De gouden jaren van Disney zijn lang vervlogen: te oordelen naar het ondermaatse ‘Brother Bear’ zou de studio zijn eigen animatiefilms beter preventief schrappen. Pixar bood lang een uitweg, maar werd onlangs meegezogen in een vete die bij Disney al jaren woedt. De strijd om de erfenis van Mickey Mouse. Door Bram van Moorhem

ßeste Michael. Met diepe spijt stuur ik je deze ontslagbrief. De afgelopen jaren hadden jij en ik serieuze meningsverschillen over de stijl en de koers van je management. Je zaaide tweedracht tussen mij en mijn medewerkers, je hebt mijn naam van de lijst verkiesbare directeurs geschrapt en het bedrijf heeft onder jouw leiderschap de voorbije zeven jaar gefaald op verschillende vlakken. Michael, na 19 jaar aan het hoofd van de Walt Disney Company ben je niet langer de meest geschikte persoon om deze onderneming te leiden. En ik ben ervan overtuigd dat jij zou moeten vertrekken, niet ik. Met oprechte spijt, Roy E. Disney.’

Duidelijker kon Roy Disney, de vice-president van Disney en een neef van wijlen Walt, het niet zeggen toen hij vlak na de 75e verjaardag van Mickey Mouse ontslag nam bij de grootste droomfabriek ter wereld. Hij stapte op uit protest tegen het (wan)beleid van de numero uno, Michael Eisner. Roy kon de deur blijkbaar niet hard genoeg dichtsmijten, want nadat de 72-jarige uit de raad van bestuur werd gekegeld wegens ‘de pensioengerechtigde leeftijd’, citeerden zowat alle kranten van de zeven continenten gretig uit een uitgebreide versie van voorgaande ontslagbrief: Eisner zou de ziel van de Walt Disney Company gestolen hebben en onbeschaamd voor the quick buck kiezen. De vete tussen Eisner en Disney werd publiek uitgevochten, al ontwikkelde de echte machtsstrijd zich uiteraard achter de schermen, ver uit het zicht van miljoenen onschuldige kinderogen.

Michael Eisner, het voormalige hoofd van Paramount Pictures, klom in 1984 achter het roer van de Disney-stoomboot en wist het zwalpende bedrijf in een klein decennium om te vormen tot een mediagigant. De vijf pretparken over de hele wereld, de televisiezender ABC (de grootste in de Verenigde Staten), het sportkanaal ESPN en de grootste filmstudio’s op aarde: Disney heeft het allemaal te danken aan het ijzeren management van Eisner (iets wat zelfs zijn grootste vijand, Roy Disney, ruiterlijk toegeeft). Maar het succes duurt amper een decennium. Als Frank Wells, co-president van Disney en rechterhand van Eisner, omkomt in een helikopterongeval, begint ‘de machtigste man in Hollywood’ te blunderen. Hij betaalt zijn goede vriend Michael Ovitz een ontslagpremie van 90 miljoen dollar als blijkt dat die niet geschikt is als vervanger van Wells. Hij ontslaat Jeffrey Katzenberg, de animatiechef van kassuccessen als Beauty and the Beast, Aladdin en The Lion King, en moet vervolgens toezien hoe die met zijn premie van 250 miljoen dollar een concurrerende studio opricht, Dreamworks. Hij blijft machteloos als de kijkcijfers van ABC seizoen na seizoen krimpen, weet geen raad met het debacle van Eurodisney, zorgt ervoor dat Walt Disney’s aandelen dag na dag dalen in waarde en zorgt ervoor dat de relaties met creatieve partners als Pixar en Miramax in geen tijd danig verzuren. Geen wonder dat de recente crisis rond Pixar nieuwe munitie is voor Roy Disney in zijn onophoudelijke strijd tegen Eisner.

Aan de oppervlakte lijkt het een doodgewoon zakelijk meningsverschil: vanaf 2005 is het gedaan met de samenwerking tussen de Pixar Animation Studio en Disney. Geen vuiltje aan de lucht. Zaakvoerder Steve Jobs (jawel, de multimiljonair achter Apple) en Michael Eisner gaven elkaar schouderklopjes, wensten elkaar het allerbeste en gingen dan breed glimlachend uit elkaar. Maar zelfs de allerjongste Mickey Mouse-fan ziet dat er meer aan de hand is: Pixar is immers het allerbeste wat Disney ooit is overkomen. Medio jaren negentig kon Disney – de ‘uitvinder’ van de animatietechniek nota bene – nog maar bitter weinig potten breken op het vlak van tekenfilms, terwijl Pixar met zijn computer generated images (CGI) voor een ware revolutie in de industrie zorgde. Toy Story was het eerste van vijf kassuccessen die Disney in totaal meer dan 2,5 miljard dollar zouden opleveren. Hun laatste hit, Finding Nemo, was nog goed voor 400 miljoen dollar in Amerika alleen. Waarom wou Disney die goudmijn dan zo nodig sluiten?

‘Pixar eist onredelijke wijzigingen in het contract’, luidde de officiële verklaring van Disney, dat niet alleen het auteursrecht op de personages, de mogelijke sequels en de vijf Pixar-films zelf heeft ( Toy Story, Toy Story 2, A Bug’s Life, Monsters Inc. en Finding Nemo) maar ook nog eens de winst van merchandising en een royale bijdrage voor de distributie opstrijkt. Voor het stelletje computernerds dat in 1991 in het creatieve ijle sprong, was dat een prima regeling. Maar anno 2004 is Pixar een toonaangevende animatieproducent en vindt men de deal daar – begrijpelijk – achterhaald. Tijd voor wat extra paragrafen in het contract. Na tien maanden onderhandelen, trok Michael Eisner onverbiddelijk de lont uit de bom. ‘Het voorstel van Pixar zou Disney honderden miljoenen dollars kosten’, verklaarde zijn financieel directeur Tom Staggs. ‘Geld dat volgens de bestaande overeenkomst ons toekomt.’ Het contract met Pixar wordt dus niet verlengd na 2005. De Disney-aandelen zakten prompt met 5 procent.

Insiders beweren echter dat contracten als die van Pixar voortdurend herzien worden en dat er vroeg of laat wel een compromis uit de bus zou zijn gevallen. Waarom zijn de onderhandelingen dan zo bruusk afgesprongen? Heeft Steve Jobs opzettelijk een crisis gecreëerd? Mogelijk, want het is geen geheim dat Jobs vorig jaar na zware uitlatingen van Eisner over Apple en Toy Story 3 troost vond in de armen van Roy Disney. Disney kreeg de crisis op een gouden schoteltje en zal Eisners laatste ‘blunder’ ongetwijfeld gebruiken als ultiem argument om het directiecomité te overtuigen van zijn ontslag. Meer nog, er doet zelfs een heuse complottheorie de ronde: als Roy Disney in zijn opzet slaagt om Eisner binnenkort buiten te bonjouren en zijn plaats in te nemen (wat erg aannemelijk is gezien zijn populariteit), kan Pixar wel eens over een rode loper weer binnen komen wandelen bij Disney. Maar het is nog niet zover, Roy Disney moet voorlopig roeien met de riemen die hij heeft. Via www.savedisney.com roept hij alle aandeelhouders (vrij pathetisch) op om Eisner op de algemene vergadering van 3 maart te ontslaan. Afwachten of dat lukt, maar als Roy Disney een paar dagen daarvoor, in de categorie korte animatiefilm, een oscar krijgt voor zijn troetelkind Destino (dat hij ondanks tegenkantingen van Eisner toch afwerkte), dan weten we nu al dat we de meest bijtende speech uit de geschiedenis van de Academy Awards te horen krijgen. ‘Als hij wint,’ zegt een van zijn medestanders, ‘heeft hij veertig seconden om niemand te bedanken.’

Door Bram Van Moorhem

Als Roy Disney in zijn opzet slaagt en Michael Eisner buiten gooit, kan Pixar wel eens over een rode loper terugkomen bij Disney.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content