‘De goede dokter’ is zowel een sterke maatschappijkritische roman als een western

Er komt een dokter bij de dokter. De zinderende roman van Damon Galgut begint als een absurde grap, maar eindigt in een tragedie.

‘Dit is geen blijvertje’, denkt Frank Eloff sceptisch wanneer zijn nieuwe collega-arts Laurence Waters zich aanmeldt in het hoofdstedelijke ziekenhuis. Niemand snapt waarom Laurence vrijwillig naar deze plek is gekomen om zijn jaar gemeenschapsdienst te vervullen. Van een ziekenhuis is namelijk niet echt sprake: er werken maar zeven mensen, er komen amper patiënten en het immense gebouw staat grotendeels leeg – de constructie dient hoogstens om plunderaars te plezieren – die komen ’s nachts alles roven wat los en vast zit.

Ook het woord ‘hoofdstad’ is misleidend. Er woont niemand, er is welgeteld één bar waar Frank na zijn nutteloze diensturen een biertje komt drinken. De stad is een kunstmatige constructie, een hoop beton die midden in de bush is neergepoot. Ooit was dit de hoofdstad van een Bantoestan – Bantoestans of thuislanden waren reservaten die tijdens het apartheidsregime in Zuid-Afrika aan zwarte Afrikanen werden toegewezen. Dorre gebieden waar enige vorm van zelfbestuur werd getolereerd maar die vaak uitgroeiden tot speeltuinen voor collaborateurs en krijgsheren. Na de val van de Apartheid werden de gebieden terug ingelijfd bij Zuid-Afrika.

Niemand komt dus vrijwillig in deze schandvlek wonen. Tenzij je, zoals Frank, in vrijwillige ballingschap bent gegaan, of, zoals Laurence, heel naïef bent en daadwerkelijk gelooft in de wederopbouw. De cynische Frank ergert zich mateloos aan het blakende optimisme van Laurence, maar is anderzijds ook blij met het gezelschap – nu heeft hij een compagnon voor zijn natuurwandelingen en drinkgelagen.

Voor Laurence is dat niet voldoende. Koppig probeert hij zijn lusteloze collega’s te motiveren: waarom trekken we niet naar de omliggende dorpen om mensen medische hulp te bieden? Hij lijkt niet te begrijpen dat witte bemoeials niet altijd even welkom zijn in de bush. Zo zou de Brigadegeneraal – ooit een gevreesde volksheld, nu vermoedelijk een verpauperde smokkelaar – nog steeds in de streek ronddolen, belust op wraak.

De komst van nieuwe militairen lijkt die legende te bevestigen. De verse lading soldaten brengt even leven in het spookstadje, maar rijt ook oude wonden open: zal de lokale bevolking dit machtsvertoon wel accepteren?

Onder de lome zon drijft de Zuid-Afrikaanse schrijver Damon Galgut gaandeweg de spanning op. Pagina na pagina trekt hij het wurgkoord strakker aan. Je voelt de tweespalt tussen Frank en Laurence groeien, maar ook hun verledens hebben hen gevolgd naar deze wetteloze uithoek van een verscheurd land. Welke rekeningen moeten nog vereffend worden?

Naast een sterke maatschappijkritische roman, kan je De goede dokter ook als een western lezen: twee dokters houden elkaar in de zinderende hitte en met getrokken scalpel koortsachtig in het vizier. Met de lezer als likkebaardende toeschouwer.