Billie Eilish is de perfecte popster voor deze fucked-up tijden

Geert Zagers
Geert Zagers Journalist bij Knack Focus

Twintig jaar nadat Britney Spears voor het eerst van zich liet horen, introduceert Billie Eilish een ander soort popster. Een popster zonder radiovriendelijke singles, smachtende teksten of valse glimlach. Een popster voor nieuwe tijden.

Eind februari, Brussel. Het ruikt naar teen spirit aan de ingang van La Madeleine. Teen spirit en blauwe haarverf, om precies te zijn. 1400 tieners, overwegend meisjes, lopen naar binnen met het soort gespannen zenuwachtigheid dat enkel zestienjarigen op hun eerste optreden kunnen hebben. De kapsels vallen op. Tientallen meisjes hebben hun haar blauw gespoten met goedkope spuitbussen verf – enkelen doen het gewoon aan de ingang, net voor ze binnengaan. Het is de signature look van Billie Eilish, de zeventienjarige Amerikaanse popster die hier zo meteen op het podium zal verschijnen en die eind maart haar debuutalbum uitbrengt.

Een zeventienjarig meisje dat haar vader nog mee moet nemen op tour, maar haar fans laat scanderen dat ze zichzelf willen enden. Dat klinkt niet als de volgende Britney, Taylor of zelfs Ariana.

Er staan geen dikke rijen mensen zonder ticket buiten, maar dat was vooral omdat dat bij voorbaat al hopeloos was. Nochtans: toen het concert najaar 2018 werd aangekondigd, was er geen stormloop. Het duurde zelfs even voor de zaal uitverkocht was. Pas begin dit jaar ontplofte het plots. 12.000 mensen staan op de wachtlijst. Dat zijn meer wachtenden dan er voor Nick Cave in De Roma zijn.

Dat is overigens niet enkel in Brussel het geval. Het is een wereldwijd fenomeen. In Nederland speelde Billie Eilish een show met een gelijkaardige capaciteit. Toen radiozender 3FM tickets verlootte, belden 10.000 fans in. Op Ticketswap werden er 10.000 tickets gevraagd, nul aangeboden. In Australië was er ophef toen de doorverkoopprijzen van tickets boven de 800 dollar stegen. Het is niet duidelijk hoe dat gekomen is. Ofwel hebben de boekers Billie Eilish en haar publiek onderschat en haar per ongeluk wereldwijd in te kleine zalen geprogrammeerd. Ofwel was het een listige keuze om kleinere zalen aan te doen – ‘underplayen’, in industriejargon – en de buzz zijn werk te laten doen. Wat de reden ook is, het statement is overgekomen. Er wordt heel, heel hard geschreeuwd als Billie Eilish op het podium verschijnt.

Kees de Koning, de baas van het label Top Notch, zei niet zo lang geleden in dit blad dat zestienjarige meisjes en niet veertigjarige muziekjournalisten en -samenstellers bepalen wie de sterren van morgen zijn. Als dat klopt, staat de popmuziek op het punt om een nieuwe wending te nemen. Geleid door een zeventienjarig meisje in een oversized hoodie en met een voorliefde voor spinnen die zingt dat ze de lijken van haar vrienden in de kofferbak heeft liggen. Een meisje dat bij wet verplicht is om haar vader mee te nemen op tour, maar haar fans laat scanderen dat ze zichzelf willen enden. Dat klinkt niet als de volgende Britney Spears, Taylor Swift of zelfs Ariana Grande en dat is ze ook niet. Billie Eilish wordt een superster, maar niet zoals we supersterren tot hiertoe kenden.

De zestienjarige meisjes zijn alvast héél zeker van hun stuk.

***

De kans bestaat dat het nieuws dat ze Pukkelpop mocht headlinen de eerste keer was dat u van Billie Eilish hebt gehoord. Plots was ze overal, als een zoveelste hype die je hebt gemist als je één keer met de ogen knippert. Dat is niet het geval. Ja, het is nu pas ontploft, maar de lont was al even aan het branden. Billie Eilish is er niet zomaar gekomen.

Vrouwelijke popsterren hebben heel, heel lang moeten zingen over jongens en seks. In al haar nummers heeft Billie Eilish het één keer over smachten.
Vrouwelijke popsterren hebben heel, heel lang moeten zingen over jongens en seks. In al haar nummers heeft Billie Eilish het één keer over smachten.

Eind 2015 liet Billie O’Connell – Eilish is haar tweede voornaam, Pirate vreemd genoeg haar derde – voor het eerst van zich horen. Finneas O’Connell, haar vier jaar oudere broer, had haar gevraagd om Ocean Eyes in te zingen, een indieballad die hij oorspronkelijk voor zijn band geschreven had. Het nummer was gedrenkt in de melancholie van Lana Del Rey, iets wat haar stem duidelijk lag. ‘Burning cities / And napalm skies / Fifteen flares inside those ocean eyes’, zingt ze met een gravitas en een controle die je niet van een tiener verwacht. (Dat was altijd al een opmerkelijke eigenschap van haar. Ooit ging ze naar een kersmisattractie waarin ze je leeftijd proberen te schatten. Ze was twaalf en deed zich voor als iemand van twintig. Ze won.) Broer en zus zetten het nummer online, voornamelijk opdat haar dansleraar er een choreografie bij zou kunnen verzinnen. Uiteindelijk zou het bij Interscope Records belanden, het label dat ook Kendrick Lamar en Lana Del Rey huisvest, en dat haar prompt tekende.

Billie Eilish was veertien toen. Ze werd geboren op 18 december 2001, drie maanden en zeven dagen na 9/11. Het gezin woonde in Highland Park, Los Angeles en ze kreeg thuisonderwijs. Haar ouders waren allebei acteurs die werk hadden zonder ooit door te breken. Haar vader, Patrick O’Connell, had kleine rollen in NYPD Blue, The West Wing, Supergirl en Iron Man – in die laatste als ‘Press Reporter #1’, wat een vrij accuraat beeld geeft. Haar broer heeft ook even geacteerd, en zelfs een rol in het laatste seizoen van Glee gescoord, voordat hij zich op de muziek stortte.

Billie Eilish groeide dus op in een beschermde omgeving die wist wat showbusiness was. Misschien is het daarom dat vervolgens niet gebeurde wat iedereen verwachtte. Wat iedereen verwachtte, was dat het label haar aan een rist producers zou koppelen, een debuutplaat zou plannen en haar in de markt zou zetten als ‘het veertienjarige wonderkind dat Lorde doet vergeten’. Dat gebeurde niet. Nadat ze haar contract had getekend, ging Billie Eilish gewoon naar huis, dook weer met haar broer in haar kamer en ging verder met muziek maken met z’n tweeën. ‘Anders voelde het niet juist’, zei Eilish.

Mijn dochters zoeken in de muziek van Billie Eilish uit wie ze zelf zijn’, zei Dave Grohl. Het vat iets van haar appeal samen.

Een ep en een handvol singles – nauwelijks twaalf nummers in totaal – schreven Eilish en haar broer in de bijna drie jaar die daarop volgden. Maar interessanter is wat ze met die twaalf nummers deden: dingen uitproberen. Speel ze achter elkaar en je hoort de artistieke making-of van Billie Eilish. In Bellyache, vederlichte pop met een akoestische gitaar, flirt ze met het zachte geluid van Angèle, maar zingt ze vanuit het perspectief van een jonge psychopate die net haar vrienden heeft vermoord: ‘My friends aren’t far / In the back of my car / Lay their bodies.’ Het was de eerste keer dat donkere, verknipte storytelling in haar teksten opdook. In Copycat speelde ze met een trapbeat en toonde ze dat ze, zoals haar hele generatie, een kind van de hiphop is. In Idontwannabeyouanymore, een klassieke ballad op maat van Spotify’s playlists, heeft ze het met een opvallend soort eerlijkheid over haar zelfhaat – ook een thema dat in haar teksten zal blijven terugkeren: ‘Tell the mirror what you know she’s heard before / I don’t wanna be you.’Lovely, een samenwerking met streamingfenomeen Khalid, was een soort testcase van hoe ver haar commerciële potentieel reikte. Maar geen van die nummers was de radiovriendelijke popsingle die iedereen verwachtte. Billie Eilish had iets anders op het oog.

***

Als het over Billie Eilish ging, vielen die eerste jaren vaak de namen Lana Del Rey en vooral Lorde, maar in interviews dropte Eilish zelf steeds een andere naam: Tyler, the Creator. Rapper bij Odd Future, de man achter Yonkers en een zelfverklaarde fucking walking paradox. Op zich was dat een logische referentie. De twee delen een voorliefde voor donkere, verknipte, absurde verhalen, insecten en geleedpotigen – Eilish’ officieuze logo is een spin – en een sardonisch gevoel voor humor. Alleen: dat zijn allemaal dingen die niet met tienermeisjes geassocieerd werden. Het duurde even voor de wereld doorhad dat Billie Eilish niet het mooiste en braafste meisje van de klas was, maar de weirdo op de achterste rij die haar oogleden binnenstebuiten draaide om de jongens bang te maken.

Dat zou veranderen. Hoe ouder Billie Eilish werd, hoe minder ze op een popster begon te lijken. Ze verfde haar haar grijs en blauw en deed geen moeite om de uitgroei te verbergen. Ze weigerde te glimlachen in fotoshoots. (Op haar persoonlijke Instagramaccount, wherearetheavocados, staan 350 foto’s. Op vijf ervan is een glimlach of een vage glimlach te bespeuren. ‘Ik haat glimlachen. Het doet me zwak, machteloos en klein voelen’, zei ze daar over.) En dan zijn er haar outfits. Haar hoodies werden steeds ruimer, haar shorts steeds langer en haar mutsen steeds kleurrijker. Haar eerste Amerikaanse tv-optreden bij Ellen Degeneres deed ze in iets wat we enkel als een ruim zittende pyjama kunnen omschrijven. Billie Eilish wilde het popspel spelen, maar wel volgens haar eigen regels.

Billie Eilish is de perfecte popster voor deze fucked-up tijden

Er is een briljant filmpje dat een stukje van die transformatie laat zien. In Same Interview, One Year Apart, een video van november vorig jaar, stelde Vanity Fair Billie Eilish twee jaar op rij dezelfde vragen en monteerde het de antwoorden in een split screen. Het is een soort mini- Boyhood, maar dan met een zestienjarige superster die de waanzin probeert te begrijpen die zich rondom haar afspeelt. Heel veel eyerolls ook. Er zit een ontwapenend fragment in waarin de vijftienjarige Billie zegt dat ze zou ‘ontploffen’ als ze Tyler, the Creator zou ontmoeten, haar grote held; de zestienjarige Billie antwoordt een tikje blasé: ‘I met him and it was great.’ Het is alles wat je moet zien om haar go fuck yourself-charme te snappen. Maar je ziet ook dat er in haar gezicht iets veranderd is. Ze ziet er op haar zestiende vermoeider uit dan een jaar eerder. Haar puisten zijn niet weggeschminkt. Haar haar is niet gewassen. In de plaats was er iets anders gekomen: ze was echt. Billie Eilish had er drie jaar over gedaan om echt te worden. Ze was het antigif voor de plastic smiles van de Insta-pop. Dát was haar persona.

Begin dit jaar leek Billie Eilish klaar om de volgende stap te zetten. Ze wist wat ze wilde maken en wie ze wilde zijn. De buzzblogs waren mee. Ze had een miljard streams op Spotify en tien miljoen volgers op Instagram. Alleen vroeg iedereen zich één ding af: hoe ver zou de hype reiken? Kon een zeventienjarig meisje dat weigerde om aan eender welke popstandaard te voldoen echt mainstream worden?

Het antwoord volgde in de daaropvolgende promotour.

Het was vrij helder.

***

We zouden u graag zeggen dat Billie Eilish ook live een uitstekende zangeres is. De waarheid is dat we het na haar passage in La Madeleine nog altijd niet weten. We hebben haar nauwelijks gehoord. Dat had niets met het geluid te maken en alles met haar leger fans. Elk woord wordt collectief meegeroepen door het publiek. Niet gezongen. Geroepen. Het is de aparte ervaring die een Billie Eilish-concert vandaag is: het geluid van een menigte die veertien nummers lang met bijna militaristische precisie haar lyrics scandeert.

