Tom Clancy combineert loeiharde fictie met ultrareactionaire standpunten. Hij wordt soms geprezen voor het ene, en vaak veracht voor het andere. Al ziet de thrillerauteur dat anders: ‘Ik vertel een verhaal. Ik maak geen politiek statement.’ door Brian Braiker

The Teeth of the Tiger

Uit bij Putnam Publishers, 640 blz., euro 25. De Nederlandse vertaling verschijnt in mei 2004 bij A.W. Bruna.

Special Edition-dvd’s van ‘Hunt For Red October’, ‘Patriot Games’, ‘Clear And Present Danger’ en ‘The Sum Of All Fears’ uit bij Paramount Home Entertainment

Nauwelijks een paar uur nadat twee vliegtuigen zich in de torens van het World Trade Center hadden geboord, werd Tom Clancy al opgetrommeld voor commentaar. Zeven jaar daarvoor had hij in Debt of Honor immers een soortgelijk rampscenario geschetst voor het Capitool in Washington en de overeenkomst tussen feit en fictie was zacht gezegd merkwaardig. De ‘vuile bom’ in The Sum of All Fears was nog zo een profetische voorspelling. Maar Clancy is niet alleen visionair (volgens sommigen), hij is ook een hyperpatriot die de Amerikaanse intelligentiediensten steevast verheerlijkt. In zijn gloednieuwe boek The Teeth of The Tiger vermengt hij als vanouds zijn reactionaire wereldbeeld met een flinke brok machismo en legerfetisjisme. Dat resulteert deze keer in een eigenzinnige kijk op de bestrijding van het internationale terrorisme en de oorlog in Irak. Volgens Clancy is de oplossing eenvoudig: richt – met de zegen van de Amerikaanse president – een supergeheim spionageagentschap op dat potentiële terroristen opspoort en elimineert voor ze kunnen toeslaan. Voorlopig nog even fictie dus, al lijkt de auteur wel erg overtuigd van zijn gelijk.

Bedankt voor uw tijd. Ik weet dat u niet graag interviews geeft.

Tom Clancy: Onzin. Jij doet gewoon je werk. Een zeer belangrijk werk overigens, al zou ik soms willen dat jullie het beter deden.

Op een bepaald punt in de roman stelt de protagonist zich vragen naar de legitimiteit van preventieve doding.

Clancy: Wil je liever een held zonder geweten dan? Echte mensen hebben een geweten. En voor zover ik weet zijn de US Marines nog steeds echte mensen.

Maar de vraag is wel pertinent in het licht van de recente oorlog tegen Irak.

Clancy: Kijk, als mensen oorlog tegen ons voeren, hebben wij het recht om terug te slaan. Een van mijn personages in het boek zegt dat trouwens met evenveel woorden. In een oorlog klop je nu eenmaal niet op de deur van de vijand om te vragen of je hem alsjeblieft even in het gezicht mag schieten. Je doodt hem. Punt. Vandaag voeren we oorlog tegen het terrorisme, dus moet je een aangepaste tactiek gebruiken. En liefst een tactiek die een beetje effectiever is dan wat we nu doen.

Dat is dus de boodschap van het boek.

Clancy: Neen. Het boek is een verhaal. Geen politiek statement.

Goed dan. Op een bepaald moment in het boek heeft een terrorist het over de Amerikaanse ‘suïcidale openheid voor vreemdelingen’.

Clancy: Een heleboel mensen stellen me daar vragen over. Ik schets gewoon het denkproces van de tegenstander. Ik houd niet van de omschrijving ‘islamitisch terrorist’. Daar spreekt onverdraagzaamheid tegenover de islam uit en dat zint me niet. Maar veel van die jonge kerels kregen een opleiding in Europa of Amerika. Die mensen komen uit een restrictieve samenleving en worden in een open samenleving gedropt. En die overgang verloopt niet altijd even gesmeerd.

Is die openheid dan een zwakke plek?

Clancy: Elk vrij land heeft zwakke plekken. Precies omdat we vrij zijn. We ontzeggen mensen bijvoorbeeld niet het recht om zich te verplaatsen. En dat is een goede zaak. Vrijheden komen misschien wel met gevaren, maar mijn vrijheid is me lief. Ik neem het gevaar erbij.

Iets wat me sterk intrigeerde in het boek waren de spionnen die buiten het systeem opereren, de spreekwoordelijke tanden van de tijger. Dat is toch een buitenwettelijke groepering?

Clancy: Neen. Dat klinkt alsof die spionnen ongecontroleerd kunnen doen en laten wat ze willen. Dat is zeker niet het geval. Ze kunnen niet buiten de bevoegdheden van hun charter.

