Hun bekendste wapenfeit is nog steeds Speakerboxxx/The Love Below (2003). Maar drie jaar eerder zaaide Outkast niet alleen de kiemen voor die klassieker, met het eigenzinnige album Stankonia ontketenden Big Boi en Andre 3000 een revolutie in de hiphop die zich tot op vandaag laat gevoelen.
Ze zetten Atlanta met een dikke rode stift op de hiphopkaart
Wanneer Andre ‘3000’ Benjamin en Antwan ‘Big Boi’ Patton, destijds beiden zestien jaar, begin jaren negentig elkaar leren kennen in een winkelcentrum in hun thuisstad Atlanta, bestaan er maar twee windrichtingen in de hiphop: oost en west, New York versus Los Angeles, Puffy en Biggie versus Dre en Tupac. Rappers vind je overal in de VS, maar de rivaliteit tussen die twee kampen beheerst de media. En dan komt Outkast met zijn debuut Southernplayalisticadillacmuzik (1994). Plots schuift een derde hond mee aan de dis: het zuiden, met Atlanta als epicentrum. Boegeroep, van oost én west, is Outkasts deel wanneer ze een jaar later op de prestigieuze Source Awards bekroond worden als beste nieuwkomers. ‘Al die kleingeestige mensen maken me moe. The South has something to say, that’s all I got to say’, sneert Andre 3000.
Albums twee en drie, ATLiens (1996) en Aquemini (1998), leveren het duo uitstekende reviews en verkoopcijfers op, en samen met onder meer Goodie Mob en het meidentrio TLC gaat Outkast de opmars van de ‘Southern rap’, ook bekend als ‘dirty south’, belichamen. Met hun relaxte, door p-funk en psychedelica beïnvloede sound blijven ze ondanks het succes wel nog buitenbeentjes. Die status verandert definitief met Stankonia. Met hun debuut hadden ze het zuiden op de hiphopkaart gezet, met Stankonia tekent Outkast een grote, rode cirkel rond Atlanta.
Niet dat het duo daarop een knieval maakt. Integendeel, Andre en Big Boi steken nog een tandje eclectische invloeden, variatie en uitzinnigheid bij. En dat betekent voor het eerst ook snedige uptemposongs, niet enkel donkerblauwe jams van zeven, acht minuten, zoals op Aquemini. Het levert hen vier Grammy-nominaties op, waarvan ze er twee verzilveren: eentje voor beste rapalbum en eentje voor de aanstekelijke single Ms. Jackson, als beste rapperformance. De outsiders zijn nu popsterren. Sommige fans van het eerste uur zien een commerciële demarche in Stankonia. Eigenlijk heeft de pop Outkast niet ‘gecorrumpeerd’, het is eerder andersom.
Eigenlijk is Stankonia geen rapalbum
Stankonia is de millenniumbug waarmee Outkast het hele netwerk van de hiphop besmet. Ze omzeilen de regels niet, ze vinden er simpelweg nieuwe uit. Dat maakt de eerste single van het album – B.O.B., kort voor Bombs over Baghdad – meteen duidelijk. Hectische drum-‘n-bassbeats, elektrosynths, een extatisch gospelkoor, een schurende gitaarsolo die in duel gaat met dj-scratches… B.O.B. is een wervelwind zoals de hiphop die nooit eerder heeft gekend. (En dit is een single, geen op het album weggemoffelde track.) Ook Red Velvet en Humble Mumble zitten vol nerveuze bleeps en opgedreven danceritmes, jaren voor producers als Gesaffelstein, Boys Noize en Daft Punk techno injecteren in de rap. Techno is trouwens iets waar Big Boi en Andre naar eigen zeggen dan nauwelijks naar luisteren. In de studio bivakkeren vooral rockhelden als Prince en Jimi Hendrix op de draaitafel. Je hoort hun invloed doorschemeren in de vlammende gitaarriffs van Gasoline Dreams, in de bezwerende funkjam Toilet Tisha en in afsluiter Stankonia (Stanklove), een van de songs waarop Andre 3000 de soulcrooner in zichzelf loslaat – in een tijd waarin een zingende rapper du jamais vu was. ‘Er zijn mensen die vinden dat we te ver van de hiphop afdrijven’, zegt Andre 3000 in Vibe. ‘Wanneer het geen kick- en snaredrum is, met dezelfde beat, plus een sample, dan is het blijkbaar geen hiphop. Dat vind ik saai, dus dat wil ik niet doen.’
Ze rappen over schoonmoeders en tienerzelfmoord
Om de impact van Stankonia ten volle te begrijpen moet je er de grote raphits van de jaren voordien bij halen: Will Smith schudt met zijn kont op Gettin’ Jiggy wit It, de Beastie Boys gaan de intergalactische toer op, Pras van de Fugees waant zich een Ghetto Superstar en Eminem breekt vermomd als Slim Shady door. De grootste hit van Stankonia is Ms. Jackson (#1 in de VS), waarin het duo over een achterwaarts gedraaide drumbeat een open brief schrijft aan hun (voormalige) schoonmoeders. Schoonmoeders!
Stankonia barst van het zelfvertrouwen en de bravoure, maar plaatst mea culpa boven machismo, sentiment boven silliness. Zo verkiest Andre ouderwetse onderbroekjes boven strings in I’ll Call B4 I Cum, waarin hij mannen oproept om als een ware gentleman tijd te nemen voor de seksuele noden van hun partner – ‘pause for your cause’. In We Luv Deez Hoez zijn het de geilaards die zich laten vangen aan fake nails en valse wimpers die de wind van voren krijgen. ‘Do you really wanna know about some gangsta shit?’ klinkt het in het refrein van Gangsta Shit, een afrekening met would-be-boefjes. Nee, liever breken ze een lans voor mentale weerbaarheid en bescheidenheid in Humble Mumble. In Toilet Tisha vertellen ze het verhaal van een tienermoeder die zichzelf van het leven berooft. Outkast breekt op Stankonia met alle hiphopclichés en doet dat door de luisteraar evenzeer te dwingen om na te denken als aan te sporen om zich te amuseren. Alle latere (emo)rappers die hun complexe zielenroerselen aan dertig lettergrepen per minuut op tafel gooien staan bij hen in het krijt.
Ze zijn de Laurel & Hardy van de rap
De meeste iconische hiphopduo’s vóór Outkast oogden en klonken alsof ze voor hetzelfde voetbalteam supporterden. Denk aan Run DMC, Gang Starr en Eric B & Rakim. In vergelijking met hen is Outkast eerder een bizar koppel, en dat zetten ze op Stankonia nog extra in de verf: Big Boi de ruige, maar spiritueel begaafde pooier en Andre 3000 de sociaal bewuste, excentrieke dandy, die ten tijde van Stankonia vlees en cannabis afzweert.
De grootste verwezenlijking van Stankonia is misschien wel dat Outkast met dit album de hiphop bevrijdt van zijn snobisme. Niet je thuisstad of -staat, de kleuren en merken waarin je je uitdost of stoere machopraat tellen, wel een individuele, progressieve houding ten aanzien van tekst en muziek. Anything goes, as long as it flows. Lang voor Young Thug de damescollectie van Yves Saint Laurent ontdekt, laat Andre zich al regelmatig in een jurk fotograferen. En zonder Stankonia zouden Kanye West, Frank Ocean, Kendrick Lamar en Janelle Monáe allicht niet de artistieke risico’s genomen hebben waarmee ze later potten breken. Monáe is trouwens ook een kind van Atlanta, net als Childish Gambino, Gucci Mane, Lil Nas X en de mannen van Migos. O ja, en ook ene Killer Mike, die op de Stankonia-track Snappin’ & Trappin’ een van zijn eerste grote kansen krijgt. Twaalf jaar later vormt hij met El-P een eigen dynamisch, Laurel & Hardy-achtig duo: Run the Jewels. In de woorden van Andre 3000: stank you smelly much.
Stankonia 20th Anniversary
Op 30/10 verschijnt op streamingplatforms een uitgebreide versie van het album met onuitgegeven remixes. Vinyl Me Please releaset ook een exclusieve nieuwe vinyleditie, alleen voor leden.
Stankonia
Verschijnt op 31 oktober 2000.
Telt 24 tracks en interludes, goed voor een propvolle cd van 73 minuten.
De gasten onder meer Erykah Badu, Killer Mike, CeeLo Green en Sleepy Brown.
De hits So Fresh, So Clean en Ms. Jackson, waar het duo een Grammy voor wint.
De geheimtip de door elektro bezwangerde p-funk van Red Velvet.
De sample Strawberry Letter #23 door The Brothers Johnson in Ms. Jackson.
De beste lines ‘For all its worth, girl, what’s your frequency / And can I come there frequently?’ in Slum Beautiful.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
