‘Een boekenprogramma is als de Nationale Elf: iederéén wil er zijn mening over kwijt.’ Leon Verdonschot, de Hollander rechts van Jan Leyers, relativeert de kritieken op Iets met boeken. Meer zelfs: hij kan er al mee lachen. ‘Laatst kreeg ik een mail van iemand die vond dat onze tafel te groot was. Onze tafel!’

Wars van alle heisa vonden wij Iets met boeken niet eens zo slecht. ‘Het lijkt toch heel goed op ‘het ideale boekenprogramma’, zoals dat de afgelopen jaren in tal van opiniestukken naar voren is geschoven. Als iedereen die erom gevraagd heeft ook effectief gekeken heeft, kan het zelfs een succes worden’, aldus Onze Man (S.W.). ‘Jullie waren wel heel welwillend, hé?’, lacht Leon Verdonschot als we hem de quote voorleggen. Waarna we – stokers die we zijn – ook de andere recensies tevoorschijn toveren.

Al bekomen van de mediastorm?

Leon Verdonschot: Wat een gedoe, zeg! Misschien was het naïef van mij, maar ik had nooit verwacht dat er zoveel commotie zou zijn. Eerlijk: ik dacht dat het niemand een fuck kon schelen. Blijkbaar ligt een boekenprogramma bij jullie wel héél gevoelig. Voor de eerste keer in mijn leven had ik het gevoel dat ik me moest verdedigen voor iets wat ik gemaakt had.

In Nederland is er minder om te doen?

Verdonschot: Daar hebben ze nooit stap per stap over die hele voorgeschiedenis bericht. Tot een week voor de start van Iets met boeken had niemand er aandacht voor. Dan zit er natuurlijk veel minder volk klaar om kritiek te geven. Er zit trouwens geen lijn in de kritieken in Nederland. Ik heb gelezen dat Iets met boeken te jolig was, dat het te saai was, dat het te veel over schrijvers ging, dat het te weinig over schrijvers ging. Daar heb je weinig aan, natuurlijk.

In Vlaanderen waren de criticasters wat gretiger, zal je wel gemerkt hebben. Bezwaar als we je een paar kritieken voorleggen?

Verdonschot: Doe maar.

‘Ze hadden het beter Iets met schrijvers genoemd, want over de boeken van Dimitri Verhulst en Naema Tahir ben ik niks nieuws te weten gekomen.’ (Geert Joris, directeur van Boek.be, in De Morgen)

Verdonschot: Van alle kritieken die ik te horen heb gekregen, was dit veruit de beroerdste. Letterlijk íédere vraag die we hebben gesteld, is op het werk van de schrijver terug te brengen. Dat wéét ik, omdat we daar binnen de redactie hard op gehamerd hebben. Met het boek in de hand hebben we de vragen opgesteld. Als we Dimitri Verhulst dus een vraag stelden over zijn ontworteling, dan was dat omdat dat in zijn werk zit. Goed, misschien hadden we het beter Iets met schrijvers op basis van hun boeken genoemd, maar dat is dan weer zo’n lange titel. (Lacht)

‘Ik zag vooral vier mensen gevangen in een format. Na afloop was ik blij dat ik weer een boek kon gaan lezen.’ (Onno Blom, literair recensent, in De Morgen)

Verdonschot: Flauw, vind ik. In een tijdperk waarin zowat elk programma een sms-moment heeft, moet je toch toegeven dat Iets met boeken qua format heel weinig om het lijf heeft. Tenminste, ik heb toch niet het gevoel dat er ketenen rond mijn enkels zitten. Misschien is mijnheer Blom gewoon een heel vrij mens. (Lacht) Neen, serieus: er is geen belspelletje, we hebben geen gekke hoedjes op, er moet niet ge-sms’t worden. Onze format bestaat uit twee mensen die gedurende veertig minuten met twee andere mensen praten. Dan kan je toch niet beweren dat we daarin gevangenzitten?

Het lijkt soms wel niet evident om twee gesprekken gaande te houden. Hier en daar wordt er wel drastisch tussen de schrijvers geswitcht.

Verdonschot: Misschien dat we in de eerste aflevering iets te strak vasthielden aan de ‘jij die gast, ik deze’-formule. Het mocht allemaal wel wat losser, en ik denk dat dat in de tweede afleve-ring ook beter zat. Het blijft een work in progress, zo’n boekenprogramma. Ik vond de eerste aflevering geslaagd, maar dat wil niet zeggen dat het niet beter kan.

Nog eentje: ‘Iets met boeken is een heel ongezellige talkshow geworden. Het kleurenpalet gaat van blauw naar zwart. Het licht is ongezellig. Het publiek komt nauwelijks in beeld.’ (Dorien Knockaert in De Standaard)

Verdonschot: Daar zit een zekere waarheid in. Het licht kon inderdaad veel warmer en het camerawerk was me ook iets te afstandelijk. Ik ben het er dus wel mee eens, en in de tweede aflevering hebben we dat ook proberen recht te trekken. Opbouwende kritiek, hoor, daar bij De Standaard. (Lacht)

Er wordt blijkbaar wel heel goed naar Iets met boeken gekeken. Zelfs de kleurschakeringen ontsnappen niet aan commentaar.

Verdonschot: Ofwel vinden ze de inhoud zo briljant dat ze al over het licht gaan zeuren. (Lacht) Neen, blijkbaar is een boekenprogramma zoals de Nationale Elf of de presentator van Zomergasten: iederéén heeft er verstand van en wil zijn mening ventileren. Pas kreeg ik een mail van een oude onderwijzer van mij, die kwam melden dat we een veel te grote tafel hadden. Een te grote tafel! Bij mijn weten had die man geen verleden als interieurdesigner, dus wat bezielt zo iemand om aanmerkingen te hebben op ons meubilair.

En dan de meest hilarische: ‘Ik word er een beetje triest van. Een zouteloos, gemaakt, angstig programma-tje.’ (Erwin Mortier in TerZake)

Verdonschot: Is dat uit die aflevering van TerZake met die drie schrijvers op de bank? (TerZake liet drie schrijvers de eerste aflevering becommentariëren: nvdr) Ik heb de bewuste reportage niet gezien, maar op de redactie hebben ze er uitgebreid verslag van gedaan – inclusief imitaties. Vooral die Erwin Mortier was briljant gecast . (Imiteert Mortier) ‘Zou-te-loos!’ Het leek wel een sketch uit Jiskefet als ik het zo hoorde. Neen, dit was zo karikaturaal dat ik er meer om moest lachen dan dat ik het me aantrok.

Het was wel een vreemd staaltje kannibalisme. TerZake dat een item wijdt aan de afbraak van een boekenprogramma op het eigen net. Kwam daar binnen de redactie geen gemor op?

Verdonschot: Ach, het valt onder de journalistieke vrijheid, zeker? Bij de Volkskrant geeft de ene columnist ook kritiek op de andere binnen de krant, en dat moet ook kunnen, vind ik.

Tot slot: mogen we ondanks alle heisa nog een tweede reeks verwachten?

Verdonschot: Absoluut. Het is nog niet zeker of die in het voorjaar van 2009 of het najaar op de buis komt, maar ze is wel al besteld. Blijven jullie dus maar lullen, wij maken het programma ondertussen wel. (Lacht)

IETS MET BOEKEN

Iedere zondag om 21.00 – Canvas

Door Geert Zagers