De Zaak Schoenaerts: ‘Waarom Stan Lauryssens een fabuleur en fabrikeur is’

Een literaire rel zwerft al weken door Letterenland. Een kort geding tegen Stan Lauryssens, auteur van het boek over acteur Julien Schoenaerts, en uitgever Manteau is bij de Antwerpse rechtbank op de rol gezet. Donderdag velt de rechter zijn vonnis.

Stan Lauryssens, auteur van thrillers en pulpboeken heeft een boek geschreven rond de meest notoire acteur van de twintigste eeuw, Julien Schoenaerts. Manteau, bijhuis van de Standaard Uitgeverij, heeft het uitgegeven onder de naam Schoenaerts. Het dacht goud in handen te hebben, maar het dreigt met slijk te blijven zitten, een geschonden naam en een pak geld te verliezen. Tegen de auteur en de uitgever is namelijk klacht ingediend wegens misleiding van de lezer, beschadiging van de goede naam van de acteur, inclusief belediging van de zoon aan de vader.

Ter goeder trouw

In mensentaal komt de zaak hier op neer. Stan Lauryssens heeft als voorbereiding tot het uitschrijven van zijn boek een aantal mensen gesproken die Julien Schoenaerts van ver of nabij hebben gekend. Ter goeder trouw hebben dezen de auteur allerlei anekdotes verteld. Verder heeft hij allerlei documenten – artikels, interviews, brieven – mogen inzien, kopieën gekregen en documentaires bekeken. Aan de hand daarvan heeft hij een boek geschreven dat zich focust op drie perioden uit het leven van de gerenommeerde en beruchte acteur: De legendarische voorstelling Koning Jan [productie KNS], de film Meeuwen sterven [in de haven] en Eindspel, van Samuel Beckett in het Ringheater.

Sensatie zoeken

Het boek is duidelijk geschreven met de bedoeling de sensatie te zoeken om de verkoop pijlsnel de hoogte in te jagen. Voor wie het leven van Julien Schoenaerts van nabij gevolgd heeft is duidelijk dat de helft verdraaide verhalen van de informanten zijn en de andere helft fictie, zeker voor wat de tijd betreft die hij beschrijft. Slechts een dunne draad van de feitelijke historische gebeurtenissen blijven overeind. Zo worden commentaren van anderen uit 2002, gesprokkeld uit de documentaire Oude Meesters van Canvas naar 1970 verplaatst en in de mond gelegd van Julien Schoenaerts.

De overgrote meerderheid van de informanten voelt zich bedrogen en heeft duidelijk een boek in deze vorm niet gewild. De tweede periode, Meeuwen sterven, is op zulke wijze geschreven alsof de auteur mee in het psychiatrisch instituut zat waar de acteur behandeld werd, én medische dossiers ter inzage kreeg. Wat pertinent onmogelijk is. Terwijl hij duidelijk in het Nawoord met gezwollen taal en dubbelop het tegendeel beweert. Ik citeer: ‘Vergis je niet, Schoenaerts is non-fictie, een docudrama. Geen roman, geen verbeelding, niets verzonnen. De man, de mythe, de brand, alles oprecht, alles waar en echt gebeurd.’

Koningsdrama

Om al zijn beweringen extra geloofwaardigheid mee te geven heeft hij in zijn dankwoord de informanten zonder hun toestemming met voor- en achternaam vernoemd, inclusief een aantal doden. Een aantal hebben permissie gegeven, vanuit een zeker vertrouwen, en zijn daar nu rouwig om. Autoriteiten die nooit medewerking hebben verleend, worden schaamteloos buiten hun weten om vernoemd.

Gesprekken in de wandelgangen van het theaterland en mails vliegen over en weer, kruisen elkaar. Op zulke verontwaardigde toon dat het kortgeding op een koningsdrama lijkt uit te draaien, waarin de kernzaak over de koning gaat, maar de hofkring voor het drama zorgt.

De hoofdpersonages in dit kort geding zijn zoon Matthias en zijn moeder Dominique. Beiden gaan er vanuit dat iedereen recht heeft op verdediging, zelfs de doden, en dat zij, als dicht betrokkene nabestaanden, daar het recht, ja de plicht toe hebben.

Commerciële reden

De voornaamste reden waarom Matthias Schoenaerts en Dominique Wiche een verbod wensen van een herdruk in de huidige vorm, vertalingen en dergelijke, situeert zich op een ander vlak. Op de cover van het boek staat een foto van de dertigjarige Julien Schoenaerts. Er is een sterke gelijkenis met de filmacteur, zoon Matthias, nu haast 37. De titel van het boek, simpelweg Schoenaerts, zonder voornaam, is bewust gekozen om te misleiden en hiermee de verkoop te stimuleren. Topje van de beduvelarij is dat een quote onderaan op de cover, gevolgd wordt door de naam van wie hem zou gezegd hebben: Matthias Schoenaerts. Een zin, by the way, die Matthias nooit heeft uitgesproken.

De machinatie versterkt de gedachte bij de generatie die Julien Schoenaerts minder of niet kent, dat het om een boek gaat over het leven en werk van Matthias. De generatie die de acteur wel kende, gaat er vanuit dat Matthias het eens is met de inhoud. Anders gezegd: De drie zwaartepunten samen versterken de gedachte dat ongebreideld commercieel denken de voorrang had op historische waarheid.

Of de rechter de voorkeur zal geven aan de moraal op het kapitaal, zal aanstaande donderdag duidelijk worden. Het kan haast niet anders dan dat de rechter zal inzien dat Stan Lauryssens een fabuleur en fabrikeur is. Dat hij waarheid en werkelijkheid niet van elkaar onderscheidt. Een thriller kan hij schrijven, maar hij is niet in staat tot het schrijven van zoiets simpel als een monografie. Het is niet de eerste maal.

Tussen mijn boekbespreking, eerder verschenen op knack.be/boeken, en dit artikel ontving ik een mail van filmproducer, onder meer Camping Cosmos, Johan J. Vincent: ‘Het heeft mij steeds verwonderd dat Lauryssens, die ik hoog achtte tot de publicatie over Jozef Mengele, “De man in de Chacra”: op het spoor van Jozef Mengele. Stan Lauryssens schreef een fantasieboek. Ik was de hele reis in Paraguay samen met Stan L. en weet dus precies welke verzinsels er in het boek staan. Dat wist Uitgeverij Manteau ook maar het motto was als het maar goed klinkt en gelezen wordt.’

Coup de Théâtre

Zoals dinsdag vernomen en in primeur gebracht door knack.be, neemt Bruno Schoenaerts afstand van het boek. Dit na een mail van Aimé Proost, die prominent in het boek opgevoerd wordt. Proost bevestigde aan Bruno Schoenaerts dat Stan Lauryssens de feiten verdraaid heeft, opgeklopt en grotendeels verzonnen. Door zijn standpunt ziet Bruno Schoenaerts in dat hij zwaar misbruikt werd door de auteur. Hij zal zich dan ook als de zaak voorkomt aan de zijde scharen van Matthias Schoenaerts en Dominique Wiche.

Sinds het verschijnen van het boek begin september wordt meer en meer bevestigd wat al in grove lijnen stond in deze boekbespreking.

guido lauwaert