Geen Niels Destadsbader, wel Bart Kaëll: dit is de eerste canon van het Nederlandstalige lied

Vijf jaar lang werkte Peter Van Dyck aan ‘Watskeburt, Lage Landen?’, zijn samenvatting van ruim zeventig jaar Nederlandstalige muziek: ‘Ik geloof dat Brihang en Tourist LeMC de tand des tijds zullen doorstaan.’

Het gaat goed met het Nederlandstalige lied, dank u. Terwijl in Nederland Ronnie Flex, Frenna en andere rappers Spotify veroveren in hun moerstaal, vullen bij ons popartiesten als Niels Destadsbader, Tourist LeMC en Bazart Lotto Arena’s en Sportpaleizen. Ook voor de artiesten uit het verleden is er weer meer aandacht, met dank aan – vooral – de Lage Landenlijst die Radio 1 en enkele Nederlandse regionale zenders sinds enkele jaren uitzenden.

Een geschiedenisboek over Nederlandstalige muziek kon niet eeuwig op zich laten wachten en is er nu. In Watskeburt, Lage Landen? bundelt journalist Peter Van Dyck zo’n zeventig jaar liedkunst, van Willy Alberti tot Willie Wartaal en weer terug. Het heeft Van Dyck, die ooit voor Joepie en Knack Focus schreef, vijf jaar en 498 pagina’s gekost en heeft geleid tot wat de auteur zelf een ‘eigenzinnige’ canon noemt.

Eigenzinnig mag je het boek zeker noemen. Er staan zelfs nummers in die dit jaar nog zijn uitgebracht, zoals Steentje van Brihang en Gorik pt. 1 van Zwangere Guy. ‘Ik waag me op glad ijs door iemand als Brihang samen te bundelen met pakweg André Hazes of Boudewijn De Groot, maar ik geloof echt wel dat zijn muziek de tand des tijds zal doorstaan. Hetzelfde met Tourist LeMC of De Jeugd van Tegenwoordig.’ Zelfs de Nederlandse rapper Boef, wat uit de gratie gevallen nadat hij vorig jaar twee meisjes kech oftewel hoer noemde, krijgt een vermelding: ‘Habiba blijft een goed nummer, controverse of niet.’

Tekst gaat verder onder de video.

Ook in het hoofdstukje over hitmachines maakt Van Dyck aparte keuzes. Marco Borsato en Leopold 3 halen de selectie – die laatste groep staat in het boek beschreven als ‘het Belgische antwoord op de Pet Shop Boys’ – maar Niels Destadsbader, in Vlaanderen toch de man van het moment, haalt de selectie niet. ‘Ik geloof dat Niels een tent in vuur en vlam kan zetten en gun hem zijn succes echt wel, maar zijn liedjes doen mij te weinig, terwijl ik heel wat nummers van bijvoorbeeld Clouseau echt authentiek vind.’

Verder vermeldt Van Dyck ook zo goed als geen schlagerzangers – Willy Sommers wordt slechts vermeld in de marge – maar geeft hij wel een pluim aan Bart Kaëll: ‘Als vertolker steekt Bart er in dat genre bovenuit, maar ik was nooit zo onder de indruk van zijn songmateriaal. Tot ik Liefde voor muziek zag, waar hij liedjes van onder meer Stef Kamil Carlens coverde en vol passie over zijn vak praatte. Toen zag ik in dat hij toch wel een niveautje hoger zit dan pakweg Luc Steeno of Jo Vally. Nummers als Het regent in mijn hart en Op mijn fiets bewijzen dat ook.’

Tekst gaat verder onder de video.

Tot slot nog eentje voor de kinderen: Samson & Gert is geen canonmateriaal, maar K3 wél. ‘In de K3-nummers zitten heel wat slimmigheidjes. Tekstschrijver Alain Vandeputte is heel consciëntieus bezig met zijn vak, terwijl Gert en Samson voor mij meer als fabriekswerk aanvoelen.’

Nederlanders zijn trotser

Watskeburt, Lage Landen? ligt in de lijn van veel andere boeken die de afgelopen jaren verschenen zijn, het werk van belpop-kenner Jan Delvaux op kop, maar is toch uniek, vooral omdat Van Dyck bewust over Vlaanderen én Nederland schrijft. ‘Dat zou eigenlijk evident moeten zijn. Ik heb een tijd meegemaakt waarin het dat ook was en dat een groep als Doe Maar hier even populair was als in Nederland. Maar dat is veranderd eind jaren tachtig, door onder meer de komst van de commerciële televisie. Gek genoeg trekken de muzikanten zich van die scheiding tussen de Lage Landen niets aan. Denk maar aan Zoutelande van de Nederlandse band BLØF en Geike Arnaert of aan de samenwerkingen die onze rappers aangaan. Het zijn precies enkel de media die niet over het muurtje durven te kijken.’

‘Nederlanders zijn sowieso trotser op de muziek in hun moedertaal. Zij hebben natuurlijk ook een cabarettraditie. Die heeft het voor Nederlandse muzikanten heel gewoon gemaakt om liedjes in het Nederlands te schrijven. Bij ons is dat toch pas de laatste tien jaar uit het verdomhoekje gekomen.’

Verder vindt Van Dyck het moeilijk om verschillen aan te duiden tussen de Vlamingen en de Nederlanders. ‘Er is overal zo’n verscheidenheid aan genres en artiesten dat het heel moeilijk is om in algemene bewoordingen over iets als ‘de’ Vlaamse muziek te spreken. Ik heb wel de indruk dat de Nederlanders wat breedsprakiger zijn. Dat cabaret, hé. Vlamingen laten meer open in hun teksten, ze schilderen met eenvoudige vegen. Al geldt dat evengoed voor Spinvis en zelfs voor iemand als Toon Hermans. Luister maar eens naar Café Biljart.

Tekst gaat verder onder de video.

De boodschap van Watskeburt, Lage Landen? is duidelijk: we mogen best trots zijn op ons muzikale erfgoed aan beide kanten van de landsgrens. ‘Ik hoor soms mensen zeggen dat ze niet naar Nederlandstalige muziek luisteren’, zegt Van Dyck, ‘en ik vind dat heel raar. Want wat is er dan zo anders aan die muziek? Misschien vinden mensen een tekst die recht binnenkomt confronterend? In het Nederlands kom je niet weg met de platitudes die je zo vaak in Engelse of Italiaanse liedjes hoort. Je mag ook niet forceren met je tekst, want dan komt het niet over. Maar ik heb in het boek voldoende voorbeelden gegeven dat er tussen het banale en het gekunstelde zoveel prachtige dingen zijn gemaakt.’