Het recept van Cigarettes After Sex: geile praatjes voor en door verlegen mensen

‘So you open your dress and show me your tits’: de Amerikaanse zwijmelpop van Cigarettes After Sex mikt veel directer op uw kroonjuwelen dan u zou denken. Dat is minstens een beetje te danken aan My Bloody Valentine en de rest van de shoegaze-scene.

Elke generatie zet zich af tegen de vorige, het is een cliché zo oud en zo groot als de popmuziek zelf. Na de ruwe punk kwam de gladde disco. Zodra de grunge van de jaren negentig een instituut was geworden, gingen bands massaal lo-fi. Ook op de hardrock van jaren zeventig werd zo gereageerd. Bands als Cocteau Twins wilden hun gitaren niet meer rechtstreeks in versterkers pluggen of rondspringen op een podium. Dat deden de Black Sabbaths van deze wereld immers al jaren. Plots waren effectpedalen, vervormde stemmen en ingetogen shows hip. De nieuwe golf verzamelde een kleine, toegewijde groep fans achter zich, maar de muziekpers was sceptisch en doopte het genre lachend shoegaze.

Nog een muzikaal cliché: elke generatie zet zich af tegen de vorige, maar grijpt maar al te graag terug naar die dáárvoor. Dat geldt voor de Texaanse band Cigarettes After Sex, die vrijdag haar tweede album Cry uitbrengt. Greg Gonzalez en de zijnen delen heel wat met shoegazers: ze houden van reverb, geven statische concerten en vooral: ze praten over wat er tussen de lakens gebeurt. Of liever: ze zingen wat ze tussen de lakens zouden zeggen.

***

‘Bekrompen middenklasse-amateurs’ en ‘pedante introverten’, zo werden shoegazers volgens muziekjournalist Ian Gittins genoemd. Logisch: het publiek was het gewend om ingepakt te worden met een rock-‘n-rollattitude, niet om naar een groep timide muzikanten te gapen die op hun beurt al hun concentratie nodig hadden om de pedalen aan hun voeten te bedienen. ‘Je kan gewoon niet spelen zoals wij doen als je over het podium stuitert’, zegt Kevin Shields van My Bloody Valentine in een interview met The Quietus.

Hij overtuigde de pers niet: NME-journalist David Quantick hield er een wekelijkse satirische column op na, ‘Memoirs of a Shoegazing Gentleman’. Quantick stelde er de shoegazers voor als aristocraten op een eliteschool. Al behoorden de meeste muzikanten helemaal niet tot de hogere klassen. Ze waren niet rijk, wel afstandelijk, maar dat werd onterecht geïnterpreteerd als arrogantie. ‘Veel shoegazers waren verlegen en introvert’, vertelt Robin Guthrie van Cocteau Twins aan Gittins in diens Shoegaze: An Oral History. ‘Ze hielden niet van aandacht, net zoals ik’. Hetzelfde verhaal bij Lush: de band verdraaide het zanggeluid niet omdat dat hip klonk, maar omdat zangers Miki Berenyi en Emma Anderson onzeker waren over hun prestaties. Het publiek was evenmin zelfzeker, zo bleek uit een studie van Auckland University of Technology. Een voorkeur voor reflectieve of moeilijke muziek – waar shoegaze onder valt – zou gepaard gaan met een laag zelfbeeld, en dan vooral bij de mannelijke deelnemers.

Dat shoegazefans vaak verlegen zijn, is niet zo gek, weet iedereen die naar pakweg Loveless van My Bloody Valentine luistert. Dat merk je ook op live-optredens. In andere genres zijn dat collectieve ervaringen, op een shoegaze-show gebeurt er zoveel dat je bijna niet met elkaar kan praten en wel intensief moet luisteren. De teksten zijn vaak amper te verstaan – hoeveel van Cocteau Twins’ Heaven or Las Vegas kan je écht meezingen? -, laat staan te interpreteren. Shoegaze laat je alleen met je gedachten. Of zoals Robin Guthrie het in shoegazedocumentaire Beautiful Noise verwoordt: ‘Het genre geeft je veel ruimte om na te denken’.

Verder is het live ook gewoon heel luid. Kevin Shields van My Bloody Valentine kocht oordoppen voor zijn publiek. Zelf heeft hij last van tinnitus, zijn toenmalige vriendin en medebandlid Bilinda Butcher kreeg te kampen met een geperforeerd trommelvlies. Maar macho werd die geluidsmuur nooit. Shields en co sloegen geen gitaren kapot en paradeerden niet met hun borsthaar zoals de bands voor hen. ‘Ik was de overdreven egorock van U2 en Simple Minds beu’, zegt Mark Gardener van Ride aan Gittins.

