Comedy blijft maar groeien. Zelfs in Brussel, waar tot voor kort bijna uitsluitend in het Engels en Frans werd gelachen, bougeert er iets. ‘In Vlaanderen moet ik veel harder vechten om sommige moppen te doen werken.’
Comedians zijn de nieuwe rocksterren. Van open mic-avonden in achterafkamertjes van studentencafés tot Xander De Rycke die het Sportpaleis uitverkoopt: het is een wilde rit geweest, de laatste 25 jaar. Comedians zijn nu alomtegenwoordig, in podcasts, op podia en in talkshows. Volgens Chris Verhaeghe van boekingskantoor 5to9, dat vooral comedyevenementen organiseert, is daar een simpele verklaring voor. ‘Comedy is een snackable medium. Het is heel makkelijk om een leuk filmpje van twee minuten te uploaden en daarmee viraal te gaan.’ En wie viraal gaat, wordt opgepikt, en dus gezien. ‘Jonge mensen, die vroeger sneller in een band zouden stappen, hebben nu vaker comedians als idolen.’
Volgens Verhaeghe zit de grote kracht van comedy in haar diversiteit. ‘Mensen zeggen vaak dat ze geen fan zijn van comedy, maar dat snap ik niet. Dat is als zeggen dat je geen fan bent van muziek. Misschien hou je niet van metal, maar bijvoorbeeld wel van dance of schlager. Zo is het in comedy ook. Je hebt verschillende stijlen, en misschien heb je jouw genre gewoon nog niet gevonden.’
Divers of niet, er is één blinde vlek in de Nederlandstalige comedy: onze hoofdstad.
Choux Choux Comedy
Eerder deze maand was er een comedyavond in KFK Hope. In een gezellig zaaltje boven het Brusselse café kregen zo’n zeventig aanwezigen een line-up van vier stand-upcomedians te zien. Headliner was Soe Nsuki, die onder meer moppen tapte over de stereotiep racistische rollen waarvoor ze auditie deed bij Thuis. Het publiek lachte hartelijk mee, al hoorde je bij sommigen in het publiek vooral ook gepijnigde herkenning.
Het publiek lachte hartelijk mee, al hoorde je bij sommigen vooral ook gepijnigde herkenning.
Het opmerkelijkste aan die avond? De comedy was in het Nederlands. En dat was lange tijd uiterst zeldzaam in Brussel. Meer zelfs: pas vorige zomer, toen comedians Yannick Joos en Laurien Vereecken de koppen bijeenstaken, kwam daar verandering in. Onder de naam Choux Choux Comedy organiseren zij elke tweede donderdag van de maand een gratis Nederlandstalige comedyavond, en vrijwel meteen vond het publiek zijn weg naar KFK Hope.
Joos herinnert zich andere tijden. De 41-jarige comedian organiseert in Brussel ook een Engelstalige comedyavond, Punch Drunk Comedy, samen met medeorganisator Austin Shale. Lange tijd was het Engels, naast het Frans, de voertaal in de comedywereld. ‘Ik was samen met Erhan Demirci een van de enige Brusselaars die comedy in het Nederlands deed. Al de rest woonde in Gent of Antwerpen.’
Maar daar komt langzaamaan verandering in.
Van het café naar de arena
Comedy is populairder dan ooit, zegt Chris Verhaeghe. Op jaarbasis organiseert 5to9 rond de 1500 comedyavonden, een veertigtal per week, met uiteenlopende namen als Jade Mintjens, Gili, Seppe Toremans en Bert Gabriëls.
Verhaeghe, die al zeventien jaar achter de schermen van de comedywereld werkt, vindt dat de boom van de Vlaamse comedy vrij organisch gebeurde. ‘Vergeleken met een sector als livemuziek is comedy gewoon een recenter podiumgenre. Vroeger had je al Urbanus en Jacques Vermeire, maar pas de afgelopen twintig jaar begonnen veel comedians door te groeien.’
Als manager heeft Verhaeghe die schaalvergroting van dichtbij meegemaakt. Hij startte in cafés, na een tijdje werden dat theaterzalen van 200 tot 400 man. Ondertussen zitten daar geregeld zalen van duizenden toeschouwers tussen. ‘Arnout Van Den Bossche speelt bijvoorbeeld dertien keer in Capitole in Gent, een zaal van tweeduizend man. Comedians als Xander De Rycke en Jade Mintjens vullen zelfs de Lotto Arena, wat vroeger ongehoord was. In juni hebben we dan weer drie avondshows gepland in de Oostendse Coretec Dôme. Samengeteld gaan er zo op drie dagen tijd meer dan tienduizend mensen naar een comedyshow.’
Maar tussen de honderden shows op de website van 5to9 staat maar één Brusselse avond gepland, een show van Arnout Van den Bossche in het Koninklijk Circus. ‘In de Vlaamse rand rond Brussel doen we veel shows. Dilbeek, Ternat, Wemmel, Vilvoorde… Maar in het centrum van Brussel komen we zeer weinig. Niet omdat we niet willen, maar vanuit de hoofdstad krijgen we amper vragen. Wellicht trekken de Nederlandstaligen in Brussel sneller naar die zalen in de rand.’
