SEKS, SADISME & SMOKING GUNS

Eén week voor het begin van de Moordzomer van Knack: een terugblik op de geboeide, geknevelde en schaars geklede madonna’s die de hard-boiled detective naar ongekende hoogten stuwden.

Fawcett Publications was niet aan zijn proefstuk toe toen het zich op de thrillermarkt stortte. Samen met zijn zoons had Wilford Fawcett al voor de oorlog een tijdschriftenimperium opgebouwd dat iedere maand zo’n tien miljoen stuks verzette. De Fawcetts runden daarnaast een machtig distributieapparaat, dat in 1945 een deal sloot met de Amerikaanse arm van het Britse Penguin. Dat contract verbood de Fawcetts, met ondertussen zoon Roscoe als sterke man, om goedkope paperbackedities van bestaande hardcovers te publiceren, om hun partner geen concurrentie aan te doen. Fawcett redeneerde dat boeken die nooit met een harde rug in de winkel hadden gelegen geen contractbreuk inhielden, en lanceerde in 1950 Gold Medal Books.

Roscoe Fawcett doorbreekt daarmee de traditie: eerst hardcover, dan goedkope heruitgave. Hij maakt het werk van zijn auteurs meteen in paperback beschikbaar voor 25 cent. Hij betaalt zijn schrijvers bovendien royale voorschotten en garandeert een initiële oplage van minstens tweehonderdduizend stuks. Ter vergelijking: in 1939 had Raymond Chandler van de hardback van zijn debuut The Big Sleep – toch geen kleine klassieker – slechts 5000 exemplaren verkocht, ondanks de uitstekende kritieken.

De uitgeverswereld staat op haar kop. Van de eerste 35 Gold Metal-titels zijn na een half jaar al meer dan negen miljoen stuks over de toonbank gegaan. De Amerikaanse lezer ruilt de tot dan toe populaire pulpmagazines in voor de original paperbacks. Fawcett lanceert in zijn eentje nieuwkomers als John D. MacDonald, Jim Thompson en Cornell Woolrich, die mee het Amerikaanse hard-boiled landschap in de jaren vijftig zullen bepalen. En de concurrenten – uitgevers als Ace, Avon, Bantam en Dell – springen mee op de trein. De dijkbreuk is compleet: in 1939 werden er in de VS drie miljoen pockets verkocht, dertien jaar later zijn het er 250 miljoen.

Natuurlijk was het genre niet nieuw – denk aan de voornoemde Chandler, en Hollywood putte er ook al gretig uit – maar Gold Medal weet het nu ook in boekvorm te verzilveren. Meer nog dan met de individuele kwaliteiten van de auteur is dat succes onlosmakelijk verbonden met de covers. Robert McGinnis, Norman Saunders maar vooral James Avati, artiesten die voordien voornamelijk comics en pulpmagazines illustreren, zetten de toon: schaars geklede blondines – meestal gewapend of, als het niet anders kan, vastgebonden – vechten om de aandacht van de lezer. Zelfs de cosy whodunit van Agatha Christie ontsnapt niet aan een make-over op de cover. Christies debuut The Mysterious Affair at Styles (1920) wordt nu gesierd door een halfnaakte Marilyn Monroe-lookalike en heet – dixit de covertekst – ‘a challenge for even the most critical connoisseur of mayhem’.

Uitgevers verdringen elkaar in de winkelrekken en artiesten dienen wekelijks nieuwe covers af te leveren. Het wordt bandwerk. Baryé Phillips, de ‘koning van de paperback’, levert Gold Medal vier covers per week. James Avati is een van de weinigen die de moeite nemen om vooraf het manuscript te lezen. Schrijver Bruno Fischer claimt later dat hij op basis van vooraf gedrukte boekomslagen – ‘meestal een beeld van een halfnaakte vrouw en iemand die haar van de resterende kledingstukken ontdoet’ – zijn hele oeuvre verzint. Het is het hoogtepunt van wat misdaadgigant James Ellroy ooit omschreef als de ‘secret pervert republic’ in de Verenigde Staten, een wereld bevolkt door de schrijvers van misdaadverhalen, hun personages én hun lezers. De boekcovers van de goedkope pockets zijn de iconen van die republiek.

Lang duurt het niet voor er een reactie komt. De nihilistische, cynische en soms ronduit sadistische romans – en vooral de covers ervan – werken de goegemeente op de zenuwen. Een parlementaire commissie, de House Committee on Current Pornographic Materials, genoegzaam bekend als de Gathingscommissie, buigt zich over de gepercipieerde zedenverwildering. Afgevaardigde Ezekiel C. Gathings van Arkansas maakt zich zorgen dat paperbacks, pulpmagazines en comics de jeugd tot verkrachtingen zullen aanzetten. Er komt geen formeel verbod op de smeuïge covers met sex, sadism and smoking guns, maar lokaal ligt de politieke druk hoog. Vanaf 1955 gaan uitgeverijen de hijgende boezems temperen. Het Amerikaanse publiek krijgt eind jaren vijftig genoeg van de dikwijls eendimensionale verhalen die allerlei ghostwriters maandelijks uitspuwen. De hard-boiled held rijdt zich klem, de markt is oververzadigd en wanneer president Kennedy in 1961 in een interview verklaart dat de spionageroman From Russia, with Love van de Brit Ian Fleming op zijn nachtkastje ligt, kiezen de eerdere fans van Mike Hammer en Philip Marlowe voor de nieuwe Britse superspion. De covers van die kortstondige hard-boiled hausse staan nog steeds als een huis.

DOOR FRANCIS WEYNS

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content