’s Werelds favoriete kannibaal is terug. Maak kennis met de jonge Hannibal Lecter, in een nieuw boek én een nieuwe film die teruggaan naar de roots van de fijnbesnaarde menseneter. A table! – Hij dook diep in de geesten van de ergste seriemoordenaars uit de geschiedenis, maar laat zelf niemand in zijn hoofd kijken. Een portret van schrijver Thomas Harris, de vader van ‘Hannibal The Cannibal’.

‘Thomas Harris begon zijn schrijfcarrière in de VS en Mexico, en was journalist voor Associated Press in New York. Zijn eerste roman, Black Sunday, kwam uit in 1975, gevolgd door Red Dragon in 1981, The Silence of The Lambs in 1988 en Hannibal in 1999.’ Tot zover de volledige biografie die je – onder de tamelijk misleidende titel Meet Thomas Harris – terug kunt vinden op de officiële website van de schrijver. Toch een beetje summier voor een auteur die de wereld een van de bekendste en meest tot de verbeelding sprekende personages van de laatste 25 jaar heeft geschonken. Maar het past wel bij de bescheiden en teruggetrokken Harris, die even ongrijpbaar wil blijven als de seriemoordenaars waarover hij schrijft. Er zijn van de man – vanwege zijn kluizenaarschap en zijn geringe productiviteit weleens ‘de Thomas Pynchon van de thriller’ genoemd – nauwelijks foto’s in omloop. Hij laat zich zelden of nooit zien in de openbaarheid of op feestjes en zijn laatste interview dateert van twintig jaar geleden: de journalist van dienst stelde toen de vraag of je een psychopaat moet zijn om over één te kunnen schrijven, en sindsdien laat Harris zijn pr-manager alle aanvragen afwimpelen.

Toch is er over de schrijver iets meer bekend dan wat hij zelf prijsgeeft op zijn website. Harris wordt in 1940 geboren in Jackson, in de Amerikaanse staat Tennessee, als enig kind van een ingenieur en een lerares. Hij groeit op in het diepste Zuiden van de VS, waar de verlegen knaap al snel een buitenbeentje is in de traditionele gemeenschap. Als tiener spendeert hij dan ook het grootste deel van zijn tijd met zijn neus in boeken. Na zijn middelbare school trekt Harris naar Waco in Texas, waar hij Engels studeert aan de universiteit. Ondertussen klust hij als reporter bij voor de lokale krant Waco Tribune-Herald en schrijft hij korte horrorverhalen voor enkele magazines. Hij trouwt met een medestudente en samen krijgen ze één dochter. Een keerpunt in Harris’ leven komt er eind jaren 60, als hij scheidt van zijn vrouw. Hij trekt weg uit het Zuiden, en na een korte rondreis door Europa – nog altijd zijn favoriete bestemming in de zomer – strijkt Harris neer in New York. Daar treedt hij als redacteur in dienst bij Associated Press. Specialiteit: misdaad. Handelsmerk: belangstelling voor de nieuwste wetenschappelijke onderzoeksmethodes én een fascinatie voor alle wrede details van de cases waarover hij schrijft.

Monument van suspense

Als Palestijnse terroristen op de Olympische Spelen van München een aanslag plegen op de Israëlische delegatie, krijgt Harris inspiratie voor zijn eerste boek, Black Sunday (1975). Daarin zetten enkele Arabieren met de hulp van een Vietnamveteraan een plan op poten om tijdens de Super Bowl in Miami een zeppelin te kapen en die boven het stadion tot ontploffing te brengen. Ondanks de kinderziektes (Stephen King typeerde Black Sunday later als ‘een boek van een schrijver die nog niet weet waar hij naartoe wil’) verkoopt de thriller behoorlijk, al is Harris’ broodje pas echt gebakken als hij de filmrechten weet te slijten in Hollywood. Op slag kan hij fulltime gaan schrijven.

In de jaren die volgen verdiept Harris zich volop in de opkomende forensische pathologie en de psychologie van misdadigers.

Hij trekt naar de FBI Academy om er lessen ‘criminal psychology’te volgen bij John Douglas, de eerste FBI-agent die gebruik maakte van psychologische profilering om psychopaten en seriemoordenaars op te sporen. Douglas stond trouwens model voor Jack Crawford, de mentor van Clarice Starling in The Silence of the Lambs. Na zes jaar studie- en schrijfwerk verschijnt uiteindelijk in 1981 Red Dragon, een thriller over agent Will Graham die op zoek gaat naar seriemoordenaar Francis Dolarhyde en de hulp inroept van een psychopaat die hij zelf achter tralies heeft helpen zetten: Hannibal Lecter alias The Cannibal.

Red Dragon maakt indruk – The New York Times omschrijft het boek als ‘een machine die gemaakt is met maar één doel: de pols doen kloppen, het hart doen bonzen en de angstklieren in gang zetten’ – en vooral het personage van Hannibal Lecter blijft in het geheugen hangen, ook al doet hij maar in een paar scènes mee. In tegenstelling tot de psychopaten uit de horrorverhalen van die tijd is de Lecter van Harris geen eendimensionale slechterik, maar een welbespraakte, verfijnde man, die op een intelligente manier de mensen rond hem kan manipuleren. Bovendien geeft de auteur nauwelijks achtergrondinformatie over hem, noch over de misdaden die hem zijn bijnaam hebben opgeleverd, noch over zijn verleden. Hij lijkt gewoon het vleesgeworden Kwaad. Of zoals Hannibal zelf zegt in opvolger The Silence of The Lambs (1988): ‘Nothing happened to me. I happened. You can’t reduce me to a set of influences.’

The Silence of The Lambs wordt algemeen beschouwd als Harris’ meesterwerk, een monument van suspense – ‘Geen enkele horrorschrijver slaagt er beter in je maag te doen omkeren’, aldus Mail on Sunday – dat diep delft in de geesten van psychopaten en toont hoe ze tegelijk gek en briljant kunnen zijn. Het boek is een bestseller als het verschijnt, maar Hannibal wordt pas echt een fenomeen met de verfilming in 1991. The Silence of The Lambs van Jonathan Demme brengt bijna 300 miljoen euro op, krijgt vijf Oscars, maakt van Anthony Hopkins en Jodie Foster wereldsterren en verandert Hannibal The Cannibal in een icoon. En een industrie: de volgende jaren verschijnen er tientallen thrillers over seriemoordenaars en komen er een hoop copycats in de bioscoop.

Harris weigerde elke medewerking aan de film (al zond hij naar verluidt achteraf wel een paar kratjes wijn naar de crew) en terwijl zijn creatuur de wereld verovert, verdwijnt hij zo goed als volledig naar de achtergrond. Informatie over zijn privéleven is dan ook schaars. Hij woont nu samen met zijn levensgezellin in Miami en heeft een tweede huis in Long Island, waar hij ’s zomers heen gaat als hij niet naar Europa afreist. Sinds de dood van zijn vader in 1980 leunt hij zeer sterk op zijn moeder, die hij haast dagelijks belt en met wie hij scènes bespreekt uit zijn boeken (iets waar het arme mensje, zo vertelde ze in een interview, vaak slapeloze nachten aan overhoudt). Zijn persoonlijkheid lijkt al even grijs als zijn leven. ‘Hij is niet meteen Mr. Personality of iemand die op een feestje in het middelpunt van de belangstelling staat’, zei Douglas ooit. ‘Je zou hem niet als drinkgezel willen hebben. Hij is net heel rustig, eerder een eenzaat.’

The silence of the typewriter

Een veelschrijver is Harris evenmin. Terwijl de meeste thrillerauteurs – John Grisham, Stephen King, John Le Carré – bijna jaarlijks een nieuw werk uitbrengen, ligt er tussen zijn boeken gemiddeld zeven jaar. Voor Hannibal, de opvolger van The Silence of The Lambs, neemt hij maar liefst elf jaar de tijd. Zijn pr-manager vertelde onlangs in The Observer dat dat komt doordat Harris zijn boeken tot in de puntjes voorbereidt en veel tijd steekt in de research. Bovendien hecht hij veel belang aan ‘de intimiteit van het detail’, waardoor hij vaak urenlang achter zijn bureau zit zonder een letter op papier te zetten. U en ik zouden zoiets wellicht gewoon een writer’s block noemen, maar wij zitten dan ook niet in de public relations. De verklaring die Harris’ collega en vriend Stephen King ooit gaf, is waarschijnlijk dichter bij de waarheid: volgens King is schrijven voor Harris een echte kwelling die hem uitput, zozeer dat hij bij momenten letterlijk over de vloer kruipt van frustratie.

Al valt het natuurlijk te begrijpen dat Harris zoveel tijd nodig had voor Hannibal, want de druk was niet min. De sequel is een van de meest besproken boeken van de jaren 90, waarvan voor de eerste druk in de VS maar liefst 1,3 miljoen exemplaren worden gemaakt. Die vliegen in 1999 ook allemaal meteen de deur uit, al zijn de kritieken ditmaal een stuk lauwer dan bij de voorganger. In de bioscoop is het succes even groot: de verfilming uit 2001 – waarvoor Harris 8 miljoen dollar krijgt – brengt nog meer op dan The Silence of The Lambs en ook de bioscoopversie van Red Dragon een jaar later (de tweede adaptatie van Harris’ tweede roman, na Manhunter van Michael Mann uit 1986) is een kaskraker. Het levert Harris de status op van een van de machtigste en meest bevoorrechte schrijvers ter wereld. In 2004 mag hij zijn handtekening zetten onder een nieuw contract bij Bantam Books, dat hem voor twee nieuwe boeken rond de tien miljoen dollar oplevert.

Het eerste van die twee, Hannibal Rising, is dus een maand geleden uitgekomen. Harris schreef zijn verhaal eerst neer als scenario voor de film en werkte het daarna uit tot boek. In Hannibal Rising keert Harris terug naar de jeugd van Lecter en geeft hij een verklaring voor zijn latere gedrag. Harris leverde het manuscript in eind september en anderhalve maand later lag het boek al in de winkel, waardoor aan de originele versie nauwelijks nog iets veranderd is. Misschien was een grondige lectuur wel nuttig geweest, want Hannibal Rising – eerste druk: 1,5 miljoen exemplaren – is bij de release zowat unaniem afgekraakt. Entertainment Weekly sprak van een ‘zo goed als onleesbare uitbreiding van een merk dat ooit fantastisch was’ en ook The New York Times beschouwde het boek als een ‘poging om een concept dat ooit schitterde tot de laatste druppel uit te persen’. The Guardian miste dan weer datgene wat Harris beloofd had – een verklaring voor Lecters misdaden – en schreef ‘dat dat nog wel het meest schrikwekkende is aan het hele boek: dat er misschien nog een prequel aankomt’.

Door Stefaan Werbrouck