‘WIJ WORDEN BETAALD VOOR KWAJONGENSSTREKEN’

Het Amerikaanse wetenschapsprogramma MythBusters heeft een hoog buskruitgehalte – denk aan een kruising tussen Top Gear en Hoe?Zo! – en is in de Verenigde Staten razend populair. Onze reporter bracht een dag door op de set in San Francisco en belandde prompt in een aflevering. In opdracht van ene Barack Obama.

Toen MythBusters in 2003 op Discovery Channel van start ging, was het idee achter het programma eenvoudig: welbekende ‘urban legends’ controleren op hun werkelijkheidsgehalte en wetenschappelijke waarde. Zo gingen presentatoren Jamie Hyneman en Adam Savage en hun team na of je geëlektrocuteerd kunt worden door op een elektrisch geladen spoorlijn te plassen, en of het mogelijk is om iemand te vermoorden door hem of haar vanaf de top van het Empire State Building met een geldmuntje te bekogelen. Geen wonder dus dat de makers de reeks zelf omschrijven als ‘Jackass meets Mr. Wizard’.

Gaandeweg – we zijn ondertussen acht seizoenen ver – is het blikveld van de ploeg van MythBusters wat breder geworden. Intussen worden ook special effects uit films en interessante verhalen over heiligen en superhelden onder de loep genomen. Het doel is echter telkens hetzelfde: een manier vinden om een wetenschappelijk experiment op een entertainende manier in beeld te brengen, en vooral op tijd en stond iets spectaculairs te laten ontploffen. Hyneman en Savage hebben trouwens een verleden in de wereld van de special effects: ze hebben nog meegewerkt aan films als The Matrix Revolutions en Star Wars: Episode II, en commercials van Nike en 7UP.

Zijn de presentatoren van een programma met een wetenschappelijke insteek zelf ook volleerde wetenschappers? Toch niet. Hyneman is de fiere bezitter van een diploma Russische taalkunde en trok na zijn studies naar de Caraïben om voor kapitein te leren, Savage heeft zelfs helemaal geen diploma op zak. ‘Een wetenschapper is niet noodzakelijk iemand in een witte jas die in een laboratorium werkt’, zegt Hyneman. ‘Over iets nadenken en de ideeën die daaruit voortvloeien in de praktijk brengen, dát is wetenschap voor ons. En onze ideeën zijn vaak ronduit absurd. ( Lacht) In een nog geplande aflevering testen we hoe snel je kunt rijden met een wagen op vierkante wielen. Dat klínkt belachelijk, maar think about it: als je door een besneeuwde of zanderige ondergrond moet ploeteren, zouden zulke banden wel eens beter kunnen zijn dan ronde.’

HELLBUSTERS

Het gros van het materiaal dat de MythBusters voor de experimenten gebruikt, is van eigen makelij. De makers produceren hun tools in een industriële wijk bezuiden South Beach, niet ver van de San Francisco Bay. Het hoofdkwartier heet M5 Industries of kortweg M5, naar de Britse geheime dienst MI6, waarvoor James Bond werkte. Het gebouw staat overigens nog steeds vol spullen uit hun specialeffectstijd: de snuit van het vliegtuig van Maverick (Tom Cruise) in Top Gun, de mechanische spinnen uit Arachnophobia… Volgens Hyneman komt dat MythBusters alleen maar ten goede. ‘We kunnen een hoop van die onderdelen hergebruiken en daardoor heel snel nieuwe apparatuur bouwen. En de ruimte voegt echt iets toe aan de show. Het is geen lege, saaie loods zoals je ze doorgaans in zulke programma’s ziet: M5 leeft.’

Voor we in M5 de opnames van een MythBusters-aflevering kunnen bijwonen, houden we nog even halt aan M7: de speeltuin van de zogenaamde Junior MythBusters, oftewel Tory Belleci, Grant Imahara en Kari Byron. De juniors zitten midden in de voorbereidingen van een experiment gebaseerd op een scène uit een van de Hellboy-films. In die sequentie ramt de superheld met zijn gigantische stenen vuist de bumper van een auto, waardoor die de lucht in vliegt, een salto maakt en vervolgens weer keurig op zijn vier wielen terechtkomt. Om dat na te bootsen, werkt Tory aan een 200 kilogram zware vuist van staal, die van op vijftien meter hoogte op de bumper van een SUV zal vallen. Ondertussen proberen Kari en Grant het experiment uit op kleine schaal, met behulp van een speelgoedauto op afstandsbediening.

