,4 miljoen euro. Een klein bedrijfje wordt een holding. Met Front By Front van Front 242 in de pijplijn ziet alles er in 1988 gunstig uit. Dan gaat Red Rhino failliet en worden de Belgen met een schuld van 125.000 pond opgezadeld.

Lambot en Gates kiezen voor de aanval. Ze nemen de zaak over en beginnen aan een Brits avontuur. Via strategische allianties groeien ze uit tot de grootste onafhankelijke distributeur van de belangrijkste Europese muziekmarkt. De groothandel [PIAS] UK Distribution beleefde in 2011 zijn beste en slechtste jaar. Er is champagne voor zestien miljoen uitgezette exemplaren van 21 (2011) van Adele. En er is ongeloof als in augustus tijdens de rellen in Londen het pakhuis van Sony DADC in de vlammen opgaat. Daar stockeert PIAS de voorraden van heel wat kleine labels die het verdeelt. Ze zijn reddeloos verloren.

Na het fiasco met Red Rhino zorgt het succes van Front 242 en new beat voor ademruimte. ‘New beat is donkere instrumentale muziek. Op papier was het onmogelijk om daarvan grote hoeveelheden te verkopen. En toch gebeurt het. Op een paar weken tijd zag je de verkoop van volstrekt onbekende nummers exploderen.’ Ze worden vooral gemaakt door kleine Belgische productiehuisjes die voor hun verdeling bij PIAS aankloppen.

Vandaag is de distributiepoot minder belangrijk in het PIAS-verhaal. ‘Tien jaar geleden haalden we 90 procent van onze omzet uit het verdelen van andere labels en 10 procent uit onze eigen artiesten. Nu is de verhouding ongeveer 40-60’, zegt Gates. ‘Alleen op die manier houden we onze toekomst in eigen handen.’

The Scabs, met Robert 'Berre' Bergen centraal en Guy Swinnen rechts op de foto.
The Scabs, met Robert ‘Berre’ Bergen centraal en Guy Swinnen rechts op de foto.© gf

[1995]

The Scabs houden ermee op. Ze hebben onder de vlag van PIAS zeven gouden jaren beleefd. ‘Ze hebben mij de uitdrukking ‘vreemde eend in de bijt’ geleerd. De groep was artistiek niet zo vernieuwend. Zeker niet naar de normen van het huis. Maar een samenwerking kan ook een grote waarde hebben als het op het menselijke niveau heel goed zit. Met onder meer drie gouden platen tot gevolg.’

Het waren ook zeven gouden jaren voor PIAS. Dankzij de dansrevolutie neemt het bedrijf een hoge internationale vlucht. De Nederlandse dochter opent in 1990, Frankrijk komt erbij in 1994. ‘Toen we in 1988 bij PIAS ons contract tekenden, werkte er vier man’, zegt Guy Swinnen van The Scabs. ‘Toen we splitten, zaten er meer dan honderd. We zijn samen groot geworden.’

[1999]

‘New beat is donkere instrumentale muziek. Op papier was het onmogelijk om daarvan grote hoeveelheden te verkopen. En toch gebeurt het.’

Kenny Gates

In juni 1999 start PIAS een nieuw label in Scandinavië, samen met de Duitse Edel Music Group en de Britse onafhankelijke labels Beggars Banquet en Mute. Het heet Playground Music Scandinavia. Twee maanden later neemt Edel een aandeel van 74,9 percent in PIAS. Gates en Lambot zwichten voor de belofte van groei en grote investeringen. Ze willen PIAS in Groot-Brittannië gaan uitbouwen. Edel heeft via een beursgang bijna 150 miljoen dollar opgehaald en trekt op het overnamepad.

De ambities van voorman Michael Haentjes blijken echter te groot. Hij raakt in ademnood. Het voortbestaan van PIAS komt in gevaar. Gates en Lambot staan voor een lastig dilemma: rustig verder rentenieren en hun levenswerk naar de verdoemenis zien gaan of hun aandelen terugkopen en een onzeker pad bewandelen. PIAS telt op dat moment 550 werknemers in zes landen. Het voortbestaan heeft een prijs. Het personeelsbestand moet worden gehalveerd.