Ook op vlak van gender zette shoegaze zich af tegen het mannenbastion dat de rock toen was. My Bloody Valentine en Lush bestonden voor de helft uit vrouwen, zonder er een statement van te maken. En zoals de stemmen van Bilinda Butcher en Kevin Shields samensmelten, verbindt shoegaze noise en melodie. Shields noemt het genre in The Guardian een combinatie van ‘onverzoenbare kracht en een fragiel gevoel van onzekerheid’. Dat zou je kunnen lezen als een combinatie van (heel) stereotiepe mannelijkheid en vrouwelijkheid.

Maar halverwege de jaren negentig stelden Nirvana en Britpop volgens Shields ‘de oude energie opnieuw in’. Gendergelijke bands werden vervangen door wat Vice ‘de verheerlijking van gefrustreerde, witte, mannelijke arbeiders’ noemt. Shoegaze moest plaatsmaken voor grunge en britpop, de muziekbladen haalden opnieuw opgelucht adem. Of toch tot de heropleving van enkele jaren geleden, want ondertussen brachten de shoegazelegendes van toen – denk Ride, Slowdive, Swervedriver, Lush, My Bloody Valentine en The Jesus And Mary Chain – opnieuw platen uit.

Tegelijkertijd zocht Greg Gonzalez van Cigarettes After Sex in de trappenhal van zijn universiteitscampus in Texas naar de ideale echo voor zijn eerste ep. Gonzalez heeft goed geluisterd en gekeken naar de schoenstaarders die hem voorafgingen. Zijn androgyne stem klinkt alsof Bilinda Butcher en Kevin Shields een kind hebben gemaakt en op articulatiecursus hebben gestuurd. Hij houdt zijn nummers en zijn podiumpresence zo simpel mogelijk. Gonzalez’ uitleg is al even eenvoudig: ‘We proberen zo eerlijk mogelijk te zijn.’ Een uitspraak waar je Mark Gardeners kritiek op U2 en Simple Minds perfect naast kan leggen.

Maar wat Cigarettes After Sex misschien het meest verbindt met de shoegaze, is hoe de band over seks schrijft.

***

Van My Bloody Valentine wordt gezegd dat elk nummer over orale seks gaat. Het nummer Swallow zegt eigenlijk al genoeg: ‘Swallow, swallow (love)/ Into my mouth / Close / The door / I want / You more‘.

Dat zou pervers kunnen klinken, maar niet in de handen van My Bloody Valentine. Het nummer gaat over seks, maar lijkt het lichamelijke te overstijgen. ‘De nummers van Led Zeppelin gaan over seks willen. Wij deden het! We schrijven van binnenuit, niet omgekeerd’, is de uitleg van Shields (11).

Ook over Cigarettes After Sex wordt gezegd dat elk nummer over seks gaat, en dan in eerste plaats over seks die Gonzalez zelf beleeft. De teksten zijn soms even onverbloemd als die van Swallow: ‘So you open your dress and show me your tits‘ (Sunsetz) en ‘Well I know full well that you are the patron saint of sucking cock‘ (Young&Dumb). Niet meteen vertederend.

Maar net als Shields kan ook Gonzalez op een heel kwetsbare, bijna verontschuldigende manier geile praat verkopen. Zelf noemt hij het ‘bedroom talk‘, alsof je je lief voor de eerste keer vraagt om dirty te praten. ‘Alsof hij pas vorige week voor het eerst een naakte vrouw zag en nog steeds wankelt van de ervaring’, schrijft The Guardian. Dat ook.

Hoe dan ook slaagt Gonzalez in zijn opzet. ‘Ik probeer botte dingen te zeggen en het lief te laten klinken’, zei hij in het Australische magazine The Brag. Dat heeft hij gemeen met shoegaze. En zoals shoegazers zich afzetten tegen Led Zeppelin en andere hardrockbands, hekelt Cigarettes After Sex machogedrag. Dat van zijn liefdesrivaal in John Waynebijvoorbeeld: ‘Baby, he’s got to be crazy / Living like he’s John Wayne / Always facing the world or chasing the girl‘. Het nummer kreeg de naam van filmster John Wayne, die vaak de rol van een oorlogsheld – groot, stoer, succesvol, snap je – speelde.

Goed, dat alles maakt van Cigarettes After Sex niet zomaar shoegaze. De band heeft geen alomvattende geluidsmuren die van de uitbundigste extravert een overthinker maakt. Maar misschien is Cigarettes After Sex wel de band die verlegen rock met succes uit een introverte, door muziekpers onbegrepen niche haalt.