‘Vandaag zijn we de HellBusters, morgen doen we alweer iets compleet anders. Dit is de ideale job voor iemand als ik, die zich niet lang op één ding kan concentreren’, grijnst Belleci. ‘En wat nog leuker is: ik word nu betaald voor de kwajongensstreken die me als kind wel eens zuur opbraken. (Lacht)‘ ‘Maar we leren ook bij hoor’, gaat Byron verder. ‘Een MythBusters-reeks is als een opleiding, maar dan zonder al het vervelende huiswerk. (Lacht) We experimenteren voortdurend met nieuwe materialen, en werken nauw samen met specialisten: de lokale brandweer en politie, maar ook met de bomexperts van het leger.’ ‘Al die diensten steken ook wel eens iets van ons op’, aldus Belleci. ‘Zo zijn wij ooit nagegaan of het gebruik van een pistool aan boord van een vliegtuig gevaarlijk is. In films zie je een vliegtuig wel eens te pletter storten vanwege de plotselinge druk die veroorzaakt wordt door een kogelgat. Wij hebben het tegendeel bewezen en sindsdien durft de Amerikaanse luchtmacht in zijn vliegtuigen naar vuurwapens te grijpen!’

OBAMA EN IK

Bij ons is MythBusters sinds oktober 2009 te zien, toen Discovery Channel Vlaanderen op de kabel kwam. In de VS loopt het programma al ruim zeven jaar en de populariteit van de reeks is er nauwelijks te vatten. Vooral onder jongeren zijn de presentatoren echte sterren, en daarom hebben Jamie en Adam hun specialeffectswerk intussen volledig aan de kant geschoven. ‘Het gebeurde wel eens dat fans op een filmset de opnames kwamen verknallen door voortdurend ‘Myth-bus-teeeers!’ te scanderen’, lacht Adam. ‘Ik heb zelfs ooit een kijkfile veroorzaakt toen ik aan de kant van de weg in San Francisco een reclamespot aan het draaien was’, aldus Jamie. ‘ Kinda weird.’

Is er sinds 2003 veel aan het programma veranderd? ‘In het begin wilden we vooral zo indrukwekkend mogelijke sets en machines bouwen’, zegt Savage. ‘Vandaag krijgt de kijker meer uitleg bij de experimenten. Ja, het gebeurt wel eens dat toeschouwers onze werkwijze bekritiseren. Als die kritiek ons aan het denken of twijfelen zet, doen wij het desbetreffende experiment gewoon over. Er bestaat geen enkel Amerikaans televisieprogramma dat zoiets doet.’ Net die combinatie van wetenschappelijke ernst en aantrek bij jongeren zorgde ervoor dat MythBusters de aandacht trok van de machtigste man van de VS: president Barack Obama. Ter promotie van het STEM-project, een overheidsprogramma dat de interesse voor wetenschap en technologie bij jongeren wil aanwakkeren, nodigde hij Hyneman en Savage uit in het Witte Huis voor een ietwat vreemde opdracht. De twee moeten onderzoeken of je iemand in brand kunt steken door zonlicht op hem te laten weerkaatsen, een variant op de tactiek die de Griekse wetenschapper Archimedes in de derde eeuw voor Christus zou hebben bedacht om aanvallen van vijandige Romeinse schepen af te wenden.

Als we uiteindelijk bij M5 afstappen, schijnt de zon zo uitbundig boven San Francisco dat Hyneman en Savage besluiten om hun agenda om te gooien en meteen de ‘Archimedes Solar Ray’ te testen. Savage en de cameraman van dienst laten ons op het dak maar meteen figureren. We krijgen een spiegel in handen geduwd en moeten het zonlicht laten reflecteren op ons doelwit, in casu Hyneman. Die heeft intussen plaatsgenomen op het dak van een gebouw aan de overkant, weliswaar gehuld in een wit brandwerend pak. ‘Mirrors up!’ commandeert Savage. ‘And down’, zegt hij tien minuten later. ‘Excellent!’ Als het team van MythBusters het systeem met spiegels op punt heeft gesteld, zullen ze dankzij de connecties van de president vijfhonderd vrijwilligers bij elkaar brengen die dan samen mogen proberen Hyneman in de fik te steken.

Aan welke criteria een verhaal moet voldoen om in een MythBusters-aflevering te worden uitgetest, vraag ik nog. ‘Wij moeten in de eerste plaats fysiek bij het onderwerp betrokken kunnen raken’, zegt Hyneman. ‘We proberen de gekste dingen uit met de meest uiteenlopende materialen: van een snoepje een potentiële bom maken, twee vrachtwagens tegen topsnelheid frontaal laten botsen, een ballon van lood laten opstijgen, of onszelf een half uur lang laten invriezen bij min 20 graden, slechts gekleed in short en T-shirt. Er is maar één vereiste: we moeten de kijkers, en als het even kan ook onszelf, kunnen verrassen.’

MYTHBUSTERS

Elke zondag om 19.05 op Discovery Channel.

De aflevering Archimedes Solar Ray, met onze reporter én president Obama, wordt uitgezonden op zondag 30/1 (herhaling zaterdag 5/2 om 18.15).

DOOR MICHAEL ILEGEMS

‘Dankzij ons durven Amerikaanse soldaten in een vliegtuig vuurwapens te gebruiken.’