Et pour Bruxelles la même chose
Met Choux Choux Comedy wilden Yannick Joos en Laurien Vereecken iets doen aan dat beperkte aanbod. De naam verwijst naar choux de Bruxelles, oftewel het Brusselse spruitje. Als logo koos het duo voor twee spruitjes die elkaar dragen. Daarmee wordt verwezen naar een van de kernwaarden van Choux Choux: comedians die elkaar omhoogtillen. Joos en Vereecken wilden in de eerste plaats een omgeving creëren waar ze zelf allebei vaker konden spelen en meer ervaring opdoen. Daarnaast wilden ze ook collega’s die kans bieden.
‘Comedy is kilometers kloppen voor een appel en een ei’, vertelt Joos. ‘Vaak speel je op een benefiet van de jeugdbeweging waar de dorpsbewoners het evenement steunen, zonder met comedy vertrouwd te zijn. Ook dat zijn soms fantastische shows, en die heb je nodig om te groeien. Maar een avond als Choux Choux, waar zeventig mensen op afkomen die openstaan voor alles wat je probeert, biedt toch nog een andere ervaring.’
Joos’ kompaan, Laurien Vereecken, kunt u kennen van haar blog Sex and the Shitty of het gelijknamige boek dat ze publiceerde. Ze besliste in 2020 om mee te doen aan een workshop van comedian Nigel Williams, waar ze Joos leerde kennen, en zo rolde ze in het vak. Ook zij heeft comedy de laatste tijd zien ontploffen. ‘Misschien komt het doordat ik er nu actiever mee bezig ben, maar ineens zie ik overal comedy. Een positieve evolutie, want vroeger zou je comedy misschien definiëren op basis van wie je op tv zag. Als dat je stijl niet is, denk je dat comedy niets voor jou is. Terwijl er zo veel is!’
Ook Karim Shatla stond op het podium van Choux Choux Comedy. Shatla, een West-Vlaamse comedian met Egyptische roots, is ook een van de Poulains van 5to9, een groep jonge comedians die de kans krijgen om grote voorprogramma’s te spelen. Hij merkt dat zijn humor, die rond thema’s als diversiteit en inclusie draait, in sommige contexten beter werkt.
Grootstedelijke comedy
Shatla is nu al zo’n drie jaar bezig. Geïnspireerd door voorbeelden als Michael Van Peel en Amelie Albrecht, maar evengoed door sketches die hij op YouTube zag, schreef hij zich in voor een open mic in The Joker in Antwerpen. Vanaf dan had hij de microbe te pakken. Vanuit Brugge trok hij al door heel het land. ‘Op zich is het comedypubliek in Vlaanderen heel open van geest. Het gebeurt weinig dat ik op mensen hun tenen trap. Maar als ik moppen maak over het onbedoelde of oprechte racisme dat ik meemaak, zijn er plekken waar het publiek dat minder snapt. In een dorp lachen mensen met de punchline. In een grootstad, waar meer mensen met een migratieachtergrond wonen, lachen ze al met de aanloop, omdat ze weten wat er komt.’
In die zin vond Shatla bij Choux Choux een bijzonder dankbaar publiek. Opmerkelijk: ook voor hem was het nog maar de tweede keer dat hij in Brussel speelde. En de vorige keer was… op een Engelstalige comedyavond. ‘Die grootstedelijke mentaliteit en diversiteit vielen heel hard op. En het publiek was ook gewoon heel lief.’
De line-ups van Choux Choux bestaan vanzelfsprekend niet enkel uit witte mannen, maar net zo goed uit mensen met een migratieachtergrond en vrouwen. Voor Joos en Vereecken is dat geen statement, maar een logische doorslag van de diverser wordende comedywereld. Al benadrukken de organisatoren dat ze op hun podium géén platte moppen ten koste van minderheden willen horen.
Karim Shatla zegt dat dat sowieso niet zo vaak meer voorvalt. ‘Toen comedy net opkwam, werden zulke moppen misschien verteld. Maar de afgelopen 25 jaar is het medium enorm gegroeid, waardoor dat soort gratuite moppen niet meer aanvaard worden. Op open mics kom je dat misschien nog tegen, maar daar wordt men er ook op aangesproken.’
Backstagegevoel
Choux Choux is inderdaad razendsnel naam aan het maken in het comedylandschap. De eerste editie was meteen volzet, met mensen die helemaal vanuit Roeselare naar Brussel waren gekomen. En niet alleen opkomende comedians spelen er, maar ook grote namen als Soe Nsuki en Serine Ayari zakken met plezier af naar KFK Hope. Joos vertelt dat ook iemand als Seppe Toremans, die toch al twintig jaar bezig is, dankzij Choux Choux voor het eerst in Brussel speelde. ‘We hebben het geluk dat we een goede reputatie hebben,’ bevestigt Vereecken, ‘en dat mensen zoals Soe en Serine in ons geloofden. Ze hebben Choux Choux een kans gegeven en ons zo mee op de kaart gezet. Wij zijn enorm dankbaar voor alle steun en liefde die wij krijgen. Wij kunnen alleen maar “dank u” zeggen.’
