Leonardo da Vinci: de perfecte expo

© Princes Czartoryski Foundation

De expo rond Leonardo zal zowel het grote publiek als specialisten boeien.

De tentoonstelling ‘Leonardo, schilder aan het Hof van Milaan’ opent in de Londense National Gallery. De Florentijnse huisvrouw Mona Lisa bleef in het Louvre, maar haar drie concurrenten stralen voor het eerst in elkaars gezelschap.

Het bijeenbrengen van Leonardo’s Milanese portretten van een musicus, van de dame met de hermelijn (Cecilia Gallerani) en de schone van de ijzerwinkel ( la belle ferronnière) doet een droom van de jonge curator Luke Syson in vervulling gaan: de ambitie van Leonardo da Vinci, de natuur in schoonheid te evenaren en te overtreffen, in volle glorie exposeren.

Om het feest helemaal compleet te maken, staan voor het eerst sinds ze op het einde van de vijftiende eeuw geschilderd werden, de twee versies van ‘The Virgin on the Rocks’ tegenover elkaar. Uiterlijk op dat moment ervaart de toeschouwer behalve esthetische verrukking ook een zekere verwarring. Hoe kunnen schilderijen die als twee druppels water op elkaar gelijken, tegelijk zo verschillen in stijl, thematische aanpak (de Onbevlekte Ontvangenis van de Maagd) en gevoelsuitdrukking?

Onzichtbare schilderen

Wat zonneklaar een expo voor het grote publiek is – reserveren is eigenlijk onvermijdelijk -, blijkt bij nader inzien ook een ambitieuze studietentoonstelling te zijn. Zelden waren specialisten het immers eens over echte, valse, halve en bijna-Da Vinci’s. Alvast voor ’s schilders Milanese periode (1482-1499) draagt de expo uitgelezen vergelijkingsmateriaal aan.

Schilderijen en tekeningen van de leerlingen die Leonardo in zijn Academia in Milaan had, markeren al een duidelijk onderscheid met de hand van de meester. Giovanni Boltraffio, Francesco Napoletano of Antonio d’Oggiono: hoe hard ze ook hun best deden, ze missen het vermogen van hun meester om het onzichtbare te schilderen, de ziel.

Eeuwig twijfelgeval

Tekeningen liegen nooit, en wat vooral de Britse koninklijke collectie aandraagt, is zo waardevol dat de visie op de interne keuken van de kunstenaar plots een stuk scherper wordt. Schilderijen daarentegen, hebben in de loop der eeuwen vaak schadelijke bewerkingen en behandelingen ondergaan, zodat ze zelden hun integriteit konden bewaren.

Wat te denken van de recent ontdekte Leonardo, Salvator Mundi? Alleen in de handen is nog de ware Da Vinci te ontdekken, het gezicht is zozeer vernield, dat het niet meer om aan te zien is. En de Madonna van de garenwinder kreeg ooit zo’n knullig landschap om zich heen geschilderd, dat het paneel wel eeuwig een twijfelgeval zal blijven. Perfectie eist soms een hoge tol.

Jan Braet

Leonardo, schilder aan het hof van Milaan, tot 5 februari in de National Gallery in Londen.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content