Hoe IKRAAAN op haar debuut ‘Geestelijke Gezondheidszorg’ vrede sloot met haar schaduw
Ikraaan bezingt haar en uw psychisch leed op Geestelijke gezondheidszorg. Maar na anderhalf jaar corona-uitstel is dat debuutalbum gelukkig meer tijdscapsule dan live verslag van haar donkerste dagen. ‘Zo’n song als Dode bloem stroomt er eerst uit en pas als ik dat herlees blijkt dat te gaan over hoe ik het leven op dat moment niet meer zie zitten.’
Overleven.
Over het leven.
Heel mijn leven is een dode bloem.
Geen lichtinval, dus val ik om.
(Dode bloem)
De lichtpuntjes zijn dungezaaid op Geestelijke gezondheidszorg, het Nederlandstalige debuutalbum van Ikraan Mohamed Haji, artiestennaam: ‘IKRAAAN’ (drie a’s, gestileerd in hoofdletters). Zonder al te veel verbloeming zingt ze over haar mentale sores (en die van anderen), haar diepste dalen en het sluimerende gevoel er simpelweg niet meer te willen zijn. Het grootste lichtpunt is misschien wel dat het gros van de songs ondertussen anderhalf tot twee jaar oud is en nog weinig representatief is voor hoe ze vandaag in het leven staat. Sinds ze zich in De Nieuwe Lichting 2020 liet opmerken met Reflectie, een soultrapsong druipend van de zelfhaat, heeft ze een lange weg afgelegd. ‘Ik dacht niet dat ik daar ooit uit zou raken’, vertelt ze. ‘Het heeft ook tijd en therapie gekost. Maar het is me gelukt. Ik merk aan de reacties op Dans en Dode bloem, de twee songs van het album die al verschenen zijn, dat ze ook een impact maken. Het helpt om anderen over hun problemen te horen zingen. En niet alleen over de donkere shit. Er zit ook echt wel hoop in mijn muziek, denk ik.’
Ik ken mensen met een kwaadaardige, antisociale kant die te verklaren valt door hun verleden. Ik heb ook mijn deel aan shit gehad, maar daarom ga ik nog geen anderen pijn doen.
We zitten in een repetitiehok van muziekcentrum Volta in Anderlecht. De Mechelse Ikraaan woont er in de buurt met een vriendin. Ze zit wat onderuitgezakt, praat zacht en staart wat naar een witte muur links van mij.
En naar het drumstel rechts.
Naar haar schoenen.
In haar glas water.
‘Sorry, maar oogcontact vind ik nogal ongemakkelijk.’
Is dat een nieuwe bedenking? Toen we elkaar twee jaar geleden spraken, leek dat namelijk geen probleem.
Ikraaan: Toen was ik allicht aan het faken. Ik doe dat mijn hele leven al, omdat de maatschappij dat lijkt te verwachten. Maar eigenlijk kopieer ik op zo’n moment de houding en intonatie van mijn gesprekspartner. (denkt na) Binnenkort word ik uitgebreid getest op autisme, op advies van een psychiater. Dat zou héél veel verklaren. Al kan het ook gewoon lijken alsof ik autisme heb, vanwege mijn moeilijke jeugd en de hechtingsproblemen die ik toen ontwikkeld heb.
Niet iedereen wil die diagnose laten stellen. Omdat je dan ook onvermijdelijk in een hokje geduwd wordt.
Ikraaan: Het is belangrijk dat ik eindelijk uitsluitsel krijg. Ik zou ook niet weten waarom ik me daarvoor moet schamen. Niemand is ‘normaal’. Met de juiste diagnose kan ik het ook beter uitleggen aan mensen die me nu soms wat bot en onbeleefd vinden communiceren. Hopelijk betekent dat ook dat mensen zich iets meer aanpassen aan mij, zodat ik minder hoef te doen alsof. (droog) Het zou echt steek houden, ook op professioneel vlak. Ik ben goed in wat ik doe omdat ik heel goed in mijn werk kan verdwijnen. Muziek is een obsessie, een hyperfocus, mijn hele leven. Het is het enige wat ik graag doe en waarover ik makkelijk praat. Handig wel. Het geeft mensen een houvast om met mij te communiceren: op zijn minst kunnen we het over muziek hebben. Mocht ik geen artiest zijn, denk ik dat het met mij soms lastig communiceren zou zijn.
Onlangs hoorde ik Dirk van Meer, een Nederlandse chemicus en auteur met asperger, in de Nerdland-podcast vertellen hoe hij zichzelf ‘normaal’ sociaal gedrag had aangeleerd. Wat voor velen natuurlijk komt, kun je ook terugbrengen tot een te memoriseren lijst aan regeltjes en conventies.
Ikraaan: Snap ik, maar ik weet niet of dat voor mij de beste manier is. Als je de hele tijd moet faken, raak je gewoon uitgeput. Waarom zou ik trouwens moeten doen alsof ik níét constant overprikkeld ben in groep, louter om anderen een comfortabel gevoel te geven.
Ik ken de sociale regeltjes. Ik heb ze op afstand grondig bestudeerd. Soms zijn die handig – voor een vlotte communicatie of om iemand niet te kwetsen – maar ik zie vooral de fouten in het systeem. Iemand die die regeltjes perfect beheerst, kan die bijvoorbeeld ook gebruiken voor sluw en onoprecht gedrag. Misschien komt mijn absolute eerlijkheid soms wat onbeleefd over, maar je weet wel altijd perfect wat je aan me hebt.
Ergens tussen twee lockdowns in wisselde Ikraaan van platenlabel. Ze ging met Geestelijke gezondheidszorg aankloppen bij Top Notch, de hiphophofleverancier waarvan ze vijf jaar geleden, naarstig zoekend naar haar eigen stem, het geluid nog probeerde te kopiëren. Mild Nederlands accent incluis. ‘Nu ben ik naar Top Notch gestapt met een afgewerkt product’, vertelt ze. ‘Zelfs het artwork lag al klaar. We zijn commerciële partners, maar ze mengen zich niet in mijn creatief proces. Ik hou liefst zoveel mogelijk zelf in handen, om zeker te zijn dat het 100 procent Ikraaan blijft. Vroeger duwde men mij al eens in een richting waar ik niet helemaal thuishoorde.’
‘Ikraaan is uniek op het vlak van teksten, missie en de buiginkjes die ze in haar stem maakt’, bedacht Justine ‘Tsar B’ Bourgeus, die enkele nummers van de plaat producete, zich ooit. Je laat je gewoon niet makkelijk in een specifieke hoek duwen.
Ikraaan: Het overstijgt genres, ja. (denkt na) Ik heb de laatste jaren wat research gedaan naar wat er aan Nederlandstalige muziek bestond. Om te zien hoe mijn muziek zich daartegenover verhield.
En?
Ikraaan: Nogal veel schlagermuziek. (lacht) Het is vreemd om volwassen mannen op zo’n emotioneel onderontwikkelde manier over de liefde te horen zingen, maar goed, als dat tot de Vlaamse cultuur behoort dan is dat maar zo. Ik bleef vooral achter met het gevoel dat we nog niet helemaal onderzocht hebben wat we zo nog met Nederlandstalige muziek kunnen.
Je ep Happy Pill viel nog onder de noemer soultrap, maar daar lijk je nu wel klaar mee. Waar zou je een eclectisch album als Geestelijke gezondheidszorg plaatsen?
Ikraaan: Klassiek elektronische jazz. Dat zal wel niet helemaal kloppen, maar hey, zo zie ik het. Je moet een nummer als Dans of Zwarte vijvers eens vertalen. ( zet Zwarte vijvers in) ‘Jump with me in dark waters, and blow life back into me.’ Dat klinkt toch zeer jazzy? Het grappige is dat ik hoegenaamd niet naar jazz luister, maar blijkbaar is dat wat eruit komt als ik mijn eigen melodieën schrijf. Daardoor klinkt Geestelijke gezondheidszorg ook anders dan mijn ep. Toen zat ik nog vast aan de soultrapbeats die ik online ging zoeken.
Je beperkt je niet tot je eigen mentale problemen. Dans gaat bijvoorbeeld over een drugsverslaafde egomaan.
Ikraaan:(knikt) Ik heb nooit een psychose of een cokeverslaving gehad. Maar ik ken zo wel mensen. Zeer kwetsbaar maar tegelijk vol grootheidswaan. Problemen negerend met behulp van drugs en een kwaadaardige, antisociale kant die te verklaren valt door hun verleden. Al zou dat nooit een excuus mogen zijn. Ik heb ook mijn deel aan shit gehad, maar daarom ga ik nog geen anderen pijn doen.
Geestelijke gezondheidzorg probeert een eerlijke weergave van mentale problemen te zijn. Je hebt mensen met angst- of eetstoornissen, je hebt mensen met PTSS, maar je hebt net zo goed zulke mensen. We doen alsof die enkel in de marge bestaan, maar er lopen echt veel meer psychopaten rond dan we denken.
Heeft je therapeut de plaat al mogen beluisteren?
Ikraaan:(lachje) Deels. Ik heb hem een paar nummers voorgelegd om me te helpen begrijpen waarover ze gaan. Gevaarlijk, want dat gaf hem extra werktuigen om echt diep te graven. Waardoor je soms op inzichten botst waar je eigenlijk nog niet helemaal klaar voor was. Als ik schrijf, geef ik mijn onderbewustzijn de vrije loop en pas achteraf geef ik er betekenis aan. Zo’n song als Dode bloem stroomt er eerst gewoon uit en pas als ik dat herlees blijkt dat te gaan over hoe ik het leven op dat moment niet meer zie zitten. In de psychologie heet dat dissociatie.
Wanneer ik schrijf, denk ik nooit hoe ik me bij die woorden voel. Ik heb ook niet per se het gevoel dat ík iets geschreven heb.
Een ontkoppeling van eigen gevoelens of gedachten. Maar hoe gaat dat praktisch in zijn werk?
Ikraaan: Ik schrijf vrij zielloos en technisch. Het enige waaraan ik op zo’n moment denk, is dat alles moet rijmen, maar nooit aan hoe ik me bij die woorden voel. (droog) Blijkbaar werkt die dissociërende manier voor mij, maar het blijft wel eng. Ik heb het zelfs moeilijk om krediet te nemen voor mijn album, omdat ik niet per se het gevoel heb dat ík dit geschreven heb.
Schrik je soms van wat je zelf geschreven hebt?
Ikraaan: Het is interessant om achteraf uit te zoeken waarover het gaat, maar ik ben nooit echt geschrokken. Enkel over Ik val diep heb ik me lang gegeneerd, maar om andere redenen. Mijn producer vroeg of ik nog ergens een audio-opname had liggen waarin ik zelf aan het woord was. Die wilde hij in dat nummer verwerken. Ik heb hem uiteindelijk een spraakbericht doorgespeeld dat ik in de zomer van 2020 naar mezelf had gestuurd.
‘Ik hoop dat ik gelukkiger word’, klinkt het daarin heel broos en kwetsbaar. ‘Ik hoop dat ik de kracht vind, iedere dag, om er nog steeds te zijn. Ondanks dat alles heel verloren lijkt. Of heel veel pijn doet.’
Ikraaan: Ik voelde me in die maanden zo slecht dat ik dagelijks in het rond belde, tot ik zelfs mijn vrienden niet meer lastig durfde te vallen met mijn problemen. Dus nam ik maar spraakberichten aan mezelf op, om er toch maar over te kunnen praten. (stil) Praten tegen jezelf omdat je niemand hebt die wilt luisteren? Beetje zielig toch? Ik had daar vanop een afstand over kunnen zingen, veilig verpakt in wat metaforen, maar nu hoor ik keer op keer mijn eigen stem die bijna breekt, net voor ik in huilen zou uitbarsten. Ik heb dat ondertussen een plaats gegeven, maar toch wil ik telkens nog mijn jongere zelf troosten. En zeggen wat een doodzonde het was dat mensen haar zo klein en nutteloos hadden doen voelen.
Mag ik vragen wat er die zomer gebeurd is?
Ikraaan: Ik kwam net uit een driejarige relatie met een psychologisch en fysiek gewelddadige partner. Ik heb dat lang gewoon toegelaten omdat ik nu eenmaal zo in elkaar zat. Toen toch. Zonder in detail te treden: ik heb als kind veel meegemaakt en als je dan later als volwassene geen hulp zoekt om die zaken te verwerken, dan trek je de verkeerde vrienden en partners aan. Omdat je jezelf hebt ingeprent dat liefde nu eenmaal op die manier werkt. En dat je verdient wat je krijgt. Want je hebt nooit anders geweten.
‘Generatietrauma’s, voor eeuwig vervloekt’, zing ik in Moord op haar. ‘Wandelend door een bos, nog steeds op zoek naar haar.’ Als je die cyclus van trauma niet doorbreekt, geef je het gewoon door aan de volgende generatie. Je mag het verleden gebruiken als verklaring waarom je zo bent geworden, maar nooit als een excuus voor je daden vandaag. Het leven is niet eerlijk, maar pak je problemen aan en probeer op zijn minst om het beter te doen. Anders is de kans groot dat jij op jouw beurt levens gaat ruïneren.
Hoe gaat het ondertussen met jou?
Ikraaan: Echt heel goed. Die situatie met mijn ex heeft me op een onzachte manier met mezelf geconfronteerd, maar in plaats van haatdragend te zijn, heb ik de kans gegrepen om mezelf te bevragen. ‘Hoe ben ik in deze situatie geraakt?’ ‘Waar heb ik mezelf niet gerespecteerd?’ ‘Waar heb ik mijn grenzen niet gesteld?’ En ik heb zelfliefde gekweekt. Ik kan eerlijk zeggen dat ik gelukkig ben met mezelf vandaag, en met de mensen rondom mij. Ik zit ook veel minder op Instagram: ik werd er onrustig van en leek constant in strijd met mezelf.
Je gebruikte dat platform ook wel om je uit te spreken over de treurige staat van onze gezondheidszorg of over racisme.
Ikraaan: Ik spreek me nog steeds uit, maar ik moest duidelijk werken aan mijn communicatie. Als je vertrekt vanuit woede en niet nadenkt over de manier waarop je iets brengt, luistert niemand. Mensen zien dan enkel een kwade twintiger. Voor alle duidelijkheid: mijn kwaadheid is niet misplaatst, de fragiliteit van anderen is misplaatst. Maar aan het eind van de dag wil ik vooral dat mijn boodschap aankomt, dus let ik een beetje op.
Geestelijke gezondheidszorg is vooral de speeltuin geworden van De Clown, een extravert alter ego dat ontstaan is in die rotperiode in 2020.
Ikraaan: Nog vroeger zelfs. Een jaar eerder belandde iemand die dicht bij mij stond in een zware psychose. Dat was hartverscheurend, uitputtend en uiteindelijk heb ik die persoon moeten laten opnemen. Toen is De Clown ontstaan, als een soort coping mechanism. Meteen daarna ben ik aan het album begonnen, met De Clown als een soort alles overschouwende dirigent die niet alleen voor mij spreekt maar net zo goed voor anderen. Voor de mensen over wie Dans bijvoorbeeld gaat. Voor de mensen die mij pijn hebben gedaan. Door De Clown de teugels te geven verval ik ook niet in goed en kwaad op het album. Het is ook allemaal veel grijzer. (denkt na) Het is een eerlijker album geworden omdat ik afstand neem van mijn emoties.
Ik snap hoe dat helpt in het schrijfproces en op het podium. Maar is het ook een gezond verwerkingsmechanisme?
Ikraaan: O nee, dit is heel ongezond. En die nummers zijn behoorlijk toxisch voor mij. Helend, maar ook toxisch. Dat is nu eenmaal wat trauma is. Maar ondertussen heb ik met die emoties gedeald, zelfs al zing ik er nog over. Ik ben klaar om verder te gaan. De Clown moet dus sterven. Ik wil die niet blijven uitmelken. Verwacht je op de volgende plaat maar aan een paar happy nummers. Niet omdat ik die per se wil maken, maar omdat ik nu eenmaal happy ben.
Ondertussen moet je wel nog die donkere teksten op het podium brengen. Wringt dat?
Ikraaan: Onlangs, in het voorprogramma van Amenra, heb ik voor het eerst gehuild op het podium. Ik was echt iets aan het kanaliseren. Ik zweefde wat boven mezelf uit en zat weer in dat oude verdriet. Denk aan het einde van de Pixarfilm Soul, wanneer hij opstijgt terwijl hij intens piano speelt. Dat gevoel. Een show waarin ik kan wenen om mijn eigen woorden is een geslaagd optreden. In wezen is dat – nog steeds – een verwerkingsproces, zelfs al voel ik me vandaag beter. Vroeger wilde ik die herinneringen wegduwen, maar zo werkt het niet. Je moet op de een of andere manier vrede zien te sluiten met je schaduw.
Geestelijke gezondheidszorg
Uit op 22/4 bij Top Notch. Ikraaan presenteert het album op 5/5 in Het Bos, Antwerpen en op 13/5 in de AB, Brussel. Alle info: hetbos.be en abconcerts.be
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Ikraaan
Geboren in 1997, in Mechelen, als Ikraan Mohamed Haji.
Maakt een opgemerkte passage in De Nieuwe Lichting 2020 met het nummer Reflectie. Later dat jaar volgt de ep Happy Pill.
Levert in 2021 met Vandaag het themalied voor FC United, de Canvasreeks over racisme in het voetbal.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier