Spookschrijver

Waarom laten we ons altijd verleiden door reclame en waarom is het zo moeilijk om te stoppen met roken? Psycholoog John Bargh legt uit in Het verborgen brein, een mooi overzichtswerk waarin hij ons onderbewustzijn op de rooster legt.

Wie een rechts-conservatieve regering in het zadel wil houden, hoeft maar één ding te doen: angst creëren. Dat doe je door soldaten in het straatbeeld, zogezegd om het veiligheidsgevoel te verhogen terwijl het publiek er net angstiger van wordt, want waarom zou je militairen uitzetten als er geen bedreiging is? Wat ook werkt: een vijandsbeeld cultiveren. Liefst immigranten want de mens is, alle beschaving ten spijt, in wezen een vreemdelingenhater. We zijn nu eenmaal geprogrammeerd om vreemden te wantrouwen – je weet maar nooit welke ziektes ze meebrengen waartegen ons immuunsysteem niet bestand is. Dus ‘opkuisen’ gebruiken als hashtag is een slimme zij het cynische zet: je suggereert dat je onze leefwereld hygiënischer maakt en daar is ons onderbewustzijn zeer gevoelig voor.

Angst en xenofobie zitten diep in ons brein ingebakken, en sociaal psycholoog John Bargh haalt in Het verborgen brein heel wat interessante experimenten aan waarmee hij aantoont dat onze politieke keuze veel gevoelsmatiger is dan we zelf vermoeden. Laat links georiënteerde proefpersonen een horrorverhaal beluisteren, peil nadien naar hun mening over immigratie, en je zult vaststellen dat ze plots veel minder tolerant zijn geworden.

Maar Bargh beperkt zich niet tot de politiek. Ook ons liefdesleven wordt grotendeels bestierd door ons onderbewustzijn. Dat feromonen een grote impact hebben op onze partnerkeuze is algemene kennis, maar wie had gedacht dat zelfs een kop warme koffie het verschil kan maken? Bargh maakt er meteen een datingtip van: geef je potentieel lief een warm drankje en zijn of haar oordeel zal merkbaar positiever zijn. Ons brein houdt namelijk van warmte, een restant uit de tijd dat vuur het verschil tussen leven en dood kon betekenen.

Het overzichtswerk Het verborgen brein zit vol dergelijke kleine weetjes, die Bargh zorgvuldig met wetenschappelijk onderzoek staaft. Hij rehabiliteert het onderbewustzijn, ons schaduwbrein dat niet altijd de beste reputatie heeft gehad. Lang gold het als een poel vol driften die beteugeld dienden te worden. Maar het verricht zeer veel nuttig werk. Stel je voor dat je je eigen lichaam constant bewust zou moeten aansturen, dat je elk apart spiertje commando’s zou moeten geven: niemand zou ’s morgens nog uit zijn bed raken wegens een oververhit brein.

Bargh richt zich met dit boek nadrukkelijk op de leek en doorspekt zijn boeiende geschiedenis met de nodige humor en zelfspot. En hij is fan van Led Zeppelin, dat is ook al een bonus.

John Bargh

John Bargh (°1955) werkt als professor aan Yale University, waar hij zijn eigen lab heeft met de naam ACME. Hij wilde het meteen die naam geven, zelfs al wist hij nog niet waarvoor de letters dan zouden staan. Pas later snapte hij waarom: zijn brein had het acroniem voor het eerst gezien in de Road Runner-cartoons waar hij als kind verzot op was. ACME staat officieel voor Automaticity in Cognition, Motivation en Evaluation – en de winkel waar Wile E. Coyote zijn explosieven koopt.