‘Wow, ik ben een man van middelbare leeftijd’

De wereld kent Ben Stiller als de man die in burleske komedies steevast de pineut is. Zijn hoofdrol in Noah Baumbachs iele tragikomedie Greenberg toont echter dat de acteur meer in zijn lijf heeft dan There’s Something about Mary en Night at the Museum. ‘Als je de mensen niet aan het lachen brengt, heb je gefaald.’

Ben Stiller (44) is géén grappige man. Já, hij kreeg de humor met de paplepel ingegeven door vader Jerry en moeder Anne, in de jaren 60 een populair komisch duo. Já, hij weet hoe humor werkt. En já, hij kan grappig zijn op commando en heeft daar al bakken geld mee verdiend. Toch oogt Stiller in levende lijve als een opgespannen veer. Of hij bloednerveus is, dan wel vaag geïrriteerd, kunnen we uit zijn voortdurende geschuifel en gewiebel niet opmaken. Ironisch genoeg maakt net dat hem geschikt voor een film als Greenberg.

De New Yorkse regisseur Noah Baumbach staat bekend om tragi-komische portretten als The Squid and the Whale (2005) en Margot at the Wedding (2007) en gaat met Greenberg voort op dat psychologische elan. Het titelpersonage is een onevenwichtige kerel die pas uit een depressie is geklommen en zijn leven terug op de sporen tracht te krijgen. Greenberg heeft echter alle moeite van de wereld om relaties aan te knopen, alsof hij zijn sociale handleiding verloren is.

Het is een ongewone rol voor Stiller, die carrière heeft gemaakt met commerciële komedies als There’s Something about Mary en Meet the Parents. ‘Zulke populaire komedies brengen een hoop druk met zich mee’, geeft hij toe. ‘Als je de mensen niet aan het lachen brengt, heb je gefaald. Zelfs bij een film als Tropic Thunder, die ook veel actie bevatte, was dat het enige wat telde. Dat Greenberg die druk niet had, was een welgekomen verlossing. Daarom doen zo veel komische acteurs graag eens iets anders. Hoe leuk het ook is om komedies te maken, ik vond Greenberg een heel verfrissende ervaring – alsof ik een teug verse zuurstof nam.’

Eind jaren 90 was je ook wel eens te zien in een dramatische rol zoals in het drugsdrama ‘Permanent Midnight’. Was het een bewuste keuze om nadien toch vooral komedies te maken?

Ben Stiller: Neen. Ik heb heel goede herinneringen aan Permanent Midnight, een van mijn meest bevredigende ervaringen als acteur. In die periode van mijn carrière was ik daar echt naar op zoek. Datzelfde jaar scoorde ik echter een hit met There’s Something about Mary en kreeg ik meer interessante komische films aangeboden. Vandaar dat ik dat pad verder bewandeld heb. Je kunt je carrière niet echt bewust sturen.

Kreeg je geen boeiende dramatische rollen meer?

Stiller: Het was een kwestie van timing. Ik heb wel nog dramatische scripts in handen gekregen die op zich de moeite waard leken, maar dan wilden ze me niet voor de rol die mij interesseerde of hing er een regisseur aan vast die ik niet zag zitten. Al die elementen moeten in evenwicht zijn, en dat was bij Greenberg dus het geval.

Is je vertolking gebaseerd op mensen die je kent?

Stiller: Ik heb me vooral aan Noah Baumbachs script gehouden. Hij had zich door een kennis laten inspireren en had een heel scherp portret op papier gezet. Ik vond niet dat ik daarvan moest afwijken. Al heb ik wel aan een specifiek persoon gedacht, iemand die in zijn leven veel heeft meegemaakt en van wie ik bepaalde elementen heb over-genomen. Dat combineer je dan met je eigen ervaringen en emoties.

Wat is in jouw ogen het grote talent van Noah Baumbach?

Stiller: Hij heeft een visie ontwikkeld die in het huidige filmlandschap compleet uniek is. Hij is meer geboeid door de specifieke menselijke karaktertrekken, dan door een origineel plot. Bij hem gaat het om de manier waarop we met elkaar omgaan en een impact hebben op elkaar. Kleine dingen kunnen tot belangrijke problemen uitgroeien en Noah weet dat als geen ander in kaart te brengen.

Op een bepaald moment bevindt Greenberg zich in een wel heel onhandige vrijscène. Wat zegt die volgens jou over Roger Greenberg?

Stiller: Welke scène bedoel je?

Die waar hij Florence, het vrouwelijke hoofdpersonage, tracht te beffen.