Aan de telefoon spreekt Soe Nsuki inderdaad vol lof over Choux Choux Comedy. ‘Yannick en Laurien bieden professionaliteit in het kleinere comedycircuit. Zulke mensen, die moeite doen om vaste waarde te bieden zonder daarmee veel geld te verdienen, kan ik alleen maar bejubelen.’
Ook Nsuki speelt regelmatig op kleinere avonden om nieuw materiaal uit te proberen, een try-out voor de grote shows. Maar dat is niet de enige reden waarom ze enthousiast terugblikt op haar set bij Choux Choux. ‘Een soloshow is leuk, maar dan mis ik het backstagegevoel. Tijdens zo’n kleinere avond sta je dichter bij de andere comedians en geef je elkaar een vuistje na de set. Ik geloof heel erg in gemeenschap en collegialiteit.’
Veertigjarige mannen
Als beginnende comedian is Nsuki eigenlijk per ongeluk in het circuit gerold, omdat ze in de buurt van The Joker woonde. ‘Ken je dat, van die plaatsen waarvan de energie je meteen aantrekt? The Joker was zo’n plek, ook al was ik verder weinig met comedy bezig. In 2012 heb ik me dan toch eens voor een open mic ingeschreven, en dat beviel me meteen.’
Als ze ergens anders had gewoond, was ze wellicht geen comedian geworden. ‘Het kwam niet echt voor in mijn leefwereld. Vroeger leek comedy vooral te bestaan uit veertigjarige mannen die boos waren en dingen afbraken. Daar vond ik weinig aansluiting bij.’ Ze is het eens met de analyse dat comedy diverser wordt, al plaatst ze daar ook kanttekeningen bij. ‘Als je de scene vergelijkt met plaatsen als Rotterdam of Parijs, of zelfs met de Franstalige comedy in België, dan hebben we nog een lange weg te gaan. Toen ik meedeed aan Get Up Stand Up, een traject voor beginnende comedians, was ik de enige vrouw, en samen met Kamal Kharmach de enige persoon van kleur. Eigenlijk zie je bij de mensen die nu beginnen pas echt een bredere waaier aan identiteiten.’
‘Als je onze scene vergelijkt met Rotterdam of Parijs, of zelfs met de Franstalige comedy in België, dan hebben we nog een lange weg te gaan.’
Ook over de ruimdenkendheid van het Vlaamse publiek is Nsuki iets kritischer dan Karim Shatla. ‘Soms gebeurt het dat mensen grappen over racistische stereotypen helemaal niet snappen. Alsof ze oprecht denken dat zwarte vrouwen constant zingen tijdens het poetsen. Dan moet je als comedian een beetje aanvoelen welke grappen je kan vertellen, en welke je beter overslaat omdat ze niet zullen aanslaan.’
Daarom vond Nsuki het fijn om op Choux Choux te spelen. Ze had al een paar keer Engelstalige en Franstalige comedy gedaan, maar dit was haar Nederlandstalige debuut in Brussel. ‘Dan merk je dat Brussel een wereldstad is. In Vlaanderen moet ik veel harder vechten om sommige moppen te doen werken. Hier sloegen mijn ideeën veel beter aan, omdat de leefwereld van het publiek beter aansloot op de mijne.’
Spruitje
Eén ding is duidelijk: zowel beginnende comedians als ervaren vakmensen zijn enthousiast over Choux Choux Comedy. Als plek om ervaring op te doen, of gewoon als gezellige plaats om grappen te vertellen tegen een ruimdenkend publiek. Of er na dit eerste succesvolle seizoen geen plannen zijn om ook een open mic aan te bieden en zo de Nederlandstalige comedy in Brussel aan de bron te voeden? ‘Dat moeten we nog bekijken’, antwoordt Joos. ‘Er kruipt enorm veel tijd en werk in, en wij zijn in de eerste plaats nog steeds comedians, geen organisatoren. Nu willen we eerst dit seizoen afhandelen en zorgen dat het kwalitatief blijft. Die open mics zullen er vanzelf wel komen. Comedy is als een spruitje dat je in de pan legt. Dat kan je niet overhaasten, het resultaat is het lekkerst als je het traag laat garen.’
‘Choux Choux staat nu al bekend als een plek waar de sfeer altijd goed zit. Elke stad zou er zo twee moeten hebben.’
Ook al zit comedy in de lift, toch blijven plaatsen als Choux Choux broodnodig, volgens Karim Shatla. ‘Er zijn in Vlaanderen niet zo veel plaatsen waar je als comedian écht wil spelen. Hoewel Choux Choux nog geen jaar oud is, staat het al bekend als een plek waar de sfeer altijd goed zit. Elke stad zou er zo twee moeten hebben. Dan zou iedereen veel blijer zijn.’
De volgende comedyavond vindt plaats op 12.06 in KFK Hope, Brussel.