Maar technisch gesproken, bestaan ze niet. Er is helemaal geen charter.

Clancy: Het is misschien niet neergeschreven, maar ze hebben er wel degelijk een.

Zonder extern controlemechanisme, zonder…

Clancy: Een controleapparaat belet mensen om dingen waar te maken. De premisse van het boek is dat de regering een afdoende bescherming moet ontwikkelen buiten de bestaande budgetten en structuren. En op een bepaald moment moet je de professionals vertrouwen, net zoals je dokters moet vertrouwen.

Het is merkwaardig dat u zoveel aandacht aan die papiermolen besteedt. U wordt gesmaakt voor de actie, minder voor…

Clancy: Ik probeer vooral de realiteit te tonen, de dingen zoals ze werkelijk zijn. En ik denk, in alle bescheidenheid, dat ik daar goed in ben. De wereld is geen nette plaats, het heeft geen zin om hem zo af te schilderen.

Gebruikt u de spookorganisatie in uw roman als een manier om af te rekenen met de bureaucratie?

Clancy: Misschien. Maar ik ben ervan overtuigd dat mijn systeem zou werken als men het een kans gaf. De CIA werkt zo niet natuurlijk, ze moeten rekening houden met budgetten, papierwerk en politieke spelletjes. De regering kan dus bezwaarlijk efficiënt zijn. Op een bepaald punt in het boek vraagt een personage: ‘Hoe doe je dat toch?’. En de ander antwoordt: ‘Wel, de privé-sector is veel efficiënter omdat ze burgers contracten geven.’ Dat is een feit: de privé-industrie is efficiënter dan de regering.

Suggereert u nu dat intelligentiebureaus als de CIA en de NSA…

Clancy: Ik suggereer niets. Ik vertel alleen maar een verhaal.

Laat me de vraag dan anders formuleren: is de CIA gedateerd? Werd de organisatie niet ontworpen voor een lang vervlogen Koude Oorlog?

Clancy: De CIA bestaat omdat ze een belangrijke functie vervult. Ze brengt informatie over een ander land naar de beleidsmensen in onze regering. De CIA is dus niet het probleem. Het probleem is dat de beleidsmensen de CIA niet goed genoeg gebruiken om de informatie te verwerken.

U haalt in deze roman ook een paar keer uit naar de pers. Een van de helden heeft het in dat verband over ‘vrouwen die roddels uitwisselen’.

Clancy: Echt? Wel, dat zijn dan de woorden van een personage, het is niet mijn persoonlijke opinie. De pers heeft volgens mij een zeer belangrijke functie. Het is de voornaamste beschermer van onze vrijheid. Dat is een vitale functie in ons land, maar spijtig genoeg wordt die taak niet altijd even serieus genomen.

De voorbije maanden werd er in de VS voortdurend alarm geslagen, en achteraf bleek er niets te zijn. Heeft de regering geblunderd om de bevolking kalm en geïnformeerd te houden?

Clancy:Yeah, dat was dom. Maar de rol van de media is minstens even dom. Ze vergroten die blunders meteen uit en lanceren een aanval op de verantwoordelijken. Ik stoor me enorm aan nieuwsmedia die liever een slecht dan een goed verhaal brengen. De vraag is: ‘Hoe kunnen we dit oplossen?’ Niet: ‘Wie heeft er geblunderd?’ Toen de vliegtuigen de Twin Towers doorboorden, vroeg iedereen onmiddellijk ‘Wie is verantwoordelijk?’. De idioten die de vliegtuigen bestuurden, lijkt mij. Je kunt de schuld toch niet bij de geheime diensten leggen als je die nooit hebt gesteund? Wanneer hebben de media de CIA nog eens een hart onder de riem gestoken? Als je hen als honden behandelt, zullen ze eerder op het brandalarm plassen dan achter de inbrekers aangaan.

Volgens u werd de Golfoorlog in 1991 voortijdig afgebroken. Wat denkt u van de huidige situatie in Irak?

Clancy: Wel, we hebben eindelijk de oorspronkelijke missie volbracht. Ik denk dat alles de goede richting uitgaat. Het wordt beslist nog een slonzig proces, maar we komen er wel.

Over slonzigheid gesproken, je hebt al wat afgeklaagd over de verfilmingen van jouw boeken, de veranderingen die de makers in de plot aanbrengen.

Clancy: Ja, dat is alsof ze je baby tatoeëren. Maar als Hollywood een boek koopt, dan krijgt het ook de rechten. En zolang ik betaald word, kan ik niet te veel klagen, hé. © Newsweek. Vertaling Bram van Moorhem

Focus trakteert

WIN Eén pakket vier Special Edition-dvd’s van Tom Clancy-verfilmingen. Zie pagina 3

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content