U hebt haar al lang niet meer aan het werk gezien, maar u bent haar niet vergeten: Natalie Merchant, ooit de frêle frontvrouw van 10,000 Maniacs, keert eindelijk nog eens terug naar de Europese podia, met een ondertussen behoorlijk grijze haardos. ‘Je leven is echt niet voorbij zodra je vijftig bent.’
Amper zeventien was Merchant (°1963) toen ze het gezicht werd van 10,000 Maniacs, een folkpopband uit Jamestown, New York waarin Robert Buck, broer van R.E.M.’s Peter Buck, gitaar speelde. Merchants bitterzoete observaties raakten een gevoelige snaar bij het publiek – u herinnert zich classics als Hey Jack Kerouac en What’s the Matter Here – maar in 1995 gaf de zangeres er de brui aan om voor zichzelf te beginnen. Haar eerste solo-cd, Tigerlily, kwam meteen in vijf miljoen platencollecties terecht. En na nog eens vijf platen heeft ze Tigerlily onlangs helemaal herwerkt onder de titel Paradise Is There: The New Tigerlily Recordings.
NATALIE MERCHANT: Ik beschouw Tigerlily gewoon nog altijd als mijn belangrijkste plaat. Ze markeert een keerpunt in mijn leven. Ik was net dertig geworden, had mijn periode bij 10,000 Maniacs afgesloten, had Jamestown voor New York City verruild en nam voor het eerst mijn eigen beslissingen. Tigerlily was de cd die alles veranderde. Het werd onverhoopt een bestseller, die me financiële zekerheid gaf én een publiek dat zich in mijn liedjes herkende. Plots werd ik herkend op straat, ook dat was even wennen.
Met de meeste nummers uit Tigerlily voel ik me ook nog altijd verbonden. Ze blijven vaste prik tijdens mijn concerten, maar ze zijn zeker niet bevroren in de tijd. Telkens wanneer ik ze vertolk, voelen ze nieuw aan. Nu ik ouder ben en meer levenservaring heb, klinken ze zelfs doorvoelder dan twintig jaar geleden.
Vóór Tigerlily, bij 10,000 Maniacs,had ik altijd met producers gewerkt. Nu deelde ik plots zélf de lakens uit, al wist ik nauwelijks wat ik deed. Daardoor klonk die plaat niet helemaal zoals ik het wilde en dat zat me nog altijd dwars. Vandaar dat ik ze een herkansing heb gegeven, met nieuwe arrangementen.
We hebben je lang niet meer op een Belgisch podium gezien?
MERCHANT: Ik heb lang geprobeerd om zo weinig mogelijk van huis te zijn, voor mijn dochter Lucia (geboren in 2003, nvdr.). Als ik op tournee vertrok toen ze nog in de kleuterklas zat, voelde ik me vreselijk schuldig: ik had het gevoel dat ik haar in de steek liet. Dus beloofde ik haar dat mama niet meer weg zou gaan. Intussen is ze oud genoeg om te begrijpen dat ik beroepshalve soms de hort op moet.
De jongste zes jaar heb ik vooral losse concerten gegeven, waarbij ik mijn songs liet inkleuren door een zestienkoppig strijkersensemble. In iedere stad speelde ik met een ander orkest, maar doorgaans waren de musici zo beslagen dat één repetitie volstond om een pakkende show neer te zetten. En de volgende dag was ik gewoon weer thuis.
Wat draagt zo’n orkest bij tot je repertoire?
MERCHANT: Kracht. Diepgang. Gelaagdheid. Klankrijkdom. Vaak is de begeleiding zo subtiel dat ik, zelfs op fluistertoon, nog met mijn stem boven de muziek uitkom. De meeste klassieke orkesten in de VS hebben het moeilijk om te overleven en dus gaan ze met popartiesten in zee, in de hoop zo een jonger publiek naar de concertzalen te lokken. Maar voor mij is het meer dan een gimmick: ik probeer echt mét het orkest te zingen, het tot een wezenlijk onderdeel van mijn songs te maken.
In Ladybird, van je vorige, titelloze album, portretteerde je een vrouw die vastzit in een liefdeloze relatie, maar niet de moed kan opbrengen om haar leven een nieuwe wending te geven.
MERCHANT: De meeste mannen zouden er in zo’n situatie op zijn minst een maîtresse op na houden, terwijl vrouwen hun eigen noden opzijzetten om de stabiliteit van hun gezin te waarborgen. Vaders houden uiteraard óók van hun kinderen, maar moeders doen er alles aan om hen te beschermen. Ze beschouwen hun kroost als een fysiek verlengstuk van zichzelf. Vaak leidt dat moederinstinct ertoe dat ze zichzelf verwaarlozen.
Je hebt zelf ondertussen ook een scheiding achter de rug.
MERCHANT: Kijk, mijn ouders zijn uit elkaar gegaan toen ik negen was. Zoiets laat sporen na, zeker omdat het een vechtscheiding was. Vijfendertig jaar hebben mijn ouders geen woord met elkaar gewisseld. Samen drie kinderen op de wereld zetten, maar daarna niet meer in staat zijn samen een kop koffie te drinken, laat staan een beschaafd gesprek te voeren. Dat is toch absurd?
Mijn ex en ik zagen in dat we uit elkaar waren gegroeid en samen niet meer gelukkig waren. Maar om onze dochter nutteloze trauma’s te besparen, zijn we elkaar altijd met respect blijven bejegenen.
In de vroege seventies waren de Merchants een van de eerste gebroken gezinnen in onze buurt. Kennissen fluisterden, leraren namen ons apart en vroegen bezorgd of alles wel oké was. Maar tegen het eind van mijn humaniora hadden de helft van mijn vrienden al gescheiden ouders. En van mijn zus, die schooljuf is, hoor ik dat nieuw-samengestelde gezinnen tegenwoordig de norm zijn. Velen zullen zich dus in Ladybird herkennen.
Je hebt ook al geschreven over het onvervulde potentieel van je seksegenoten.
MERCHANT: Ja, in Maggie Said bijvoorbeeld, ook al van mijn vorige plaat. Veel vrouwen zijn bang om zich bloot te geven: ze verschuilen zich achter een onzichtbare schutting om toch maar niet beschadigd te worden en raken zo totaal geïsoleerd. Ik vraag me af of ze daar op hun sterfbed geen spijt van hebben. Hoe kun je ooit met iemand intiem zijn zonder je kwetsbare kant te tonen? Pijn hoort bij het leven en maakt je rijker als individu. Kijk, ik ben 52, een leeftijd waarop je onherroepelijk geliefden verliest. Dat herinnert je eraan hoe verdomd kort het leven is. Je kunt dus maar beter van ieder moment genieten. Laat die e-mails voor wat ze zijn en maak een wandeling in het bos. Je wordt er gegarandeerd gelukkiger van.
In Texas voerde je, met enige ironie, een golden child ten tonele. Je hoeft niet veel verbeelding te hebben om er George W. Bush in te zien.
MERCHANT: Zijn acht jaar in het Witte Huis waren een verschrikking waar geen einde aan leek te komen. Bush is iemand die veel leed heeft veroorzaakt, zowel in de VS als erbuiten. Hij waande zich ongenaakbaar, nam voortdurend beslissingen waarmee hij zichzelf en zijn hooggeplaatste vrienden bevoordeelde, zonder stil te staan bij de negatieve gevolgen voor de doorsnee Amerikaan. Vandaar de opluchting toen Barack Obama werd verkozen. Obama begon zijn presidentschap met enorm veel idealisme, maar de Republikeinen hebben er alles aan gedaan om zijn twee ambtstermijnen tot een hel te maken.
De Amerikaanse presidentsverkiezingen worden allicht een strijd tussen Donald Trump en Hillary Clinton. Hoe kijkt een activiste zoals jij tegen de huidige campagne aan?
MERCHANT: Het is je reinste surrealisme, een smakeloos spektakel waar mijn mond van openvalt. In mijn omgeving is er niemand die Trump als kandidaat ernstig neemt, maar het hallucinante is dat mensen wel massaal voor hem stemmen. Zijn succes blijft mij een raadsel. Het zorgt er vooral voor dat ik me vragen stel over de geestelijke gezondheid van mijn landgenoten. Iedereen die ik ken, neemt zich voor te emigreren mocht Trump als winnaar uit de bus komen.
Natuurlijk komt ’s mans populariteit niet helemaal als een verrassing. De arbeidersklasse is kwaad, voelt zich verwaarloosd en in de steek gelaten. Bovendien verandert de demografie van de VS zienderogen en dreigen blanke Amerikanen een minderheid te worden. Na een economische recessie ontstaat doorgaans een klimaat waarin men op zoek gaat naar zondebokken. Trump speelt handig in op de groeiende vreemdelingenhaat.
De ironie is dat hij zijn miljarden niet eens in zijn campagne hoeft te investeren: zelfs als de media beslissen hem dood te zwijgen, krijgt hij zijn ideeën moeiteloos verspreid via Twitter. Dat is verontrustend, vooral omdat we voor zoveel grote uitdagingen staan. We kunnen het ons echt niet veroorloven het stuur in handen te geven van een schertsfiguur.
Voor wie zou jij stemmen?
MERCHANT: Mijn vrienden steunen vrijwel allemaal Bernie Sanders. Zelf stem ik, uit pragmatisme, voor Hillary: ze heeft ervaring en is volgens mij dus beter geschikt voor het leiderschap.
Wat die grote uitdagingen betreft: je lijkt me niet al te optimistisch over de toekomst van de planeet?
MERCHANT: De klimaatopwarming en de manier waarop er wereldwijd mee wordt omgegaan, voorspelt toch weinig goeds? Anderzijds geloof ik dat je op lokaal vlak nog altijd een groot verschil kunt maken. Je ecologische voetafdruk verkleinen door zo veel mogelijk je eigen voedsel te produceren en geen vis meer te eten die uit de Stille Oceaan is aangevoerd. Kleinschaligheid leidt niet alleen tot duurzaamheid, maar ook tot een grotere sociale dynamiek.
Weet je, kort na elkaar kregen we hier aan de Amerikaanse oostkust de orkanen Irene en Sandy te verduren. Nooit in mijn leven ben ik zo bang geweest als de nacht waarin ik vanuit mijn kelder luisterde hoe in mijn tuin veertig volwassen bomen werden ontworteld. De hele buurt stond onder water, mijn overburen konden hun huis niet uit en twee weken bleven we afgesneden van het stroomnet. Gelukkig had ik een generator waarmee ik mijn diepvriezer aan de praat kon houden, dus al mijn buren gaven hun proviand bij mij in bewaring. ’s Avonds kwamen we samen om te koken en te eten – bij kaarslicht. Zo leerde ik buurtbewoners kennen met wie ik nog nooit een woord had gewisseld. Sindsdien weet ik dat je in een kleine gemeenschap, door je krachten te bundelen, ook extreme omstandigheden het hoofd kunt bieden.
Sinds je vijftigste kleur je je haar niet langer. Een statement?
MERCHANT: Reken maar. Diep in mij zit er een punk verborgen. (lacht) Wat ik bedoel: in zekere zin was het een subversieve beslissing, want onze maatschappij en de entertainmentindustrie waar ik deel van uitmaak, zijn door jeugdigheid geobsedeerd. Maar waarom zou ik in competitie gaan met Katy Perry of Ellie Goulding? Mijn eerste grijze haren kreeg ik al op mijn 25e en intussen heb ik beslist: oké; als dit is wie ik ben, dan aanvaard ik dat. Je leeftijd is toch niet iets om je over te schamen?
James Dean, Marilyn Monroe, Janis Joplin, Jim Morrison: in onze gedachten blijven ze eeuwig jong, gewoon omdat ze nooit de kans hebben gekregen om oud te worden. Ik denk dat je die cultus van de jeugd terug kunt voeren tot de Vietnamoorlog, waarin de oude garde jongere generaties de dood in joeg. Sindsdien wordt iedereen van een zekere leeftijd gewantrouwd.
Wanneer ik in modebladen blader, zie ik vooral lichamen en gezichten die onwerkelijk aandoen. Echte vrouwen zijn getekend door het moederschap, doordat ze hebben geleefd. Wanneer ik de lijnen op iemands gezicht lees, kom ik te weten wie hij of zij echt is. Botox, hormoneninjecties of plastische chirurgie zijn niet alleen zelfbedrog, het is alsof je je persoonlijkheid en je geschiedenis uitgomt. Het zou mooi zijn mochten mensen zich niet meer met alle geweld vastklampen aan hun jeugd. Je leven is écht niet voorbij zodra je veertig of vijftig bent.
NATALIE MERCHANT
Op 21/3 in het Koninklijk Circus, Brussel – niet met zestien strijkers, wel met een negenkoppige begeleidingsband, waaronder een strijkkwartet. Alle info: botanique.be
DOOR DIRK STEENHAUT
‘HET SUCCES VAN DONALD TRUMP BLIJFT MIJ EEN RAADSEL. HET ZORGT ER VOORAL VOOR DAT IK ME VRAGEN STEL OVER DE GEESTELIJKE GEZONDHEID VAN MIJN LANDGENOTEN.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier