Sandro Veronesi presenteert ‘Zwarte September’: ‘Hopelijk krijgt de lezer heimwee’

Sandro Veronesi presenteert zijn nieuwe roman op het Passa Porta Festival. In Zwarte september is het altijd zomer, maar de Italiaanse grootmeester kan zijn pessimisme amper verbergen: ‘We wonen in Gotham City met The Joker als dwingeland, en Batman is nergens te bespeuren.’

Op vrijdag 28 maart is het zover: dan verzamelt de fine fleur van de nationale en internationale literatuur in Brussel voor het tweejaarlijkse Passa Porta Festival. Het is een jubileumeditie: voor de tiende keer nemen literaire coryfeeën de hoofdstad in, en kunnen lezers zich drie dagen lang laven aan workshops, interviews, signeersessies en debatten.

Een van de eregasten dit jaar: Sandro Veronesi. Het Italiaanse prijsbeest – Veronesi won onder meer twee keer de prestigieuze Premio Strega – presenteert er zijn nieuwe roman Zwarte september. Daarin ontmoeten we de twaalfjarige Gigio Bellandi, een op sport bezeten jongen die aan de Toscaanse kust zijn laatste onbezorgde zomer beleeft. Gigio vertelt honderduit over zijn jongensavonturen en zijn ontluikende liefde voor Astel, een Afrikaanse schoonheid die hoge ogen gooit op het strand. Tussen de hormonen door brengt hij verslag uit van een sportzomer waarin Eddy Merckx schijnbaar op zijn dooie gemak de Ronde van Frankrijk én de Giro wint. Tegelijkertijd volgt Gigio op de radio ook het legendarische schaakduel tussen Boris Spassky en Bobby Fischer, en zelfs het EK voetbal eist zijn aandacht op, ook al wordt Italië door België uit het toernooi geknikkerd. Maar aan de horizon van die zweterige zomer doemt onheil op: samenvallend met het gijzeldrama op de Olympische Spelen in München neemt ook zijn leven een droeve wending.

Veronesi neemt zijn tijd om het grote drama op te bouwen. Gigio’s verteldrift meandert alle kanten op en de grote catharsis wordt telkens weer een hoofdstukje opgeschoven. Een bewuste keuze, vertelt Veronesi vanuit zijn kantoor in Rome: ‘Gigio’s verhaal is me overvallen. Eigenlijk was ik bezig aan een grote roman over Parijs, maar tijdens een drie uur durende autorit werd ik geraakt door een bliksemflits van inspiratie. Klinkt hoogdravend, maar ik kan het niet anders omschrijven: het hele verhaal stond me ineens glashelder voor de geest. Meteen wist ik dat ik de vertelstructuur van De doden zou jatten, een kortverhaal van James Joyce. Daarin stelt hij de plotwending tergend lang uit zodat je hongert naar het einde.’

Zwarte september leest als een lange nostalgische trip. Wilde je eens lekker zwelgen in het verleden?

Sandro Veronesi: Hm, ik zou mezelf niet als een nostalgische mens omschrijven. Dat is een luie emotie, dromen van het verleden kan zelfs verlammend werken. Mijn taak was om de zomer van 1972 zo precies mogelijk in woorden te vatten. Je moet het strand ruiken, de transistorradio’s horen, de zonnebrandcrème voelen plakken. Als de lezer daardoor heimwee krijgt naar lang vervlogen zomers, dan ben ik geslaagd in mijn opzet.

Dat gezegd zijnde, ik heb een grondige hekel aan het huidige tijdperk. Ik kan niet meer naar het nieuws kijken zonder te walgen. De meeste van mijn romans zijn contemporain maar deze keer kon ik het niet opbrengen om mijn personages door deze verdoemde tijden te laten dwalen. In zekere zin is Zwarte september mijn toevluchtsoord geweest: even weg van de chaos, de oorlog, de massamoorden, de klimaatcrisis.

In Italië zijn de erfgenamen van het fascisme weer aan de macht. Zie je de toekomst somber in?

Veronesi: Vijf maanden geleden zou ik bij jouw vraag rijkelijk mijn gal gespuwd hebben over Giorgia Meloni, maar qua kwaadaardigheid is ze ondertussen voorbijgesneld door die clown in het Witte Huis. Wat is er toch gaande in dat ooit zo trotse land? Gotham City wordt geregeerd door The Joker én The Penguin, en Batman is nergens te bespeuren. De cartooneske vergelijking is een bewuste keuze. Het is alsof we in een grimmige comic zijn beland. Meloni lijkt nu wel een doetje, en vooralsnog stapt ze wijselijk mee in de Europese strijd tegen Rusland – ze heeft simpelweg geen tijd om haar fascistische agenda door te drukken.

Europa verliest net als Gigio zijn onschuld – de jaren van voorspoed zijn voorbij?

Veronesi: (zucht) Ik heb kinderen, en die dwingen elke ouder tot optimisme. Je kunt als vader niet bij de pakken blijven zitten, de toekomst van je nageslacht staat op het spel. Maar eerlijk: voor het eerst in een decennium zie ik het zwartgallig in. Wat moet ik mijn kinderen vertellen? We hebben de welvaartsstaat afgebroken om wapens te kopen? En o ja, die grote dreiging aan de einder, de klimaatcrisis, die zijn we een beetje uit het oog verloren, mijn excuses… Sorry dat je zo’n rottige planeet erft? Beschamend.

Zwarte september gaat in wezen over een generatieconflict. Dat is een rode draad in al jouw boeken.

Veronesi: Niet alleen in de mijne. Bijna de volledige wereldliteratuur gaat over vaders en zonen, moeders en dochters. Ik woon in Rome, een stad die gesticht werd door de Trojaanse held Aeneas, die met zijn zoon naar de oevers van de Tiber vluchtte, en hier vlakbij heb je het Vaticaan – daar aanbidden ze zelfs de zoon van God. Ulysses van Joyce gaat deels over een vader-zoonconflict, Oedipus trouwde dan weer met zijn moeder. Elk verhaal overspant een generatiekloof, het zijn mensen en hun nakomelingen die het scharnierpunt vormen tussen verleden en toekomst. Het zou raar zijn om daar niet over te schrijven.

Komt er een vervolg? Gigio’s leven lijkt pas begonnen.

Veronesi: Goeie vraag. Het zou niet de eerste keer zijn, Zeldzame aarden was ook een soort vervolg op Kalme chaos. Het kan boeiend zijn om uit te spitten hoe Gigio’s traumatische zomer een impact heeft gehad op zijn verdere leven. Nou ja, trauma is een groot woord. De wanorde van het leven is hem overvallen, dat is beter geformuleerd. Misschien moet ik nog eens een lange autorit maken en hopen op een verse blikseminslag. Of wacht, ik zal er eens over nadenken op het vliegtuig naar Brussel. Net iets dichter bij de wolken, misschien helpt dat.