Soulwax
Soulwax© Rob Walbers

Gelukkig is er artistieke compensatie. De distributietak doet het uitstekend met Faithless en The Prodigy. Het platenlabel [PIAS] Recordings gooit hoge ogen met Sigur Rós – later ook met Editors en Agnes Obel ijvoorbeeld – en doet gouden zaken met 2manydjs. Er worden meer dan zeshonderdduizend exemplaren verkocht van As Heard On Radio Soulwax Pt. 2 (2002).

[2002]

David en Stephen Dewaele weten heel goed waarom ze in 1995 een contract tekenen bij PIAS. Het is de enige firma in België die hen kan garanderen dat de platen van Soulwaxin het buitenland worden uitgebracht. De grote spelers kunnen die garantie niet afdwingen van hun buitenlandse zusterhuizen.

Het wordt de start van een woelige, maar langdurige relatie. Kenny Gates pompt grote bedragen in de groep. Een enkel voorbeeld: met de tour support voor het tweede album Much Against Everyone’s Advice (1998) kun je twee huizen kopen in het centrum van Gent.

Ook als de objectieve argumenten op zijn, gaat hij door. Soulwax heeft altijd spraakmakende producers – onder wie Flood, de vaste man van U2 – weten te overtuigen. Het zijn mensen die niet voor het geld hoeven te werken. Dat sterkt Gates.

Hij moet afzien voor zijn geloof. David en Stephen Dewaele zijn legendarisch veeleisend. ‘Dat is ook hun handicap. In twintig jaar hebben ze vijf albums gemaakt. Dat is niet veel. Ik vrees dat ze te veel aan zelfcensuur doen. En dat is dodelijk voor de creativiteit. Ben ik daar kwaad om? Neen, maar ik vind het wel jammer. Ik zou zo graag de computer van David willen hacken. Dat moet een schatkamer zijn van muziek die niemand ooit heeft gehoord.’

‘Als anderen zo’n prijs krijgen, denk je: ach, zoveel heeft dat niet te betekenen. Maar als jou die eer de beurt valt, ben je trots natuurlijk’.

Kenny Gates over de Lifetime Achievement Award die PIAS op de MIA’s krijgt

Tussen die vijf albums zitten wel de 62 meest cruciale minuten uit het bestaan van PIAS. As Heard On Radio Soulwax Pt. 2 van 2manydjs is alles waarvoor wij willen staan. Het is een echte punkplaat. Heel onduidelijk aan de legale kant, creatief, inventief, kwaliteitsvol en met een flinke middenvinger naar de heersende wetten en normen. Het is een baanbrekende undergroundplaat die bij het grote publiek is geraakt en die een illustratie is van de muzikale intelligentie van de Belgen. Tel maar eens uit hoeveel verschillende bronnen uit hoeveel verschillende landen ze putten.’

Gates is eerlijk. ‘Ik ben gefrustreerd omdat het bij dat ene album is gebleven. Terwijl er heel wat bootlegs in omloop zijn met daarop de programma’s die de broers voor Studio Brussel hebben gemaakt. Die kun je over de hele wereld kopen. Als ik hen dan vraag waarom er geen opvolger komt, zeggen ze mij: ‘Ah neen, de tweede kan nooit zo goed zijn als de eerste.’ Waarop ik dan zeg: “Ja, maar de mensen denken ondertussen wel dat die bootlegs ook van jullie zijn.”‘

[2008]

Het Franse ministerie van Cultuur reikt de Ordre des Arts et Des Lettres uit aan mensen die grote inspanningen leveren voor de kunsten. De onderscheiding beperkt zich niet tot het eigen territorium. David Bowie en Patti Smith zijn bijvoorbeeld ‘commandeur’. Toch blijft het een exclusieve aangelegenheid. Er staan maar enkele muzikale Belgen in de lijst: Adamo, Arno, Axelle Red en Toots Thielemans.

Op 20 maart 2008 krijgen ook Kenny Gates en Michel Lambot een lintje. Het steekt Kenny Gates vandaag nog altijd dat zijn favoriete krant het toen niet belangrijk vond om daarover te berichten. ‘We hebben ook nooit felicitaties gekregen van gelijk welke officiële instantie in België’, gaat hij verder.

