Zondag 24/08, 20.15, NPO 2

Eindelijk nog eens een Belg! Na Tom Barman, Hugo Claus en Guy Verhofstadt is zondagavond David Van Reybrouck centrale gast in het prestigieuze VPRO-programma Zomergasten. Hij mag avondvullend loosgaan met zelfgekozen filmfragmenten die hem ooit beroerd hebben. Kortom, een heerlijk avondje diepgang?

DAVID VAN REYBROUCK: Toch wel. Het is ook een fantastische luxe om drie uur lang televisie te mogen maken, en een soort ideale tv-avond in elkaar te boksen. Niet dat ik al een lijstje met twintig fragmenten had klaarliggen, maar toen de mensen van VPRO mij contacteerden, en eventjes kwamen aftoetsen of ik zin zou hebben, moest ik niet lang nadenken: het is het mooiste, meest mythische programma van de Nederlandstalige televisie.

Je bent de oprichter van de G1000 en auteur van het boek Tegen verkiezingen. Politiek zal wel ter sprake komen, zeker?

VAN REYBROUCK: Ja, maar het is zeker niet de hoofdmoot. Ik heb ervoor gekozen om een blik achter de coulissen te geven. In de uitzending ga ik eerder kijken naar de bron van mijn engagement, mijn verontwaardiging en mijn beroering. Ik ben drie jaar lang intensief met politiek bezig geweest, heb daarover gezegd wat ik te zeggen had. Nu sta ik op het punt om terug naar poëzie en theater te evolueren. Voor mij is Zomergasten een mooi moment om die wending te markeren. Kijk, Ik heb niet de pretentie om te vertellen hoe de wereld zou moeten zijn. En ik voel ook niet de behoefte om eens haarfijn te vertellen hoe ik in elkaar zit. Maar ik heb wél de ambitie om dingen te tonen die mij boeien. Un certain regard, zoals ze dat in het Frans zeggen: een bepaalde manier van kijken, en die zul je ook aantreffen in het werk van de cineasten die mij raken.

Weinig Belgen is de eer gegund in Zomergasten aan te treden. Waarom heeft de VPRO jou gevraagd?

VAN REYBROUCK: Ze vertelden mij dat ze op zoek waren naar iemand naar wie je drie uur lang wil luisteren, die in veel geïnteresseerd is en met een zekere mate van originaliteit kan praten over verschillende onderwerpen. En die natuurlijk ook bereid is zich te láten interviewen. Onderschat de rol van de interviewer niet op zo’n avond: Wilfried de Jong zit aan het stuur, ik ben hooguit de passagier die de kaart leest en op voorhand al wat broodkruimels heeft uitgestrooid. Ik ken dus al een beetje het verloop van de avond, maar dat betekent niet dat ik een routeplan voor mij heb liggen. Ik denk dat het belangrijk is om de avond zijn eigen dynamiek te laten ontwikkelen. Kijk, het is een live-uitzending. Er is geen uitgeschreven scenario. De volgorde van de fragmenten ligt wel min of meer vast, maar de rest is een gesprek tussen twee mensen. Ik vind dat geweldig.

Kun je al een tipje van de sluier lichten over de fragmenten die je gekozen hebt?

VAN REYBROUCK: Ik toon dingen die wat in de vergetelheid zijn geraakt. Aanvankelijk was ik er zeker van dat ik een langer fragment uit Kubricks Barry Lyndon zou kiezen, maar iedereen weet natuurlijk dat Kubrick een van de grootste regisseurs is van na de Tweede Wereldoorlog. Dus heb ik uiteindelijk de keuzefilm vervangen door een veel minder bekende, technisch minder volmaakte film (Les glaneurs et la glaneuse, zie pagina 50). Het paste beter bij de loop van de avond. Weet je, ik heb vroeger nog gedeejayd, samen met mijn broer. Ik weet dat het niet alleen zaak is om goeie plaatjes achter elkaar te draaien. Je kunt werkelijk de beste plaat verbrodden door ze op een verkeerd moment te draaien. Soms geldt het principe ‘kill your darlings’. Ik heb gemerkt dat dat net hetzelfde is bij het samenstellen van een avond Zomergasten. En het rare is, ik heb echt keuzes gemaakt op basis van de individuele fragmenten. Nadien merk je dat er toch een soort homogeniteit is, die je echter nooit zou bereiken mocht je op voorhand die lijn hebben uitgezet. Dat is het mooie. Zo heb ik ook theater leren maken met Josse de Pauw: niet op voorhand bedenken hoe het moet zijn, gewoon brokken verzamelen en samenleggen tot ze een beter geheel vormen.

Was je altijd al een fervente kijker van Zomergasten?

VAN REYBROUCK: Ik ben sowieso geen groot televisiekijker. Ik kijk in een jaar tijd evenveel televisie als een Congolese huisvrouw in een week. Ik ben veel meer een film- dan een tv-kijker. Ik woon in Brussel, daar zijn bioscopen bij de vleet. Het viel mij ook op dat er in mijn aanvankelijke keuze voor Zomergasten enorm veel filmfragmenten zaten. Terwijl dat programma niet enkel uit filmfragmenten moet bestaan, maar gewoon uit beeldcultuur. Dat gaat van reclame voor waspoeder, over een videoclip voor een band tot zelfs een onnozel YouTube-filmpje.

Mogen we jou een cinefiel noemen?

VAN REYBROUCK: Nu is het wat geminderd, maar er is een tijd geweest dat ik makkelijk vijf tot zes films per week zag. Ik vind dat België een mooiere filmcultuur heeft dan Nederland. Wij hebben sowieso een spannender filmproductie, maar we gedragen ons ook beter in de bioscopen. Ik heb lang genoeg in Nederland verbleven om een hekel te hebben aan het Hollandse bioscoopgedrag. Meteen iets gaan consumeren tijdens de pauzes, gebrek aan concentratie… In Belgische bioscopen wordt er echt aandachtig gekeken, zeker in Brussel. Als er iemand praat, wordt die onmiddellijk toegesist.

Je mag dit jaar als allerlaatste Zomergast aantreden. Gaat daar enige druk mee gepaard?

VAN REYBROUCK: Euh, misschien druk in de zin dat er wellicht wat meer mensen zullen kijken omdat iedereen langzamerhand terug is uit vakantie? (lacht) Maar ik heb mezelf de vrijheid gegeven de voorgaande afleveringen van deze zomer níét te bekijken. Als je op death row zit, heb je ook niet de behoefte om naar de executies van je celgenoten te gaan kijken (lacht). Afgelopen lente heb ik ter voorbereiding wel twee uitzendingen van vorig jaar bekeken. Het was interessant om ook eens de manier van interviewen te zien. Waar ik nog het meest verbaasd over ben, is dat er naderhand heel ernstige recensies verschijnen van zo’n gesprek, als ging het over een film van Mastroianni. Ongelooflijk. Het zegt iets over het belang dat het programma wordt toegedicht.

ANDREAS ILEGEMS

‘ALS JE PLAATJES DRAAIT, GELDT HET PRINCIPE ‘KILL YOUR DARLINGS’. BIJ ZOMERGASTEN IS HET NET HETZELFDE.’