Lotte Lola Vermeer ging op zoek naar de Russische ziel.
Nooit eerder had Lotte Lola Vermeer een verre reis gemaakt, laat staan alleen. Tot ze in 2018 ontdekte dat Rusland veel plekken had waar Google Streetview plots stopte, alsof de wereld er ophield en de befaamde Russische ziel zich er verschuilde. Haar besluit stond vast: ze zou drie weken al couchsurfend van Moskou naar Sotsji reizen. In Buiten bereik schrijft ze over die reis, vol verwondering en onbevangenheid, op zoek naar het absurde in het alledaagse en ontvankelijk voor de lach die zich verschuilt achter de tristesse. Waarom staan er geen neuzen op het graf van schrijver Nikolaj Gogol? Wat is het nut van een wasbak als je je tanden net zo goed in bad kan poetsen? En wie haalt het in zijn hoofd om roomijs met camembert- en gorgonzolasmaak te maken?
Heb je de Russische ziel gevonden?
Lotte Lola Vermeer: Via couchsurfing ontmoette ik mensen van allerlei slag. Wel vrij jong natuurlijk, met oog voor de buitenwereld en enkele woordjes Engels op de tong. Dankzij hen leerde ik ook anderen kennen, zoals omaatjes die bessen kwamen brengen. Het leverde mooie verhalen op over de contouren van een Russische ziel. Een belangrijk begrip daarbij is avos, een combinatie van veerkracht en fatalisme, hoop die niet meteen op iets concreets is gebaseerd. Toen ik er was, speelde Rusland in het WK voetbal tegen Kroatië. Rusland verloor, terwijl iedereen ervan uitging dat het land kampioen of op z’n minst finalist zou worden. Wat nu?, vroeg ik me af, maar er gebeurde helemaal niets. Als het nu niet is, dan wel een andere keer, leek de reactie te zijn. Daarmee was de kous af.
‘In Russische sprookjes kunnen ook de slechteriken het geluk aan hun kant hebben.’
Dat klinkt stoïcijns. Positief toch?
Vermeer: Die houding kan natuurlijk een keerzijde hebben, bijvoorbeeld dat je niets doet tegen een president als Poetin. Je laat alles maar passeren. In Russische sprookjes hebben de slechteriken net zo goed toegang tot avos als de goedzakken. Iedereen kan het geluk aan zijn kant hebben. Terwijl wij denken dat wie goed doet, goed ontmoet.
Wat heeft je zelf het meest verrast?
Vermeer: De gastvrijheid van de mensen. Ik stuurde hun gewoon een mailtje waarin ik zei dat ik aan een schrijfproject werkte en daarop legden zij hun ziel op tafel. Die openheid had ik niet meteen aan Rusland gelinkt. Het land is onbekend en we veralgemenen graag. Onlangs zag ik een item op het nieuws: ‘Dit is wat Russen echt denken over de oorlog.’ Ze hielden vier mensen staande die een legerparade bijwoonden. Dat waren dus ‘dé Russen’. Terwijl velen gewoon niet weten wat er in hun land aan de hand is. Wij weten veel meer van Poetin af dan Natali uit Sotsji.
Buiten bereik – Reis naar het einde van Rusland
Lotte Lola Vermeer, Borgerhoff & Lamberigts, 320 blz., € 24,99.