Het is een onverwachte oprisping voor een man met een punkhart die wars is van conventies. ‘Een paar jaar geleden vond ik dat niet belangrijk. Maar ik heb mijn mening bijgesteld. Het kan bepalend zijn als je met banken en investeerders gaat praten.’ Die gesprekken zijn belangrijk, zeker in een omgeving die permanent onderhevig is aan turbulentie en verandering.

‘Toen we in 1988 bij PIAS ons contract tekenden, werkte er vier man. Toen we splitten, zaten er meer dan honderd. We zijn samen groot geworden.’

Guy Swinnen, zanger van The Scabs

[2010]

dEUS tekent een langetermijndeal met PIAS voor alle landen, behalve België. Op uitzondering van T.C. Matic heeft het label zo alle invloedrijke Belgische groepen van de afgelopen dertig jaar in huis (gehad). Het heeft Gates geleerd dat de reden voor succes veelal bij de groep zit en dat export bijzonder lastig is.

‘Als je in de Europa League wil spelen, moet je eerst het Belgisch kampioenschap winnen. Vervolgens kom je uit tegen tientallen concurrenten uit vele buitenlanden. Channel Zero had in België geen tegenstand, maar moest buiten de grenzen opboksen tegen de hele wereld.’ En nog: Belgische artiesten moeten origineel zijn om internationaal te worden.

Ondertussen wordt het inkrimpen van de platenmarkt opgevangen door differentiatie. Het bedrijf maakt dvd-reeksen rond voetbal, brengt talloze comedy-shows op dvd uit, lanceert applicaties voor de iPhone en het heeft een eigen platenwinkel. PIAS Nites is het meest ambitieuze project. ‘Ik ben dertig jaar lang gaan kijken naar concerten van mijn artiesten die georganiseerd werden door andere mensen. De ticketverkoop had een rechtstreeks verband met onze investeringen. Waarom zouden we dan geen eigen concerten mogen organiseren?’

Hoe PIAS een legendarisch label werd: 'De centen moeten de muziek dienen. Niet omgekeerd'
© Wouter Van Vaerenbergh

[2019]

37 jaar nadat Michel Lambot zijn spaarboekje plunderde voor Winston & Julia en ruim een decennium na de eretitel in Frankrijk, krijgt PIAS een Lifetime Achievement Award op de MIA’s. ‘Als anderen zo’n prijs krijgen, denk je: ach, zoveel heeft dat niet te betekenen. Maar als jou die eer de beurt valt, ben je trots natuurlijk’, zegt Kenny Gates.

De erkenning is niet meer dan terecht. Vandaag werken er ruim 300 mensen voor PIAS en haar artiesten, in negentien kantoren overal ter wereld, maar nog steeds mogen de grote Belgische bands PIAS hun thuis noemen, van Bazart tot Oscar and the Wolf.

Het label blijft zijn grenzen verleggen. Vier jaar geleden kocht het Harmonia Mundi, een van de grootste onafhankelijke labels voor klassieke muziek, en in 2017 werd de Australische indiefirma Inertia overgenomen.

Op internationaal niveau is PIAS – op het oude continent – de vierde man. Het alternatief voor de drie zogeheten majors: multinationals Universal, Sony en Warner. Met dank aan België. ‘Dit land heeft meer kwaliteiten dan het vermoedt. De muzikale geschiedenis is klein, maar de beleving en de openheid zijn enorm. Dat is ideale humus voor een bedrijf dat lokaal wil denken en internationaal opereren.’

De voorbije veertig jaar is het vaarwater nooit rustig geweest, maar de laatste twee jaar is het merkbaar woeliger geworden, zegt Gates. ‘Voor de komst van streaming dacht iedereen dat er geen geld meer te verdienen was aan muziek, dat alles kapot zou gaan aan piraterij. Nu zie je dat de muziek weer investeerders aantrekt. Meer kapers op de kust dus, maar onze uitdaging blijft hetzelfde: doen wat we doen, maar groter, meer en beter, zowel op het muzikale als op het artistieke vlak. Voor elke Adele-plaat een As Heard On Radio Soulwax Pt. 2.’

Dit is een geactualiseerde versie van een artikel dat Jan Delvaux in 2012 voor Knack Focus schreef, naar aanleiding van de dertigste verjaardag van PIAS.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content