Michael Van Peel: ‘Er zit geen moslim te mokken in Afghanistan omdat wij vrijheden hebben’
Conferencier en nieuwsjunk Michael Van Peel trekt weer de hort op met zijn jaaroverzicht, dat zwarter dan ooit kleurt: ‘Als zelfs politici de feiten niet meer belangrijk vinden, weet ik niet hoe we het nog kunnen halen.’
De jaaroverzichten waarmee we om de oren worden geslagen, gelardeerd met foto’s van Donald Trump, Aleppo en brexiteers, klinken unisono: 2016 was een vreselijk jaar. Ook Michael Van Peel trekt de dalende lijn door in zijn conference. Vorig jaar, toch het jaar van de vluchtelingencrisis en Charlie Hebdo, opende de comedian zijn show nog met de boodschap dat het nooit eerder zo goed ging met de wereld. Het aantal verkeersslachtoffers daalt ieder jaar, klonk het toen, net als het aantal mensen in armoede en het aantal malariaslachtoffers.
Voor dat optimisme is er nu zelfs bij Van Peel geen plaats meer. ‘Eind vorig jaar dachten we met zijn allen dat het niet meer erger kon worden’, zegt Van Peel ‘Maar de spreuk boven mijn bureau klopte: “No better how bad things are, they could always get worse.” En wie het bredere plaatje bekijkt, ziet dat we het dieptepunt nog niet bereikt hadden.’
Wie op 1 januari 2016 naar de site van Van Peel surfte, kon er een toen splinternieuwe column lezen, getiteld ‘Decency is the new punk’. Of omgekeerd: ruw is het nieuwe mainstream. Profetische woorden: 2016 zou het jaar worden van de roeptoeters en de fact-free politics. Moeilijk voor een comedian als Van Peel, die tijdens zijn shows graag met feiten en cijfers goochelt.
MICHAEL VAN PEEL: ‘Ik kan niet anders dan voor feiten te kiezen, ik zit zo in elkaar. Ik haal er wel minder cijfers bij dan vroeger. Als ik over het begrotingstekort van 4,2 miljard euro spreek, kan toch niemand bevatten hoeveel dat is. En dus zoek ik naar een middenweg. Niet om mee te gaan in populisme, maar omdat ik anders niemand mee krijg in mijn verhaal. Welk cijfertje ik ook bovenhaal, het zal niets aan jouw opinie veranderen. Hoe hard ik ook roep dat ongeveer zes procent van de Belgen moslim is, als jij gelooft dat de islam ons land overspoelt, blijf je dat geloven.’
‘Maar als de feiten doen er niet meer toe doen, als zelfs politici het liever met hun gut feeling oplossen, dan weet ik niet waarmee we het kunnen halen. Kijk naar het verhaal rond Bart De Wever en cannabis. Studies en voorbeelden over de hele wereld bewijzen dat cannabis legaliseren een positief effect heeft op de economie, de criminaliteit en de volksgezondheid, maar De Wever is toch tegen, omdat hij zich daarmee niet moreel kon vereenzelvigen.’
Comedians moeten vaak maanden voor hun première een thema en promobeeld voor hun show hebben. Niet evident, alleen maar omdat de Amerikanen in november nog een president te verkiezen hadden.
VAN PEEL: ‘Ik dacht dat het thema van dit jaar angst en terreur ging zijn. Voor mijn oorspronkelijke affiche had ik mij in politieagent verkleed. Maar het gaat verder dan dat. We zijn in een staat van apathie geraakt, in een situatie waarin we niet meer reageren op externe prikkels. Vandaar het beeld van die muur (foto rechts, nvdr.), die we opbouwen in ons hoofd om niet meer naar de feiten te hoeven kijken.’
‘Als je die hoog genoeg bouwt, blijven de problemen erachter, denken veel mensen. Maar als je niet gaat samenwerken, denk ik dan, stapelen de problemen zich op en komen ze over de muur.’
‘De grenzen die we twintig jaar geleden wilden afschaffen, willen we nu bewaken’
‘Nog een muur. Hollande (François, Frans president, nvdr.) zei in een eerste reactie bij de aanslagen in Nice dat we werden aangevallen voor wie we zijn, voor onze vrijheden en waarden. Dat is niet waar, we worden aangevallen omdat we IS bombarderen in het Midden-Oosten. Goed dat je dat doet, maar denk niet dat er een moslim in Afghanistan kwaad zit te mokken omdat jij vrijheden hebt. Als je denkt dat ze enkel naar hier komen om tegen onze waarden en normen te strijden, heb je een muurtje gebouwd in je hoofd. Achter dat muurtje ligt de geopolitieke kennis die je nodig hebt om de echte motieven van die terroristen te achterhalen.’
Kunnen we de muren in ons hoofd nog slopen? Op de emotie spelen bouwt de muur op, op de feiten spelen breekt de muur bijna niet af.
VAN PEEL: ‘Ik wil niet te depressief klinken, maar ik zit een beetje vast. Er moet ergens iets gebeuren en ik kan enkel hopen dat het geen catastrofe wordt.’
‘Ik hoop dat ik overdrijf, maar als je de geschiedenis even bekijkt, dan ziet het er voor de toekomst heel grellig uit. Tot een paar jaar geleden leken we nog naar één aardbol te gaan, zonder grenzen. De jongere generatie, de Erasmusgeneratie, die was daar al klaar voor. Wij hebben overal vrienden, al zijn dat soms oppervlakkige Facebookbanden. Maar nu marcheren we richting het nationalisme, naar make America great again.’
‘In 2011 trok ik met de Vespa door Afrika. Toen reed ik nog vlot door Europa , pas in Afrika kwam ik mijn eerste grenspost tegen. Ik keek toen schamper naar al die imaginaire lijntjes, met de lat getrokken op de wereldkaart. Maar wij plooien nu pijlsnel terug op dezelfde logica. De grenzen die we twintig jaar geleden wilden afschaffen, willen we nu bewaken. Wie vandaag voor open grenzen pleit, is een naïeve dromer.’
Hoe veranderen we die koers?
VAN PEEL: ‘De oplossing zal nooit van politici komen. Zij hangen vast aan de macht van het huidige systeem. De global consciousness is geen kwestie van hiërarchie, dat moet je in een netwerkstructuur zien. Mensen pikken het ook niet meer van de traditionele politiek. Harder dan een stemp voor Trump of een brexit kun je niet in de oren van politici roepen dat ze gefaald hebben.’
Als de oplossingen niet van politici komen, wat dan met de democratie?
VAN PEEL: ‘Democratie is niet het probleem, wel de manier waarop wij verkiezingen organiseren. In de 200 jaar dat wij het huidige systeem van verkiezingen kennen, zijn die, op het vrouwenstemrecht na, amper geëvolueerd, terwijl de middelen waarmee politici hun stemmen werven, de media, compleet veranderd zijn. Vandaag telt: hoe meer je in de media komt, ook de sociale, hoe meer stemmen je haalt. Punt.’
‘Uit een onderzoek van Vox (nieuwssite, nvdr.) bleek dat hoe meer Trump in de media kwam, met eender wat, hoe beter hij het deed in de peilingen. In de huidige politiek, there’s no such thing as bad advertising.’
Er werden ons vijf verkiezingsloze jaren beloofd. Bullshit, er was zelfs geen komkommertijd deze zomer.
‘Dat is wat het Vlaams Belang en de N-VA nu aan het doen zijn. Ze laten een kopstuk uitschuiven, met een uitstap naar Gouden Dageraad of een quote over wereldvreemde rechters, en laten er dan de media op los. Twee dagen later krijgt Filip Dewinter een standje en strijken ze de electorale winst op.’
Misschien kunt u een nieuwe vorm van verkiezingen uitwerken tegen 2018, wanneer de Belgen naar de stembus gaan.
VAN PEEL: ‘Er werden ons vijf verkiezingsloze jaren beloofd. Bullshit, er was zelfs geen komkommertijd deze zomer. Partijen spuwden continu propaganda uit: een nieuwe Patriot Act, een noodtoestand, een boerkiniverbod… omdat politici die mediacratie kennen. Ze zullen daar ook nooit tegenin gaan, omdat ze er veel te veel bij te verliezen hebben.’
