Het belang van een verhaal is niet alleen wat er wordt verteld, toont Sinan Çankaya, maar ook wat er wordt verzwegen, zeker als dat verhaal over onze identiteit gaat.
Toen Sinan Çankaya begin vorig jaar op de uitgeverij over het manuscript van zijn nieuwe boek ging praten, kreeg hij het deksel op de neus. Mits heel wat kontdraaierij lieten de redacteurs verstaan dat een boek waarin de Holocaust aan de Nakba (de verdrijving van de Palestijnen bij de stichting van de staat Israël) en de genocide in Gaza werd gekoppeld, om het schijnheilige Nederlandse discours hierover aan de kaak te stellen niet gewenst was. Het was te ‘spetterend’, zei een van hen, en zou hij niet beter bij het onderwerp van zijn succesrijke debuut Mijn ontelbare identiteiten blijven, zijn afkomst en zijn klim op de sociale ladder, van Turkse migrantenzoon tot universitair docent antropologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam?
Çankaya bedacht daarop een plan, want leidden zijn afkomst en sociale klim nu niet precies tot zijn confrontatie met het heersende Nederlandse discours? Dus herwerkte hij zijn manuscript tot een bijzonder slim metaverhaal. Hij schreef over zijn ouders en zussen, over zijn eerste liefde – wat een grandioos grappig hoofdstuk oplevert dat aan het werk van Fikry El Azzouzi doet denken – en over schoolvriend David, kind van intellectuelen die boeken lazen en helemaal niet onder de indruk waren toen hij vertelde dat de Çankaya’s thuis zes tv’s hadden. Sinan begon David te imiteren, maar hij besefte ook dat hij nooit een David zou worden. ‘David was opgegroeid in de goede smaak, ik had me die goede smaak eigen gemaakt’, lezen we. En dat zich eigen maken deed hij zo goed dat hij uiteindelijk zijn moeder niet langer als zijn moeder zag, maar wel als een migrante met een hoofddoek. We hebben hier met een breder sociologisch fenomeen te maken, toont Çankaya, of zoals hij tegen zijn psychologe zegt, die alles wil reduceren tot het persoonlijke: ‘Ik schrijf geen autobiografie.’
Centrale zin: ‘Kunnen we ooit buiten Het Enkele Verhaal staan?’
Hoezeer de Nederlandse blik wrong met alles wat hij in se waardevol en eerlijk vond, bleek na de gebeurtenissen van 7 oktober 2023. Natuurlijk was het vermoorden van 1.250 Israëlische burgers wreed, maar het genadeloos platbombarderen van Gaza met voorlopig meer dan 50.000 doden als gevolg is dat evenzeer. Maar toch wordt er in heel andere woorden over die twee tragedies gesproken. Vanaf de laten jaren zestig is Nederland zijn grootschalige collaboratie tijdens WO II onder ogen gaan zien, heeft het de Joden daardoor omarmd en werden de moslimgastarbeiders de nieuwe ‘buitenstaanders’, en meteen ook de grote antisemieten. Je ziet het in heel Europa. Toen een Turks-Duits meisje bij een schoolbezoek aan Auschwitz zich luidop durfde afvragen of moslims in Duitsland dezelfde weg aan het opgaan waren als de vooroorlogse Joden, werd ze hevig berispt. Dat was helemaal de bedoeling niet van het bezoek, kreeg ze te horen, maar wel dat ze een historische schuld op zich zou nemen.
