Is echte liefde mogelijk? Misschien, aldus Sarah Neutkens, mochten we weten wat de ander denkt en voelt.
Sarah staat aan de bar van het theater waar ze het beckettiaanse toneelstuk Dingen die je niet kan repareren gaat bekijken. Ze wacht op haar vriend en terwijl ze een glas wijn bestelt, raakt ze aan de praat met een man. ‘Er hangt iets in de lucht’, zegt de een na de voorstelling. ‘Maar waar gaat dit heen?’ antwoordt de ander. De vriend is duidelijk te laat.
In Toneelspelen gaat Sarah Neutkens verder op het pad dat ze een paar jaar geleden insloeg met haar debuut Een blote man beminnen: een steeds diepere exploratie van de fundamentele eenzaamheid van de mens. Want wat blijkt? Noch de acteurs in het toneelstuk, noch Sarah (het personage) en haar nieuwe geliefde lijken elkaar ooit te begrijpen. Nooit weet je wat de ander denkt of voelt, toont Neutkens in korte scènes die vanuit verschillende perspectieven eenzelfde verbrokkelde wereld tonen.
Toneelspelen deed me denken aan de zwart-witfilms van de Franse nouvelle vague. Zit daar iets in?
Sarah Neutkens: Ik schrijf van heel erg dichtbij, waardoor je minder overzicht hebt. Net zoals in de films van Jean-Luc Godard moet je daardoor, in dit geval als lezer, zoeken naar een verband. Het gaat meer over kleine gestes dan over grote gebaren, waardoor de kern van het boek geen verhaal is, maar een gevoel. Grappig dat het je doet denken aan zwart-witfilms, want toen ik het boek schreef, zat ik net met hele lichte zomerkleuren in mijn hoofd, zoals verbrande siena, heel diep oranjerood. Ik dacht ook aan de schilderijen van de Roemeens-Franse Avigdor Arikha, die heel wat huiselijke stillevens heeft gemaakt.
Je onthoudt niet bewust iedere gevel die je passeert, maar wel dat het zonnig was de dag dat je door die straat liep.
En dat terwijl de decors er in je boek niet echt toe doen, maar alleen de personages.
Neutkens: Wij zijn toch ook niet de hele tijd bezig met het registreren van onze omgeving? Je onthoudt niet bewust iedere gevel die je passeert, maar wel dat het zonnig of net fris was de dag dat je door die straat liep. Ik vind de ervaring van ruimte interessanter dan de registratie ervan, dus als ik dan toch een ruimte moet beschrijven, doe ik dat liever zo sec mogelijk. Alles wat overbodig is, gaat eruit. Mijn boek gaat uiteindelijk over twee mensen die denken dat ze op één lijn staan omdat ze elkaar kunnen zien, tot ze dichterbij komen en merken dat ze mentaal verder van elkaar verwijderd zijn dan gedacht. Dat dicht bij en tegelijk heel ver weg van elkaar zijn zou je het centrale concept van het boek kunnen noemen. Je vindt dat ook terug in Sarahs voortdurende wachten op haar geliefde, zonder te weten of hij ooit zal komen. En doen we dat uiteindelijk niet allemaal, wachten op iets onbestemds waarvan we ons geen beeld kunnen vormen?
Tot de dood ons verlost?
Neutkens: Dat is inderdaad onze enige garantie. We houden de dood liefst veraf, maar iedere keer dat we eraan denken, komt ze een stap dichterbij.Marnix Verplancke
Toneelspelen *****
Sarah Neutkens, Prometheus, 208 blz., €20.
