Wat als Hillary Clinton de Amerikaanse presidentsverkiezingen gewonnen had? Wat als Donald Trump zonder haarlak valt? Wat als uw kat een koe is? In 4 3 2 1 daagt Paul Auster het toeval uit en verkent hij mogelijke variaties op één mensenleven.
Het scheelde geen haar of Archibald Isaac Ferguson, het hoofdpersonage uit Paul Austers nieuwe roman 4 3 2 1, had Archibald Rockefeller geheten. Tenminste, dat leert de familieoverlevering. In 1900 voer Fergusons Russische grootvader Isaac Reznikov via Hamburg naar New York. In afwachting van zijn ondervraging door de immigratiedienst sloeg Reznikov een praatje met een andere Rus. ‘Met jouw naam raak je hier nergens’, zei die. ‘Zeg straks dat je Rockefeller bent.’ Toen Isaac Reznikov een paar uur later eindelijk bij de immigratiebeambte kwam, was hij zijn nieuwe naam alweer vergeten. Op de vraag hoe hij heette, antwoordde hij in het Jiddisch: ‘Ich hob fargesn.’ De beambte noteerde: ‘Ichabod Ferguson’.
De legende over opa Ferguson ging over van vader op zoon, vormt de start van 4 3 2 1 en van de mogelijke levens van Archibald ‘Archie’ Ferguson, enig kind van Stanley en Rose Ferguson. Op 3 maart 1947 ziet Archie het levenslicht in een materniteit in Newark, New Jersey – niet toevallig een maand nadat Paul Auster op exact dezelfde plek geboren is. Wat volgt zijn vier variaties van het verdere leven van Ferguson en zijn geliefden. Net alsof vanuit de oer-Archibald nog drie identieke Archibalds in hetzelfde universum een parallel bestaan uitbouwen. Alle vier worden ze verliefd op dezelfde vrouw, met telkens een andere afloop. Alle vier ervaren ze hetzelfde Amerikaanse stuk hedendaagse geschiedenis, telkens vanuit een totaal ander perspectief.
Voor een niet-gewaarschuwd lezer is het verwarring troef wanneer vader Stanley in het ene hoofdstuk gruwelijk aan zijn einde komt, om in het volgende hoofdstuk vrolijk verder door het leven te huppelen. Maar het procedé went, werkt en zet een lezer aan tot mijmeren over het eigen levenspad. Om misschien uiteindelijk te besluiten dat dat al bij al nog niet zo rampzalig is verlopen, net zoals Auster dat doet op het einde van zijn roman, wanneer hij de betekenis van de titel 4 3 2 1 uitlegt.
Toeval is een van Paul Austers handelsmerken, net als New York, sterfelijkheid, honkbal en identiteit. Met die thema’s heeft hij ettelijke van de relatief dunne romans gevuld waarmee hij sinds de jaren tachtig een trouw publiek bereikt. Drie jaar werkte hij aan 4 3 2 1. Met de erg onausteriaanse dikte van 944 bladzijden lijkt het alsof dit zijn magnum opus moet worden. In de Angelsaksische wereld wordt het boek niet door iedereen even enthousiast ontvangen. ‘Paul Auster heeft een roman zo groot als zijn ego geschreven’, kopte een Britse recensent. Ietwat overdreven, want 4 3 2 1 is met veel zorg en toewijding geschreven vintage Auster, vier romans eigenlijk voor de prijs van één.
4 3 2 1 ****
Paul Auster, De Bezige Bij, 944 blz., ? 34,99.
JAN STEVENS
CENTRALE ZIN : Volgens de familieoverlevering vertrok Fergusons grootvader te voet uit zijn geboorteplaats Minsk met honderd roebel in de voering van zijn jasje genaaid.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