Stiller: Oh, die was ik al vergeten. Ik heb hem verdrongen, denk ik. (Lacht) Voor mij geeft die scène een idee van hoe moeilijk Greenberg het heeft met sociale interactie. Hij wil wel toenadering zoeken tot anderen en denkt dat hij weet hoe hij zich moet gedragen. Toch slaagt hij er niet in om gevoelig te zijn voor wat de anderen willen. Hij moet leren om verder te kijken dan zichzelf. Mijn personage is ook meer dan enkel die onhandige kwast. Vroeger stond hij wel stevig in zijn schoenen en had hij een beter zelfbeeld, alleen is dat door de jaren afgebrokkeld.

‘Greenberg’ lijkt me een film over gemiste kansen. Loop je zelf met wroeging rond?

Stiller: Ik denk dat iedereen spijt heeft van kansen die hij heeft laten liggen. Daar moet je mee leren leven en net daar heeft Greenberg het moeilijk mee. Als hij zo kritisch is voor iedereen rond hem, is het vooral omdat hij zo kritisch is voor zichzelf. En ja, ik denk soms ook aan hoe mijn leven anders had kunnen lopen als ik bepaalde dingen anders had aangepakt. En ik ken mensen die naast het succes gegrepen hebben omdat ze op een cruciaal moment de foute beslissing hebben gemaakt en nooit een tweede kans hebben gekregen.

Op een feestje met veel jongere mensen steekt hij een tirade tegen jongeren af. Sta jij ooit stil bij het feit dat je intussen 44 bent?

Stiller: Natuurlijk. Op een dag sta je op en denk je: ‘Wow, ik ben een man van middelbare leeftijd.’ Greenberg denkt echter dat hij nog altijd die jonge twintiger is. Vandaar die tirade over technologie en het gebrek aan sociale vaardigheden bij jongeren. Het is een uiting van zijn frustratie. Het interessante is dat hij het ook niet per se bij het verkeerde eind heeft. Greenbergs blik wordt gefilterd door zijn ontevredenheid, maar daarom zit hij nog niet fout. Ik heb een paar jaar geleden begrepen dat ik me moet aanpassen aan het feit dat ik de middelbare leeftijd bereikt had. De kans bestaat dat je al de helft van je leven achter de rug hebt. Dat weet je nooit, maar als je jong bent, sta je daar nooit bij stil. Het is de klassieke midlifecrisis die iedereen doormaakt. Het mooie van die crisis is dat je oog krijgt voor de dingen die belangrijk zijn. Je kunt niet anders.

Komt de midlifecrisis minder hard aan voor mensen die in hun creatieve beroep elke dag hun gevoelens uitdrukken?

Stiller: Oh neen. (Lachje) Maar het is gezond. Je denkt na over wie je bent, waar je staat in het leven en wat je belangrijk vindt. Ik zie het niet echt als een crisis. Het geeft je de kans om uit te maken wat je met de rest van je leven wilt doen – een essentiële vraag. Je moet ruimte maken om na te denken en niet blind vooruit te stormen.

Wat was jouw conclusie: films blijven maken, meer ernstige rollen aannemen of meer regisseren?

Stiller: Ik ben er nog niet uit. Maar ik heb wel beslist om minder in de toekomst te leven en meer te genieten van elk moment. Ik wil dag na dag uitmaken wat me gelukkig maakt, of dat dan bestaat uit werken, vakantie nemen of tijd doorbrengen met anderen. Je moet beseffen dat al die dingen vergankelijk zijn.

Net als Greenberg ben je van New York naar L.A. verhuisd. Voel jij er je beter in je vel?

Stiller: Ik woon al twintig jaar in Los Angeles, dus ik voel me er absoluut thuis. Bij Greenberg ligt het een beetje anders: hij is in L.A. geboren, heeft dan vijftien jaar in New York gewoond en wordt nu weer met zijn verleden geconfronteerd. Net als hij ben ik wel naar Los Angeles gekomen om uit te maken wie ik was, en dat is in die stad niet zo simpel. Het is geen gemakkelijke plek om alleen te zijn. Je raakt snel geïsoleerd.

Zeker als je geen auto hebt.

Stiller: Absoluut. Ik woon toevallig vlak bij de plaats waar we de film gedraaid hebben, wat betekent dat ik meestal te voet naar het werk kon. Het heeft me enorm geholpen om in de geest van mijn personage door te dringen omdat je als voetganger zo goed als alleen bent in Los Angeles. Er zijn nauwelijks voetpaden. Als je op straat loopt, zoeven de auto’s langs je heen en voel je je onbeduidend. Je bent alleen met de elementen.

De mensen bekijken je ook vreemd als je over straat loopt, heb ik gemerkt.

Stiller: Ja, ze gaan ervan uit dat je óf een oplichter óf een dakloze bent. Hoe dan ook heb je foute plannen. Het is een vreemd fenomeen: als je in New York een paar honderd meter verder moet, ga je te voet, maar in L.A. spring je in de auto. Zo zit die stad in elkaar.

Greenberg

Vanaf 9/6 in de bioscoop.

Door Ruben Nollet

‘Iedereen gaat door een midlifecrisis. Dat is gezond.’