Debuterend auteur Uschi Cop: ‘Literatuur is nooit neutraal’

Uschi Cop combineert in haar debuutroman feminisme met het verhaal van twee van elkaar vervreemde tweelingzussen die na twintig jaar weer samenkomen.

‘Ik leg de laatste hand aan een roman’, vertelde Uschi Cop ons een jaar geleden toen we haar voor Knack interviewden naar aanleiding van haar opiniestuk over de vrouwonvriendelijkheid in het werk van Tommy Wieringa. Over een paar maanden is Dodeman er, een ideeënroman die begint met de vergiftiging van een aantal extreemrechtse studenten en een mysterieus telefoontje dat twintig jaar stilte tussen tweelingzussen doorbreekt. Dat het een met het ander te maken heeft, besef je als lezer van meet af aan.

Is je roman ontstaan vanuit een persoonlijke bekommernis?

Uschi Cop: Zeker, interesse is nooit neutraal. Literatuur is dat ook niet. De vraag naar moraliteit van kunst wordt de laatste tijd steeds vaker gesteld. Wie spreekt? Laat je een man of een vrouw aan het woord, een witte verteller of iemand van kleur? Dat zijn keuzes die een effect hebben in de echte wereld. Ik heb de laatste jaren een beetje in het feminisme geleefd, veel nagedacht, met veel mensen gesproken en veel gelezen. Dat dit in mijn boek weerkeert is onvermijdelijk. Maar dat is slechts een eerste laag. Een ander belangrijk thema is hoe de heersende machtsverhoudingen, maar ook je persoonlijke verleden, je identiteit bepalen. Het feit dat mijn zus Ilke en ik een identieke tweeling zijn, was voor mij een springplank om met dit gegeven aan de slag te gaan. Als tweeling zie je jezelf daadwerkelijk twee paden tegelijk bewandelen. Wat als twee zussen tegenovergestelde keuzes maken, en in een heel ander ideologisch kader terechtkomen? Wat als ze twintig jaar later de confrontatie aangaan? Dat is de inzet van het boek, die zoektocht naar autonomie binnen een gedeeld verleden, terwijl de buitenwereld om aandacht schreeuwt.

Heeft Ilke ook een rol gespeeld bij het schrijven van je roman?

Cop: Het schrijven zelf deed ik alleen, in mijn zolderkamertje, maar we spraken wel regelmatig over het boek in wording, over bepaalde plotwendingen bijvoorbeeld. Ze was mijn eerste lezer en maakte het olieverfschilderij op de cover dat heel veel details uit het boek bevat. Op een minder tastbaar vlak zit Ilke natuurlijk helemaal in het boek, al is het dan fictie. Wat betekent het om deel van een tweeling te zijn? Hoe werkt zusterschap en vrouwelijkheid? Mijn hart zit echt in de roman, het boek is dan ook opgedragen aan mijn zus.

Wanneer acht je je debuut geslaagd?

Cop: Dat is het nu al, gewoon omdat het er is. De vragen die het boek stelt over femicide leiden hopelijk tot een gesprek. Even belangrijk is dat mensen meegesleept worden door het verhaal – de spanning en de catharsis –, dat ze op een bepaald niveau hetzelfde beleven als mijn personages. Op die manier is Dodeman een deel van mij geworden, de gebeurtenissen uit het boek staan in mijn hoofd naast mijn eigen herinneringen. Dat is de grote kracht van de verbeelding.

Wat voelt de ideale lezer na het dichtslaan van je boek?

Cop: Levenslust. Het gevoel dat zelfs na de ergste gebeurtenissen en de grootste miserie, de mens nadien weer opstaat en uitvliegt, net zoals de kleine pimpelmees in Dodeman.