Billie Eilish

Naam: Billie Eilish Pirate Baird O’Connell

Leeftijd: 17

Nationaliteit: Amerikaans

Waarom u haar moet kennen: nieuwe popster. Brengt eind deze maand haar debuutplaat When We All Fall Asleep, Where Do We Go? uit. Is deze zomer een headliner op Pukkelpop.

Van waar u haar al kunt kennen: haar naam doet al een paar jaar de ronde op de blogs, nu is ze ook een tienerfenomeen. Lovely, haar samenwerking met Khalid (goed voor 426 miljoen plays op Spotify) is haar meest gestreamde nummer.

Grootste invloed: Tyler, the Creator

Videografie: Variety heeft een briljant filmpje met haar gemaakt dat Same Interview, One Year Apart heet. Verder kijkt u best naar de clip van Ocean Eyes (haar eerste nummer), When The Party’s Over (haar donkerste clip) en Bury a Friend (haar meest onconventionele popsingle die toch werkt).

Enkele cijfers voor wie van cijfers houdt: 14,5 miljoen volgers op Instagram. 32 miljoen maandelijkse luisteraars op Spotify. 12.000 mensen op de wachtlijst bij haar recentste passage in Brussel.

‘Forget Beatlemania. This is Billiemania’, zo maakten de Britse kranten de voor de hand liggende referentie na haar concerten ginds. Dave Grohl, zanger van Foo Fighters en drummer van wijlen Nirvana, maakte een andere. Nadat hij met zijn dochters naar een Amerikaanse show was gegaan, tweette hij dat ‘de connectie van Billie Eilish met haar publiek dezelfde is als wat Nirvana in 1991 overkwam’. (1991 was, voor alle duidelijkheid, het jaar waarin Nirvana de overgang maakte van langharige weirdo’s die te veel naar Pixies en Melvins geluisterd hebben naar de mainstreampopsterren van Smells Like Teen Spirit en Nevermind.) Het is een parallel die al heel, heel, heel vaak bij jonge artiesten gemaakt is, maar bij Billie Eilish doet het er net iets meer toe. Omdat het de vaststelling is die je zelf ook maakt, als je haar op het podium van La Madeleine ziet staan: Billie Eilish staat op het punt om een mainstreampopster te worden en dat zegt heel veel over de popmuziek van vandaag.

Het is een vaststelling die je vooral tijdens Bury a Friend maakt, het nummer dat het hardst wordt meegeroepen. Het is de single waarmee ze haar grootste succes tot hiertoe had en die onverwacht ook door de radiozenders werd opgepikt. Onverwacht, gezien de donkere clip, waarin Billie Eilish door de gangen van een gesticht gesleurd wordt, en de nog donkerder lyrics. Het is een track over de monsters onder haar bed, een soort metafoor voor de diepdonkere, suïcidale kant in haar, maar met een directheid waar Lady Gaga zich niet aan zou wagen. Ook een aparte ervaring: 1400 tieners die unisono ‘I wanna end me’ roepen.

Het is lastig om in te schatten hoe serieus je dat moet nemen. Er hangt al even een donkere depressieve doem over een hele generatie artiesten die net onder de traditionele mainstream zit. Rappers als Logic en Lil Uzi Vert hebben met 1-800-273-8255 en XO Tour Llif3 Spotify-hits met meer dan een miljard streams over depressie en zelfmoord – die serie getallen is het nummer van de Amerikaanse zelfmoordlijn. Tegelijk is de ‘super sad generation’ er een die weet wat een hyperbool is. Wat ook niet nieuw is: Nirvana’s I Hate Myself and I Want to Die diende u ook niet letterlijk te nemen. We zeiden het al: het is lastig om in te schatten hoe serieus je dat moet nemen.

In elk geval lijkt het wel de ader die Billie Eilish in de popgeschiedenis lijkt aan te boren: die van de teenage anxiety, een lijn die loopt van Nirvana over Linkin Park tot Post Malone. Billie Eilish doet het voor haar generatie. Een generatie die opgegroeid is met de filtered reality, een wereld waarin je identiteit constant gecureerd en geëdit wordt. Het is niet moeilijk om in haar het antigif te zien. Ze praat veel over haar onzekerheden, haar zelfhaat en hoe dat niet verandert als je bekend bent. Ze gebruikt tekeningen die ze op Instagram vindt voor haar videoclips, maar vraagt elk optreden aan het publiek om niet te filmen zodat ze het moment niet missen. Ze heeft het over hoe fucked-up de tijd is waarin ze leeft en hoe dat niets anders dan fucked-up kunst kan voortbrengen. ‘ Shit is messed up. Daarom maak ik rare dingen’, zegt ze. Ze probeert, zoals elke andere tiener, betekenis te vinden in de wereld rondom haar. ‘Mijn dochters zoeken in de muziek van Billie Eilish uit wie ze zelf zijn’, zei Dave Grohl. Het vat iets van haar appeal samen.

Maar Billie Eilish is meer dan een tienerfenomeen. Ze is de grenzen aan het verleggen van wat een popster is: ook dat is glashelder als je haar op het podium ziet dwalen in een oversized trui van Gucci, een basketbalshort die tot over haar knieën hangt en high-top Nikes, bijna als een cybergothic mangapersonage. Het is een vaststelling die eigenlijk niet opvallend zou mogen zijn voor een minderjarige, maar: Billie Eilish laat zich niet seksualiseren. Ze is niet de eerste om dat te doen, maar wel de nadrukkelijkste. Haar hele persona lijkt één opgestoken middelvinger richting de male gaze, het mannelijke perspectief dat door de hele popcultuur waart.

Haar hele persona lijkt één opgestoken middelvinger richting de male gaze, het mannelijke perspectief dat door de hele popcultuur waart

Dat keert ook terug in haar teksten. Vrouwelijke popsterren hebben heel heel lang moeten zingen over jongens, seks of hoe ze een geest in een fles waren en op de juiste plek gewreven moesten worden. (Dat is inderdaad een vrije vertaling van Christina Aguilera.) In al haar nummers heeft Billie Eilish het één keer over smachten. In &Burn, een samenwerking met Vince Staples, heeft ze het over hoe haar hart voor hem brandt, gevolgd door hoe ze gaat toekijken hoe dat vuur zijn auto gaat affikken.

Inzake smachten valt dat heel goed mee.

***

Begin dit jaar was het exact twintig jaar geleden dat Britney Spears, toen ook een zeventienjarig meisje, voor het eerst van zich liet horen met … Baby One More Time. Een nummer van supersongschrijver Max Martin dat ze eerst aan TLC en vervolgens aan Five hadden willen verpatsen, over een meisje dat haar verstand verliest als ze niet bij hem is. In de videoclip moest Spears een schooluniform aantrekken en het witte bloesje zo knopen dat haar bh zichtbaar was. Innocent, maar not that innocent. De hele video lang moest ze zo vaak mogelijk haar tong laten zien omdat de papa’s van haar doelpubliek dat aantrekkelijk vonden. Dát was hoe zeventienjarige meisjes in 1999 doorbraken.

Dat iemand als Billie Eilish vandaag een popster kan worden, zegt veel over hoe de popwereld aan het veranderen is voor vrouwelijke artiesten. Ariana Grande en Dua Lipa installeerden met nummers als Thank U, Next en New Rules een nieuw perspectief op heartbreak in de pop – een perspectief dat verder ging dan smachten. Met Jorja Smith en Maggie Rogers eist de jonge generatie volledige creatieve controle over haar muziek – hun cijfers op Spotify bewijzen hun gelijk. Taylor Swift vocht vorig jaar een strijd uit met haar label over het eigendomsrecht op haar masteropnames. Miley Cyrus werkt dezer dagen zonder stylist, Lorde maakt van haar podiumoutfits een soort kunstcollectie.

Billie Eilish is al die evoluties samen. De blauwdruk van een nieuwe generatie popsterren. Een generatie die afrekent met de male gaze. Een generatie die popsterren vertellers laat zijn van hun eigen gevoelens, hun eigen stijl en hun eigen levens.

Billie Eilish is geen tienermeisjesfenomeen.

De tienermeisjes hebben het gewoon als eerste door.

When We all fall asleep, where do we go?

Uit op 29/3 bij Interscope / Universal.


Billie Eilish

Op 18/8 op Pukkelpop.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content