Leert Michel Houellebecq ons weer van Schopenhauer houden? Hopelijk wel

'Het individualisme is een hersenschim, alles neigt naar middelmatigheid in plaats van uniciteit.' © Getty Images
Roderik Six
Roderik Six Journalist voor Knack

Brombeer bemint brombeer – zo kun je de liefdesverklaring van Michel Houellebecq aan Arthur Schopenhauer samenvatten. Een zwartgallige paringsdans ter lering en vermaak van de lezer.

‘Er is geen vrouw die deugt.’ Mocht een docent wijsbegeerte tegenwoordig zo’n uitspraak doen dan zou hij, twee uur na de #MeToo-Twitterstorm, zijn C4 van de rector krijgen. Niet dat Arthur Schopenhauer (1788-1860), die grossierde in misogyne uitspraken, erom zou malen: dankzij een erfenis had hij geen financiële zorgen en zijn baantje als docent hield hij puur aan om zijn collega Hegel te pesten. Schopenhauer zou simpelweg zijn schouders hebben opgehaald: ‘Ik heb gelijk, na mij is de geschiedenis voltooid, lees er mijn meesterwerk De wereld als wil en voorstelling maar op na. En nu ga ik met mijn hond wandelen.’

Centrale zin: Dat een idioot niet snel gegrepen zal worden door de schoonheid van een symfonie of een subtiele redenering, behoeft weinig betoog; meer verbazing wekt het bij, laten we zeggen, een blowjob.

De geschiedenis heeft Schopenhauer niet helemaal gelijk gegeven, maar zijn hoofdwerk is nog altijd zeer lezenswaardig, niet het minst omdat hij stilistisch zo sterk staat. Elke zin is het savoureren waard, en daarmee zweeft hij, samen met Friedrich Nietzsche en Roland Barthes, op eenzame literaire hoogte.

Het pessimistische wereldbeeld moet je er evenwel bijnemen. Schopenhauer noemde deze wereld onomwonden ‘een hel’ en zag de mens slechts als een lijdende vleespion in een eeuwigdurend schaakspel zonder winnaar. De alomtegenwoordige Wil die zich in elk wezen manifesteert zorgt voor een eindeloze opstoot van verlangens die nooit helemaal bevredigd kunnen worden, waardoor ongeluk inherent is aan ons bestaan.

Het mag dus niet verbazen dat de Franse knorpot Michel Houellebecq zich aangetrokken voelt tot Schopenhauer. Diens invloed is duidelijk merkbaar in zijn romans en in dit lange essay spreekt hij liefdevol over de vileine Duitse denker. Alleen al voor het voorwoord van zijn vaste vertaler, Martin de Haan, zou je dit zwarte pareltje moeten lezen: De Haan legt het wereldbeeld van Schopenhauer helder en bondig uit, en toont hoe zijn sombere gedachtegoed door het oeuvre van Houellebecq nevelt.

Zelf kiest Houellebecq zijn favoriete fragmenten en voorziet die van balorig commentaar: af en toe toont hij zich kritisch voor zijn filosofische leermeester, maar van een vadermoord zoals bij Nietzsche is geen sprake. Het siert hem dat hij zijn vitriool-pen ten dienste van Schopenhauer stelt. Hopelijk leidt dat tot een herontdekking van deze donkere denker, temeer omdat hij ook best grappig kon zijn: ‘De enige man die echt niet zonder vrouwen kan leven is de gynaecoloog.’

In aanwezigheid van Schopenhauer ****

Michel Houellebecq, Arbeiderspers (oorspronkelijke titel: En présence de Schopenhauer), 96 pagina’s, 15 euro.

Leert Michel Houellebecq ons weer van Schopenhauer houden? Hopelijk wel

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content