Wouter Dehairs, winnaar van de Hercule Poirotprijs: ‘Ik knap vaak af op Scandinavische misdaadromans’

Wouter Dehairs wint met Harde regen de Knack Hercule Poirotprijs, een misdaadroman over Brussel, film en de opluchting van een relativerende lach. ‘Ik liep al twintig jaar rond met dit idee.’

‘Als ik iets wil begrijpen, vertel ik er een verhaal over,’ aldus Wouter Dehairs, ‘zo krijgt het een zekere logica. Dat doe ik ook met Brussel, boek na boek, en ik ben er nog steeds niet helemaal uit. Zolang ik aan het schrijven ben, denk ik dat ik die stad snap, maar wanneer ik stop, is de logica weer weg.’

Dehairs is de eerste schrijver die de Knack Hercule Poirotprijs voor de beste misdaadroman van het jaar voor een tweede keer wint. ‘Daarmee is het gerucht dat je deze prijs geen twee keer kunt winnen weerlegd,’ zegt hij, ‘en gelukkig maar’. Vier jaar geleden kreeg hij hem voor Nachtstad, en nu voor Harde regen. In beide boeken staan privédetectives Keller Brik en Gwen Van Meer centraal, en Brussel dus, de stad waar Dehairs in 1999 ging studeren en waar hij sindsdien is blijven plakken. ‘Ik ben geboren in Zoutleeuw, op de grens tussen Vlaams-Brabant en Limburg’, vertelt hij. ‘Heel mooi, maar je kunt er alleen cosy crime over schrijven, en ik ben meer van het hard-boiled type. (lacht) Verhuizen naar Brussel was een eyeopener. De stad maakte een chaotische indruk op me. Ik wist aanvankelijk niet goed wat ik eraan had, en dus ben ik lange wandelingen gaan maken. Om orde te ontdekken in de chaos. Tijdens mijn studie las ik John Dos Passos’ Manhattan Transfer, waarin Manhattan het hoofdpersonage is. Ik vond dat een fascinerend boek. In een misdaadroman krijgt een stad een andere lading. Achter elke hoek schuilt potentieel gevaar. De misdaadschrijvers die ik bewonder, zoals Michael Connelly en Ian Rankin, hanteren hun spanningsboog als een scalpel waarmee ze de maatschappij dissecteren.’

Schuld en boete

Dat is ook wat Dehairs doet in Harde regen. In deze klassieke noir wordt de spanning gedurende vijf snikhete zomerdagen opgebouwd om tijdens een storm tot een climax te komen, heel groots, het lijkt wel een opera. Of een film natuurlijk, want in Dehairs bekroonde boek staat niet alleen de vete tussen twee maffiaclans centraal, in feite draait alles rond een cultfilm, Aan de rand van de nacht, een soort hardcore versie van Marc Diddens Brussels by Night. Brik en Gwen worden gecontacteerd door de moeder van een assistente Cultural Studies aan de KU Leuven die van die film haar doctoraatsonderwerp had gemaakt en twee jaar geleden plots verdween. De politie vond geen spoor van haar. Brik en Gwen lukt dit wel, door gebruik te maken van een idee van de Franse filosoof Roland Barthes: een foto of een film heeft steeds twee betekenislagen, een voor iedereen, en een persoonlijke, alleen voor jou, omdat je er iets in herkent wat niemand anders ziet. Dehairs: ‘Voor een misdaadroman is het natuurlijk een godsgeschenk dat er een detail is dat alleen voor de dader en de detective betekenis heeft. Ik liep al twintig jaar met het idee om daar iets mee te doen.’

Zoals het in een misdaadroman hoort, leidt de verdwijning van de studente tot heel wat spanning en bloedvergieten, zeker omdat Gwen iets heeft met messen, en niet alleen om ermee in haar eigen armen te kerven. In wat wellicht de meest betekenisvolle scène uit het boek is, volgen we haar een kerk in. Dehairs: ‘Het hoofdstuk waarin Gwen te biechten gaat, staat bijna los van de rest van het boek, maar het zegt ook wel iets over haar karakter. Ik wilde het erin omdat die setting iets heeft, iets wat we bijna verloren zijn. Als we vandaag onze zielenroerselen willen blootleggen, gaan we naar een psycholoog, terwijl Gwen in een biechtstoel meer inzicht krijgt in zichzelf. Ik heb trouwens geen enkel ander hoofdstuk zo vaak herschreven als dat, misschien wel vijf of zes keer, omdat ik niet goed wist wat ik ermee wilde zeggen. Het gaat over schuld en boete, waar in feite al mijn boeken over gaan. En het moest in een kerk zijn, met een priester. Ik kan het verder ook niet uitleggen, het is iets van onze tijd, denk ik. Ik zie het ook bij Christophe Vekeman en Kristien Hemmerechts. Zij pakken er groots mee uit, terwijl het bij mij eerder een detail is, maar wel een detail dat de kern bevat van waar ik mee bezig ben.’

Tegen de regels

En die kern luidt, wellicht, dat er zonder pijn ook geen liefde is in het leven, zoals de priester zegt. Al is Dehairs’ emotionele spectrum breder dan dat. In zijn nawoord dankt hij zijn redactrice, omdat ze 99 procent van Briks flauwe moppen geschrapt heeft, maar gelukkig heeft ze er heel wat grandioos grappige laten staan. Zo gebruikt Dehairs een motto van Elmore Leonard, ‘Begin nooit een boek met het weer’, om daarna precies dat te doen. Dehairs: ‘Leonard was gevraagd om op een schrijversconventie een voordracht te geven over de do’s-and-don’ts van het vak. Hij dacht even na, schreef tien zaken op een servet en declameerde die daarna met heel veel sérieux voor een volle zaal. Hij bedoelde in feite dat je niet te lang moet blijven hangen bij beschrijvingen, maar dat je meteen to the point moet komen.’

‘Door die quote kon ik met een grap openen. Ik knap vaak af op Scandinavische misdaadromans. Die zijn allemaal zo ernstig. Ik weet niet hoe ze daar de duistere winters overleven, lachen die Zweden en Noren nooit? Mensen hebben humor nodig, zowel in het leven als in de literatuur. Lachen is nu eenmaal een manier om de realiteit verteerbaar te houden. Vraag het maar eens aan rechercheurs. Hoe ernstiger de zaken waarmee ze geconfronteerd worden, hoe meer grappen ze erover maken.’