‘Al die relletjes zijn nefast voor onze democratie. We moeten onze vertegenwoordigers op een fundamenteel andere manier verkiezen, maar dat vergt een verschuiving in onze denkkader die zo radicaal is dat ze bijna onmogelijk in te voeren valt. Ofwel springt de politiek op de kar van burgerplatformen als de G1000 of Ringland, ofwel wordt ze obsolete.
2016 was ook het jaar waarin de filterbubbel een bekend concept werd. Hebt u daar zelf last van?
VAN PEEL: ‘Dat valt mee. In mijn Facebookfeed verschijnen vakbondscommentaren naast rechtse opiniestukken. Het fenomeen is ook niet nieuw. Nog voor de komst van de sociale media maakte iedereen al zijn eigen waarheid. We zijn psychologisch geprogrammeerd om dingen die aanleunen bij onze eigen ideeën makkelijker te geloven en de rest onder tafel te schuiven.’
Mensen betalen uiteraard om naar u te komen kijken, ze geven geld voor uw visie op het jaar. Bent u er zich van bewust dat u deel uitmaakt van de filterbubbel van uw kijkers?
VAN PEEL: ‘Een artiest zal altijd optreden voor zijn eigen publiek. Ik kan niets anders doen dan hopen dat er verschillende ideeën en politieke kleuren vertegenwoordigd zijn in mijn zalen. Tegelijk vind ik de filterbubbel weer zo’n overdreven, typisch links idee. Het maakt deel uit van de linkse drang tot zelfkastijding.’
Misschien een gevolg van het huidige klimaat? Wie de tegenpartij niet overtuigd krijgt met feiten en argumenten, zoekt automatisch oplossingen bij zichzelf.
VAN PEEL: ‘Wie twijfelt, verliest het politieke debat. Rechts twijfelt nooit. Als rechtse populisten een zondebok zoeken, zeggen dat alles zijn schuld is en links daar niet krachtig tegenin gaat, dan wint rechts. Door dat onevenwicht zal links het debat op termijn altijd verliezen.’
‘Dat zag je ook na de overwinning van Trump. Links zei toen unisono dat Hillary de kiezers van Trump geen deplorables had mogen noemen. Niet de beste term, maar misschien had links het even moeten omdraaien. Misschien had Trump eerst en vooral niet mogen zeggen dat vrouwen minderwaardig zijn en Mexicanen verkrachters.’
‘Het klopt dat Clinton geen alternatief heeft geboden aan de kiezers van Trump, maar daarmee is het niet opgelost. Er is iets veel fundamentelers aan de gang.’
Verklaar u nader.
VAN PEEL: ‘Telkens opnieuw worden wij, en dan bedoel ik de mens als soort, voorgesteld als een rationeel model, de homo economicus. Daar is geen hol van aan. We volgen onze gut feeling, we zijn voer voor psychologen in plaats van voor economen. Daarom werken die feiten niet, daarom is een boerkiniverbod of een pietenpact contraproductief.’
‘Onze wetten zijn gebouwd op het idee dat als je de mens geen wortels voorhoudt of een stok achter de deur klaar houdt, dat hij dan een wolf is voor zijn medemens. Maar dat is niet zo. Wij zijn sociale beesten, wij willen samenwerken. Wetenschappers weten dat. Er is een reden voor dat zij op een veel positievere manier naar de samenleving kijken dan politici.’
Je eindigt je show steevast met hetzelfde refrein: ‘Ik neuk wat mieren uit elkaar, ik jaag wat muggen door een zeef.’ Waar vond je dit jaar een lichtpunt?
VAN PEEL: ‘In sheer, calculated silliness, in absurdisme. De grote piemel die ze op een muur in Brussel hebben geschilderd . Het is een beetje een soort daad van verzet tegen de waanzin, net zoals het dadaïsme een reactie was op de gruwel van de Eerste Wereldoorlog.’
‘Het zal daarvan moeten komen, van kleine onzin, simpele acts of kindness, want we moeten nog even door een dal. We gaan onze privacy nog meer verliezen, onze politie zal nog repressiever worden. Ons leven zal nog moeilijker worden in naam van de veiligheid.’
Heb je in dat licht een goede raad voor de mens in 2017?
VAN PEEL: ‘Koop een schuilkelder en zorg voor mondvoorraad. (lacht) Zet af en toe nog eens Monty Python op, probeer ermee te lachen.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier