Waarachtige beschrijvingen uit de permafrost

Centrale zin In het eeuwige ijs een gestolde druppel hars en daarin een mug en in de mug een droom van een zomerdag, geur van rendierbloed, het geconcentreerde zoet van uit hout geperste honing en de herinnering aan die dag toen een traan van de den hem overspoelde.

In de winter van 1596-1597 vroor het Hollandse expeditieschip De Windhond vast voor de kust van Nova Zembla. Kapitein Willem Barentsz en de vijftienkoppige bemanning zagen zich genoodzaakt hun zoektocht naar een noordelijke passage naar Azië stop te zetten en in de hut Het Behouden Huys te wachten op de lente. Tegen die achtergrond laat Donald Niedekker Waarachtige beschrijvingen uit de permafrost spelen. Centraal staat Bartolomeo, een schuilnaam zoals hij zelf zegt. Hij is een dichter die op instigatie van cartograaf Petrus Plancius, leerling van Mercator en initiatiefnemer van de expeditie, ingescheept is op De Windhond, maar jammer genoeg de overwintering niet overleeft. Na meer dan vierhonderd jaar begraven geweest te zijn in de permafrost ontdooit hij en doet hij zijn verhaal.

Verwacht niet te veel coherentie van mij, bezweert hij de lezer, want als je meer dan vier eeuwen geschiedenis hebt zien passeren, weet je dat samenhang een grote leugen is. Of het moest een poëtische samenhang zijn, natuurlijk, want die is wel degelijk in Niedekkers boek terug te vinden. Als kind kreeg Bartolomeo van zijn vader, een houthandelaar met connecties in het Hoge Noorden, een ei cadeau dat als een matroesjka nog acht eieren in zich droeg. Het is een beeld voor de verhalen die andere verhalen bevatten, als een mug in een stuk barnsteen, en samen het spitsvondige Waarachtige beschrijvingen vormen.

Niedekker, die vijf jaar geleden met Oksana op de shortlist van de Fintro Literatuurprijs prijkte, laat zijn verteller worstelen met de wereld. Hoe geef je die weer wanneer je merkt dat iedere kaart een leugen is? Of een sprookje, het hangt er maar van af hoe je het bekijkt. Beelden en betekenissen struikelen over elkaar in Niedekkers roman. Je voelt de vrieslucht aan je adem, maar ook de warmte opgewekt door zo veel beeldende details, tot de climax komt in de vorm van Grote Ivan, de waterstofbom die de Sovjets in 1961 boven Nova Zembla tot ontploffing brachten en die een schokgolf veroorzaakte die drie keer de aarde rondging.