Jennifer Egan maakt het collectieve geheugen tastbaar in cyberthriller ‘Het Snoephuis’

Jennifer Egan leidt ons door de snoepwinkel van het menselijke brein. Maar dat is niet zonder gevaar.

In een nabije toekomst kunnen we ons geheugen downloaden. Een paar uurtjes aan elektrodes hangen en hupsakee, al je herinneringen netjes op een harde schijf. Wie dat wenst, kan ze ook online beschikbaar maken zodat we in elkaars hoofd kunnen snuisteren.

De voordelen zijn legio. Eindelijk kunnen we dat onbetrouwbare geheugen op fouten controleren, en je ziet meteen ook het perspectief van de ander. Een godsgeschenk voor traumapsychologen, rechters, en tout court voor de hele mensheid want nu we alle gedachten van elke aardbewoner kunnen raadplegen, ligt een collectief bewustzijn binnen handbereik. Eindelijk wereldwijd begrip voor elkaar: daar vloeit automatisch wereldvrede uit voort. Toch?

Techgoeroe Bix Bouton ziet enkel pluspunten aan zijn uitvinding. Het absolute einde van de privacy is een klein offer voor het welzijn van de planeet en haar bewoners, en hoewel critici waarschuwen voor een totalitaire staat – elke veiligheidsdienst staat likkebaardend aan zijn deur – is hij er zeker van dat iedereen zijn brein aan zijn machine zal leggen. Of zoals een van de gebruikers het uitlegt: ‘Als ik iets geleerd heb in mijn leven dan is het dat nieuwsgierigheid en opportunisme een duistere, onontkoombare kracht bezitten. Je kunt je er makkelijk een minuut of honderd minuten tegen verzetten, of zelfs een jaar. Maar niet eeuwig.’

Onze nieuwsgierigheid is ook de krachtige motor die de nieuwe roman van Pulitzer Prize-winnares Jennifer Egan doet draaien. Het boek wordt niet aangedreven door een centraal hoofdpersonage – Bouton krijgt maar een paar hoofdstukken om zijn ontdekking uit te leggen – maar hinkelt door de geheugenwolk, van leven naar leven hoppend. Zo groeit Het snoephuis uit tot een verhalenbordeel. Even krijg je een inkijk in de denkwereld van een personage en daarna leidt Egan je alweer naar de volgende lekkernij. Op die manier probeert ze het collectieve bewustzijn tastbaar te maken, maar helaas is niet elk personage even boeiend, wat op zich weer aanleunt bij onze huidige ervaring; sociale media beloven grenzeloze connectie met onze medemens, maar uiteindelijk krijg je een tijdlijn vol kattenfilmpjes en scheldpartijen.

Egan werkt haar uitgangspunt niet radicaal genoeg uit. Halverwege lijkt de roman richting cyberthriller te evolueren maar Egan duwt niet door. Het spionageverhaal komt niet van de grond en net als in een echte snoepwinkel blijf je uiteindelijk op je honger zitten.